Lesbók Morgunblaðsins - 25.04.2009, Blaðsíða 4

M
ér líður eins og ég sé á hlaupum í miðri vísundahjörð
sem stefnir á fullri ferð út fram yfir bjargbrún. Ég
get ekki stöðvað flæðið og verð að fylgja með, enda
staddur í miðri hjörðinni, en hugsa engu að síður:
Ekki ætla ég að hlaupa fyrir björg. Ég verð því að finna leið til
að breyta stefnunni hjá vísundahjörðinni allri.“ Í upphafs-
atriði heimildarmyndarinnar Stríðsmaður sorpsins (Garbage
Warrior) notar arkitektinn Michael Reynolds þessa myndlík-
ingu til þess að lýsa þeirri sterku meðvitund sem hann hefur
haft alla sína starfsævi fyrir þeirri óheillastefnu mannkynsins
sem hefur leitt til hnattrænnar hlýnunar og mun gera jörðina
óbyggilega breyti mannskepnan ekki háttum sínum. Það er
hið síðastnefnda sem Reynolds hefur helgað krafta sína, þ.e.
að nota byggingarlistina til þess að finna leiðir fyrir mann-
kynið til þess að hefja umhverfis- og vistvæna lífshætti. Reyn-
olds hefur, allt frá því að hann nam byggingarlist fyrir 30 ár-
um, hafnað öllum viðteknum aðferðum og hugmyndum
greinarinnar og prófað sig áfram með húsagerðarlist og
skipulagsstefnu sem miðar að algerri sjálfbærni. Útkoman úr
þrotlausu starfi og tilraunamennsku á landsvæðum í Taos-
sýslu í Nýju-Mexíkó í Bandaríkjunum eru byggingar sem
Reynolds kennir við jarðskip (earthship). Þetta eru fjöl-
skylduheimili sem byggð eru úr jarðefnum og sorpi, sem hafa
innbyggt varma- og kælikerfi, rotþró og sorpvinnslukerfi,
safna regnvatni í brunna, beisla vindorku og nýta sólarljós til
ræktunar á grænmeti og ávöxtum. Engar rafmagnslínur
liggja inn í jarðskipahverfin, engar vatnsleiðslur eða orkugjaf-
anet af nokkru tagi tengjast hverfunum. Vegir eru einfaldar
slóðir og búfjárrækt er ástunduð í kringum heimilin. Í raun
þurfa íbúar hverfanna því ekki að leita út fyrir heimili sín
fremur en þeir vilja. Hverfin eru byggð upp í samvinnu, þar
sem fjármagnið sem hver og einn leggur til rennur beint til
heimilis þeirra, en lóðirnar eru einfaldlega gefnar. Íbúarnir
þurfa ekki að sinna starfi utan heimilis til að vinna fyrir mat
og orkureikningum, og ekki skulda þeir neitt í húsunum sín-
um. Þeir geta því í raun lifað af landinu í faðmi náttúrunnar.
Sjálfbær heimili
Heimildarmyndin um Michael Reynolds fjallar um feril þessa
merkilega frumkvöðuls í vistvænum lífsháttum sem óhætt er
að segja að hafi ætíð farið sínar eigin leiðir. Reynolds segist
hafa verið furðu lostinn þegar hann nam byggingarlist, hversu
fjarri greinin væri frá því að taka mið af fólki og þörfum þess.
Byggingarlistin væri hins vegar drifin áfram af hagsmunum
lóða- og fasteignabraskara, og greinin hefði því misst af því
tækifæri að vísa veginn í átt að vistvænum lífsháttum. Hún
miðaði hins vegar að hinu gagnstæða, að viðhalda kerfi sem er
óumhverfisvænt og lætur sig umhverfisspjöll og hnattræna
hlýnun engu varða. Reynolds hóf sitt starf fyrir 30 árum og
segir að þá hafi hann unnið út frá því markmiði að þróa húsa-
MYNDIR VIKUNNAR
HEIÐA JÓHANNSDÓTTIR
Garbage Warrior Fjallar um feril merkilegs frumkvöðuls í vistvænum lífsháttum
sem óhætt er að segja að hafi ætíð farið sínar eigin leiðir.
Leiðir til þess að lifa af
Garbage Warrior (2008) | Oliver Hodge
V
iñicius Gageiro Marques ólst upp í Porto
Alegre í Rio Grande do sul, héraði syðst
í Brasilíu. Foreldrar hans eru há-
skólaborgarar, móðirin sálfræðiprófess-
or og faðirinn prófessor í stjórnmálafræði og
fyrrverandi ráðherra. Hann var bráðger, lærði
frönsku sem barn, bjó í París í fjögur ár frá
þriggja ára aldri til sjö ára, og lærði ensku af
sjálfum sér.
