Stundin - 01.02.1941, Blaðsíða 10

en það leiddi þó til þess að nefnd var skipuð, og hefir hun
helzt komizt að þeirri niðurstöðu, að þessi heiður komi ofan
frá, líkt og regn himinsins, en búi á engan hátt innra með
heiðursmanninum sjálfum. Heiðurinn kemur yfir hann eða er
kallaður yfir hann, stundum aðeins með lögfestri yfirlýsingu,
stundum með hátíðlegri athöfn — oftast lófataki, sem áður
greinir — og minnir það helzt á það, er.heilagur andi kemur
yfir einstaklinga við sérstakan verknað vissra trúarflokka.
Þannig virðist heiðurinn alls staðar nálægur, ef aðeins einhver
er til að framkalla hann, en hvort hann er alvitur og almátt-
ugur, er enn ekki kunnugt. En ekki þarf annað en drepa stafn-
um á klett eða hvetja menn til lófataks, og sjá, heiðurinn
birtist, þó ekki sé í dúfulíki, þá er hann að minnsta kosti rit-
aður í gerðabók eða sagt frá honum í dagblaði, og menn eru
hamingjusamir yfir að hann heiðraði þá með heiðarlegri nær-
veru sinni.
En gætnum og forsjálum mönnum þykir margt varhugavert
við heiður þennan, sem ekki er hægt að taka einokun á né
skattleggja fremur en andrúmsloftið, og er sá eiginleiki hans
ljóst merki þess, að hér er ekki um venjulegt fyrirbrigði at-
vinnu- og viðskiptalífs að ræða. En þó þykir vænlega horfa
um skipulagningu hans, þar sem brátt mun verða stofnað
stéttarfélag heiðursmanna, sem væntir ofurlítils styrks af al-
mannafé og mun halda fast fram kröfum sínum gegn ríkis-
valdinu.
f þágu þeirra, er eftir okkur koma, munu vísindamenn okkar
halda áfram að rannsaka eðli þessa heiðurs, sem nú lifir aðeins
í munnmælum og minnum elztu manna, sem og andlegt stig
alþýðu þeirrar, er skapaði þessa útdauðu heiðursmenn, sem
aldrei voru lögfestir. En jafnframt munu þeir kappkosta að
styrkja landvarnarlið það, er málsins gætir, hina svonefndu
málvarnamenn, er láta sér svo annt um orð og setningarskipun,
sem vitanlega er óháð hugtökunum og breytingu þeirra, því
að eins og öllum er kunnugt hafa umbúðirnar aldrei verið
aukaatriði, og jafnan er litið fyrst á þær. Til er á prenti frá-
sögn um það, að Englendingar hafi drepið niður geirfuglinn
forðum. Vér efumst um sannindi þeirrar frásagnar, en hins
vegar er jafnan notalegt að koma yfirsjónum sínum í synda-
poka annarra, og svo var þetta á prenti. En hvort sem' það
voru Englendingar eða aðrir, sem drápu geirfuglinn, óttast
menn mjög, að útlenzkan drepi íslenzkuna, því að hætturnar
koma að utan, eins og karlinn sagði, sem hitti vin sinn, er var
hörundsgulur af magaveiki, og kenndi sólinni um. En hvað
sem öðru líður, leggjum við til að ný nefnd verði skipuð í
málið.
Norðangarri hugarfarsins.
annleikurinn er nefnilega
sá, að íslenzkir karlmenn
eru með afbrigðum litlir kaval-
erar og stúlkurnar því minni
dömur. Fúnkiskona H. G. Wells
var hér til skamms tíma hug-
sjón og markmið ungra kvenna,
og henni sæmir hvorki að yera
alúðleg né kvenleg. En svo kom
setuliðið fræga, og þá uppgötv-
aði hún kyn sitt og skynjaði,
að hún var girnileg til fróðleiks
og skemmtunar sem kona — en
ekki viðrini.
Þursaskapur og ónærgætni
'íslendinga í allri sambúð, utan
dyra og innan, er sjaldnast
runnin af illum hvötum né arf-
gengu gáfnaleysi, heldur af
heimóttarskap og feimni, sem
er illur ávöxtur af einangrun
kynslóð. ? og kotungshætti.
Fólk li' i dó þar sem það
fæddisi g vandist á að lifa líf-
inu í samræmi við óskir fólks,
sem fæddist áður á sama stað.
En nú er öldin önnuí. Sól hinn-
ar „erlendu menningar" reis yf-
ir þessu landi, og þjóðin vakn-
aði við það einn daginn, að hún
stóð á vegamótum alþjóðaleiða,
og að henni var búin dvöl með
þeim, sem fara margir saman.
Með þessu á ég ekki við hið
svonefnda ,,ástand“, heldur það
umrót, sem varð í íslenzku
þjóðlífi eftir síðustu aldamót,
með auknu sjálfstæði þjóðar-
innar, bættum hag hennar og
aukinni menningu og víðsýni.
Við eignuðumst vélar, vegi og
brýr, skip og skóla, og við er-
um stöðugt að auka og endur-
bæta þessar eignir. Við höfum
eignazt menntafrömuði og
skáld, sem hafa aukið bók-
menntir vorar að mýkt og snú-
ið þeim í stíl við líðandi stund,
— en við höfum eignazt of fátt
fólk, sem kunni þá lífsins list,
að bera virðingu fyrir sér og
öðrum án þess að ofmeta nokk-
uð. Og þrátt fyrir allt skóla-
skrum, alþýðumenntunargrobb
og uppeldishjal er reyndin sú,
að við erum furðu fákunnandi
um flesta hagnýta menningu til
athafna og æðis í hinu ytra,
hversdagslega lífi. En af þessu
er sprottin sú sorglega stað-
reynd, að við getum aldrei stað-
ið sameinaðir um nokkurt mál-
efni, kunnum ekki að bregða
við eins og einn maður, kunn-
um ekki a ðelska og þjást eins
og ein sál, — og eins og nú er
háttað í heiminum stendur okk-
ur „fátækum, smáum" meiri
voði af þessari fátækt okkar en
nokkru'öðru. S. B.
10
STUNDIN