Lesbók Morgunblaðsins - 25.04.2009, Qupperneq 1

LAUGARDAGUR 25. APRÍL 2009
STOFNUÐ 1925
16. TBL. 85. ÁRGANGUR
LESBÓK
Fuglar og furðufuglar Myndir
studdu upplifun hlustenda » 12
8Lífæð milli landa:Glíman við orðin, þýðendurmiðla reynslu sinni
F
yrstu kynni flestra okkar af hinu stóra
samhengi heimsins eru í gegnum þýð-
ingar. Þannig var ég ekki ýkja há í loft-
inu þegar ég áttaði mig á því að sumt
fólk á sig ekki sjálft (Kofi Tómasar frænda),
að auði er misskipt í heiminum (Oliver Twist)
og að fólk sætir ofsóknum vegna uppruna síns
(Dagbók Önnu Frank). Ýmislegt er varðaði
mína eigin stöðu rann líka upp fyrir mér; þótt
mér fyndist ég fær í flestan sjó þá hafði um-
heimurinn iðulega aðra skoðun á stúlkum
(Anna í Grænuhlíð) og jafnvel ólíkar eftir því
hvenær sögurnar áttu sér stað (Nancy Drew).
Samhengi tíma og rúms varð þannig ljósara
fyrir tilstilli þýðinga. Ekki einungis vegna
samfélagsþróunar heldur átti þar ýmislegt
annað hlut að máli; vísindi (Ferðin til miðju
jarðar), landafræði (Róbinson Krúsó), sagn-
fræði (Ívar hlújárn) og þannig mætti lengi
telja.
Þýðingar móta mjög hugmyndir okkar sem
búum á litlum málsvæðum um heiminn. Þann-
ig er ljóst að þekking okkar á gríðarstórum
arfi Kína vex umtalsvert við lestur nýverð-
launaðrar sýnisbókar Hjörleifs Sveinbjörns-
sonar sem fjallað er um í Lesbók í dag. En
þýðingar eru ekki síður mikilvægar stórum
málsvæðum. Vegna þeirra öðlast þau
hlutdeild í reynsluheimi smærri menning-
arsvæða sem oft eru utan alfaravegu í
menningarneyslunni. Þessa dagana er t.d.
á ferð hér á landi hópur erlendra þýð-
enda sem gegna munu lykilhlutverki við
að kynna Ísland á bókastefnunni í
Frankfurt 2011. Vart er hægt að hugsa
sér betri sendiherra íslenskrar menning-
ar en þá sem miðla henni í sinni tærustu
mynd á milli ólíkra málsvæða.
Þýðingar opna þó ekki einungis gátt
út á við, þær eru ekki síður lykill að þró-
un eigin tungumáls. Sú tunga sem ekki
býr yfir góðum þýðingum á öllum þeim
hugtökum, hlutum og fyrirbrigðum sem
aðrir eiga orð yfir er fljót að staðna. Það
er sama hvar drepið er niður; þótt þær
láti lítið yfir sér mynda þýðingar órofa
heild sem áhrifavaldar í menningu allra
landa. fbi@mbl.is
Þýðingar halda tungunni við
ORÐANNA HLJÓÐAN
FRÍÐA BJÖRK INGVARSDÓTTIR
Sú tunga sem ekki býr
yfir góðum þýðingum
á öllu því sem aðrir
eiga orð yfir er fljót
að staðna.
2Fjölmiðlapistill:Sérsveitarmenn í vanda;smyglarar biðu þægir og prúðirStríðsmaður sorpsins:Neyslusamfélagið; hjörð á fullri ferð fram af bjargbrún4