Marques var listhneigður og byrjaði snemma
að teikna og mála, gera myndskeið og semja
tónlist og taka upp. Tónlistina hljóðritaði hann
sjálfur, lék á bassa, trommur, gítar og hljóm-
borð, raddaði og hljóðritaði í ýmsum her-
bergjum á heimili sínu eftir því hvaða andrúms-
loft hann vildi skapa í viðkomandi lagi. Hann var
yfirleitt einn síns liðs og átti fáa vini.
Textar laganna voru ýmist á ensku, frönsku
eða portúgölsku, en inntak þeirra var yfirleitt
það sama; depurð, tregi og vonleysi; í bland við
bulltexta harmaði Marques hlutskipti sitt, sagð-
ist þrá hvíld dauðans og lausn frá til-
finningaflækjum og höfnun. Hann
var nefnilega alvarlega veikur,
þunglyndur, og leiddi til þess að
hann svipti sig lífi á heimili sínu
skömmu áður en hann varð sautján
ára.
Netið var annað líf Marques, eins
og foreldrar foreldrar hans áttuðu
sig á þegar þau tóku að rýna nánar í
líf sonar síns. Þar átti hann sér aukasjálf, Yoñlu,
átti fjölda vina og tók þátt í ýmsum netsam-
félögum, þar á meðal sjálfsvígsáhugasamra, og
sendi frá sér tónlist, tugi laga sem hann hafði
samið og tekið upp, en einnig átti hann
það til að taka fyrir lög annarra lista-
manna. Á fartölvu hans og ut-
análiggjandi diskum fundu þau svo
talsvert af lögum, alls vel á annað
hundrað, og úr því völdu þau á plötu
sem gefin er út til að minnast
Yoñlu, enda taldi hann að tónlistin
gæti læknað öll mein þótt ekki hafi
honum tekist að lækna sjálfan sig.
Tónlist Yoñlu hefur verið lýst
sem blöndu af Badly Drawn Boy, Radiohead,
Tortoise og Nick Drake, en í þá blöndu er óhætt
að bæta listamönnum eins og Vitor Ramil, Caet-
ano Veloso, Gilberto Gil, sem Yoñlu dáði, og
fleiri Tropicalia-listamönnum, jafnvel Os Mut-
antes, en Yoñlu svipar til þeirra í því að hann
var óhræddur við að krydda tónlist sína með
nánast hverju sem er.
Plata Yoñlu, „A Society in Which No Tear is
Shed is Inconceivably Mediocre“, kom út um
daginn með fjórtán lögum úr safninu sem Yoñlu
lét eftir sig. Sumt á skífunni er býsna hrátt, eins
og vonlegt er, annað ber þess merki að vera
gert af unglingi, nema hvað, en flest er þó hrein-
asta afbragð. arnim@mbl.is
PLÖTUR VIKUNNAR
ÁRNI MATTHÍASSON
Depurð, tregi og vonleysi
A Society in Which No Tear is Shed is Inconceivably Mediocre | Yoñlu
Bráðger
Viñicius Gageiro Marques, sem
tók sér listamannsnafnið Yoñlu.
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. APRÍL 2009
4 Kvikmyndir
D
úóið The Thermals átti eina
skemmtilegustu plötu ársins
2006, The Body The Blood
The Machine, sem dró upp mynd af
Bandaríkjunum sem þjóðfélagi trú-
aröfga og óstjórnar og lyktar með
kjarnorkustyrjöld. Að loknum slíkum
hamförum er ekki mikið eftir, hefði
maður haldið, en þau
Hutch Harris og Kathy
Foster áttu sitthvað
ósagt, brugðu sér í
hljóðver og tóku upp
aðra plötu; Harris sá um
gítara og söng og Foster
um allt annað.
Á nýju Thermals-
skífunni, Now We Can See, er Harris
enn að velta fyrir sér heimalandi
sínu og hvað það var sem gerðist
eiginlega. Á The Body the Blood the
Machine var lausnin sú að snúa aft-
ur til sjávar, verða einfrumungur að
nýju, en upphafslag plötunnar, When
I Died, hafnar þeirri lausn:
Þótt umbúnaði sé breytt
breytist ekki innihaldið –
við sitjum uppi með okkur.
