Sjómaðurinn - 01.01.1941, Side 20

14
SJÓMAÐURINN
fyrir. Var unnið að því að gera við skipið. En að-
faranótt 14. febrúar var stolið báti frá skipinu.
Cook fór í iand til þess að fá einn böfðingjanna
til að koma um borð með illu eða góðu og vera þar
sem gisl þar til bátnum væri skilað aftur. Höfð-
ingi, sem liét Terriobu var fús að koma, en ein
lcona bans og aðrir böfðingjar voru þvi mótfallnir
og liéldu bonum. Og alll í einu réðust eyjarskeggj-
ar að Cook og einn ógnaði honum með öxi. Cook
skaut að honum með iiaglabyssu, en liinn brá fyr-
ir sig skildi og særðist ekki. Cook skaut þá af riffli
sínum og drap einn mann. Var þá ráðist á hann
frá öllum hliðum og það síðasta, sem til lians sást,
var það, að hann benti áhöfninni á hátnum, sem
liann kom með, að hætta skothríðinni, en koma
og taka hann í hátinn. En það var of seint. Hann
var fallinn, en svo mikil var grimmd eyjarskeggja,
að þeir stungu hann hver á eftir öðrum eftir að
liann var dauður.
Skipsmenn reyndu strax að fá afhent lík Cooks,
en það var árangurslaust. Ákváðu þeir þá að grípa
til vopna, en áður en til þess kæmi, komu tveir
prestar, án vitundar hinna höfðingjanna, um borð
með lítið stykki af mannsholdi. Hinum bluta lík-
ama Rono bafði verið brennt, sögðu þeir. En
nokkrum dögum seinna var þó skilað böfði Cooks
og höndum. Og þessum leifum sýndu skipsmenn
hina liinnstu virðingu.
Þannig lél hinn mikli sæfari líf sitl aðeins fimm-
tugur að aldri. Cook er tvimælalaust mesti land-
könnuður af öllum sonum Englands. Dirfska lians
og fyrirbyggja, þekking Iians og vitsmunir gerðu
hann að fyrirmynd annara sæfara. Og þeir eru
ekki smáir hvitu blettirnir ó Iieimskortinu, sem
hann fyllti út i. Á fyrstu ferð sinni rannsakaði hann
og mældi uj)p Félagseyjar, fanu og kortlagði Nýja
Sjáland og alla austurströnd meginlands Ástralíu.
Á annari ferðinni sannaði bann, að ekki væri til
neitt Suður-meginland Kyrrabafs, eins og land-
fræðinga þeirra tíma dreymdi um, fann nýja Ke-
leudoníu, Nýju Hebrideseyjar og Suður-Georgíu,
auk f jölda smáeyja. I þriðju ferðinni fann og kort-
lagði bann Jólaeyjuna, Havaii og vesturströnd
Norður-Ameríku frá 43° n.br. og 3500 sjómílur til
norðurs og komst lengra norður í íshafið en nokk-
ur hafði komist á undan honum og næstu 100 ár-
in á eftir.
En dugnaður hans sem sjómanns kom ekki að-
eins fram í þessum afrekum, heldur og hinu, að svo
vel bjó hann að skipverjum sínum með nákvæm-
um undirbúningi ferða sinna og mannúðlegri með-
Matthew
Fontaine Maury,
vísindamaðurinn og sjófar-
andinn, sem lagði leiðina
um höfin.
A ÞORLÁKSMESSU árið 1853 missti seglskip ■
ið San Francislco, sem var að flytja deild
bermanna, stýrið i ofviðri út af Hatlerasliöfða.
Skipið rak til liafs og ekkert fréttisl af því vikum
saman. Hvar átti að leita að því? Flotastjórnin
sneri sér lil eina mannsins, sem liugsanleg't var
að gæli gefið nokkrar upplýsingar, Matthew
Fontaine Maurys, forstjóra liafrannsóknarstofnun-
arinnar, en liann hafði um langt skeið rannsakað
áhrif storma og hafstrauma. Maury laut yfir kort
sín og reiknaði og reiknaði, livert stormar og
straumar í sameiningu gætu hrakið stjórnlaust
skip á þessum slóðum. Hann henti á stað i um
400 mílna fjarlægð frá ströndinni. „Þarna skuluð
þið leita að „San Francisko,“ sagði hann. Ná-
kvæmlega ó þeirri breiddar- og lengdargráðu, seni
hann henti á, fannst skipið.
Nú orðið heyrist Maury varla nefndur, og nafn
hans er að mestu gleymt. Samt eiga allir þeir, sem
stjórna skipi eða flugvél, honuin mikla þakkar-
skuld að gjalda. Fyrir hundrað árum síðan bjó
hánn til kort yfir styrkleika og stefnu staðvinda
hafsins. Ennfremur bjó hann til kort yfir stefnu
hafstraumanna. Hann merkti skipaleiðirnar, sem
skipin fara enn í dag. Og liann dró upp heppileg-
ustu leiðina á hafsbotni fyrir fyrsta sæsimann yfir
Atlantshafið. Af miklum dugnaði gerðist hann
forgöngumaður fyrstu veðurstofanna og samdi
hinar fyrstu veðurspár, sem urðu vísir að binum
vísindalegu veðurspám nútimans.
Matthew Maury er fæddur í Virginia. Ilann gekk
ferð að á liinum áralöngu sjóferðum sínum missti
bann varla nokkurn mann.
Þegar skip hans kom heim til Englands 1. októ-
ber 1780 og dauði lians fréttist vakti það þjóðar-
sorg og minning bans ,var heiðruð á margskonar
hátt.