Keyrslan á plötunni er
mikil en beiskjan minni;
víst er allt farið til fjand-
ans, en það er í lagi
vegna þess að við fór-
um öll saman.
Now We Can See | The Thermals
Sameiginlegt skipbrot
Happatalan
þrettán
POPPKLASSÍK
JÓHANN BJARNI KOLBEINSSON
Á
því herrans ári 1999 sendu Damon Al-
barn og félagar hans í bresku hljóm-
sveitinni Blur frá sér sína sjöttu plötu,
sem hlaut hið einfalda nafn 13. Fram að
þeim tíma hafði Blur getið sér orð
sem eins konar
holdgervingur brit-
poppsins svokallaða
þar sem hún lék létta
og hressa, en oft á
tíðum mjög góða
popptónlist. Á 13 kvað
hins vegar við nýjan
og töluvert þroskaðri
tón, og greinilegt að
þeir félagar vildu láta taka sig
alvarlegar en áður hafði verið gert. Það tókst,
enda varð útkoman besta blata Blur hingað til.
Árið áður hafði Damon Albarn stofnað hlið-
ar-hljómsveitina Gorillaz, og greinilegt að
sköpunarþörfin var komin langt út fyrir „ein-
falt“ brit-poppið. Það heyrist glögglega á 13,
enda tilraunamennskan allsráðandi. Margir
töldu Albarn til að mynda genginn af göflunum
þegar fregnir bárust af því að hann hefði fengið
heilan gospelkór til liðs við sig í einu laganna.
„Blur og gospel? Hvernig í ósköpunum getur
það gengið saman,“ spurðu menn. Íslandsvin-
urinn vissi þó nákvæmlega hvað hann var að
gera, en úr varð fyrsta lag plötunnar, hið stór-
góða „Tender“. Lagið komst í annað sæti
breska vinsældalistans og efasemdarraddirnar
þögnuðu.
Tvö lög til viðbótar náðu töluverðum vin-
sældum, hið allt að því langdregna en jafnframt
stórskemmtilega „Coffee & TV“ og hið hug-
ljúfa „No Distance Left to Run“ sem Albarn
mun hafa samið í ástarsorg eftir að hafa hætt
með Justine Frischmann, söngkonu rokksveit-
arinnar Elastica.
Fleiri frábær lög er að finna á plötunni, þá
sérstaklega hið ofursvala og trip-hop-skotna
„Trailer Park“ og svo lagið „Trimm Trabb“
sem byrjar rólega, en breytist svo í kraftmikinn
rokkslagara þar sem gítarleikarinn Graham
Coxon nýtur sín út í ystu æsar.
13 er án efa besta plata Blur hingað til, og
töluvert betri en síðasta plata sveitarinnar,
Think Tank sem kom út árið 2003. Eftir sex ára
hlé er sveitin nú aftur komin í gang, og ætla
þeir félagar m.a. að koma fram á nokkrum tón-
leikum á árinu. Þá eru talsverðar líkur taldar á
nýrri plötu, og ekki annað hægt en að vona að
hún komist þó ekki sé nema bara með tærnar
þar sem 13 hefur hælana. jbk@mbl.is
H
ugsanlega þekkja ekki margir
nafnið Allah Rakha Rahman,
en þekkja þó kannski tónlist
eftir hann í ljósi þess að hann er
einn afkastamesti og vinsælasti
tónsmiður okkar tíma.
Rahman semur aðallega kvik-
myndatónlist og víst eru myndirnar
sem hann hefur vélað
um flestar aðeins
gerðar fyrir indverskan
markað og sjást því
ekki á Vesturlöndum,
en hér er þó sýnd mynd-
in Slumdog Millionaire
sem er einmitt með mús-
ík eftir Rahman og fjallað
var um í blaðinu fyrir stuttu. Hér er
þó önnur skífa til umfjöllunar; The
Best of A.R. Rahman, safnplata með
helstu verkum Rahmans.
Á skífunni eru fjórtán lög, hvert
öðru betra og bera höfundi sínum
vitni um hugmyndaauðgi og smekk-
vísi. Líklegt verður að telja
að val á skífuna ráðist að
einhverju leyti af útgáfu-
samningum, en það er þó
enginn ókostur; ef setja á
saman marktækt safn af
músík eftir svo afkasta-
mikinn tónsmið dugir
skammt að ætla að
koma því á einn disk.
The Best of | A.R. Rahman
Hugmyndaauðgi
Tónlist