Lesbók Morgunblaðsins - 05.09.2009, Blaðsíða 3

E
ins og lesendur taka eftir er Lesbók
þessarar viku lögð undir umfjöllun um
Bókmenntahátíð í Reykjavík, sem hefst
á morgun. Vegna þessa þótti pistilhöf-
undi tilhlýðilegt að stinga dægurtónlist-
arumfjöllun vikunnar undir sama hatt og rýna
í hljómsveitir og listamenn sem hafa sterka
tengingu við bókmenntageirann, beint eða
óbeint. Auðvitað lá fyrir að burðargreinin yrði
um hljómsveit sem kallar sig The Books þó að
tengsl hennar við bókmenntirnar liggi hvað
skýrast í sjálfu nafninu. Nei, The Books
eru ekki skáld sem gera tónlist
í hjáverkum, né eru textarnir
innblásnir af guðlegri náð-
argáfu a la Bob Dylan eða
Morrissey. En þó að slíkt sé ekki
fyrir hendi er vel djúpt á þessari
gæðasveit, sem er reyndar dúett,
skipaður gítarleikaranum og
söngvaranum Nick Zammuto og
sellóleikaranum Paul de Jong. Þeir félagar
stofnuðu sveitina fyrir tíu árum í New York og
er tónlistin tilraunatónlist; blanda af henti-
bundinni raftónlist og þjóðlagatónlist. The Bo-
oks eiga að baki þrjár breiðskífur, en sú fyrsta,
Thought for Food, kom út árið 2002 á þýska
merkinu Tomlab (eins og hinar reyndar líka).
Þeir félagar kynntust þegar þeir bjuggu í
sömu blokkinni, de Jong bauð Zammuto yfir til
sín í mat og snemma varð þeim ljóst að þeir
höfðu svipaðar hugmyndir um tónlistarlega
nálgun.
Þegar Thought for Food kom út var hún óð-
ar rómuð fyrir tóngæði; það hvernig hljóð-
bútar úr ýmsum áttum voru saumaðir við tón-
list þeirra félaga þótti hreinasta listaverk;
aðgengilegheit sameinuð við duglegt daður við
jaðarinn. Platan er sannkallað heilafóður, eins
og ýjað er að í titlinum, þar sem setningunni
„food for thought“ er skemmtilega snúið á
rönguna. Síðasta verk sveitarinnar var platan
Music for a French Elevator and Other Short
Format Oddities (2006) en sveitin vinnur að
nýrri plötu sem er byggð á … sjálfshjálp-
arkassettum. Frekar en bókum …
arnart@mbl.is
(BÓMENNTA)TÓNLIST
ARNAR EGGERT THORODDSEN
Tónlist sem opin bók
Thought for Food (2002) | The Books
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 5. SEPTEMBER 2009 Lesbók 3KVIKMYNDIR | TÓNLIST
É
g hef nú þegar skrifað um forvitnilegan
og jafnframt ómissandi hlut barna í
hryllingsmyndum, þar sem dularfullur
ótti við frumhvatir ungviðisins birtist í
allri sinni blóðugu dýrð. En við þann flokk óg-
urlegra barnamynda er hægt að bæta enn ein-
um undirflokknum, einfaldlega með því að
stíga skrefi framar barnæskunni og færa sig
alla leið inn í móðurlífið. Þær eru kannski ekki
margar, óléttumyndirnar í hryllingskanónunni
(ætli Rosemary’s Baby (1968) sé ekki kjör-
dæmi um slíkan hrylling), en þótt smár sé hef-
ur flokkurinn sannarlega látið í sér heyra með
nýlegri viðbót frönsku nýgræðinganna Bustillo
og Maury: À l’intérieur, eða Inside.
Sarah er ung ólétt kona sem lendir í bílslysi
og missir unnusta sinn. Hún og barnið lifa af,
en Sarah er miður sín eftir atvikið og á erfitt
með að ná aftur tengingu við umheiminn. Hún
er komin langt á leið á meðgöngunni þegar hún
ákveður að eyða jólahátíðinni ein heima, fjarri
faðmi fjölskyldu og vina. Það kvöld er hún of-
sótt af dularfullri konu sem mun gera allt til að
myrða ófætt barnið sem Sarah ber undir belti.
Söguþráðurinn er næstum því of einfaldur
til að virka og gæti auðveldlega sokkið ofan í
algjört vitleysufen, en leikstjórarnir halda rétt
á spöðunum og viðhalda spennu frá upphafi til
enda, með reglulegum kinnhestum til áhorf-
enda. Fyrir utan vandaða leikstjórn og vel
smíðaða umgjörð er það leikkonan Béatrice
Dalle (Betty Blue, 1986) sem heldur heiðri
myndarinnar á lofti, en hún leikur illkvendið af
skuggalegri sannfæringu og kemur því sem
hefði getað verið algerlega óþekkt indí-mynd
upp á annað og hærra plan. Ofbeldið er yfir-
gengilegt og ýkjulegt, sem gæti orðið fyndið
undir ákveðnum kringumstæðum, en þar sem
umgjörðin og grunnsagan er spiluð af alvöru
verður til einkar óþægileg blanda sem gerir að
verkum að áhorfendur annaðhvort engjast í
óskilgreindri tilfinningahræru eða slökkva ein-
faldlega á myndinni og tvista til að gleyma.
Sjálfur þurfti ég að ná mér niður eftir áhorf-
ið og hreinsa hugann eftir bestu getu, þar sem
hugarheimur leikstjóranna hafði teygt vel og
vandlega á ímyndunaraflinu mínu. Ég á það til
að lifa mig sterklega inn í margt sem ég horfi á,
en þar sem ég var að niðurlotum kominn eftir
ofsóknir Dalle gat ég ekki annað en velt því
fyrir mér hvort hér væri ekki um að ræða
mynd sem hefði enn sterkari áhrif á kvenkynið
– hvað þá óléttar og verðandi mæður. Efnivið-
urinn er áhugaverður hvað kynjafræðina varð-
ar, þar sem kvikmyndagerðarmennirnir eru
karlmenn, en aðalpersónurnar konur, og ég
hefði gaman af því að heyra skoðanir þess eðlis
frá áhugasömum. Þess má til gamans geta að á
spjallþræði á vefsvæði myndarinnar á iMD-
B.com er innlegg frá notandanum „cecenig-
htmare“ sem segist elska hryllingsmyndir, en
verandi ólétt kona spyr hún ráða hvort hún eigi
að leggja í þessa mynd. Fyrirspurninni fylgir
haugur af svörum þar sem henni er ráðlagt að
láta hana vera. Því næst svarar cecenightmare
með þökkum og bætir við að um leið og þetta
barn sé fætt ætli hún að vinda sér í hryllinginn.
Heyr heyr! gunnaregg@gmail.com
KVIKMYNDIR
GUNNAR THEODÓR
EGGERTSSON
Hryllingur
Fyrir utan vandaða leikstjórn og
vel smíðaða umgjörð er það leik-
konan Béatrice Dalle sem heldur
heiðri myndarinnar á lofti, en hún
leikur illkvendið af sannfæringu.
Blóðug meðganga
À l’intérieur [2007] | Alexandre Bustillo & Julien Maury
S
íðasta færslan í þessu Bókmenntatónlist-
arþema sameinar tvo þætti úr þeim fyrri;
bæði er nafn sveitarinnar einkar
bókmenntalegt (nafn sveitarinnar
vísar til franska skáldsins Paul Ver-
laine) en tónlistin var auk þess svo-
fellt gáfumannapopp, fáguð kammer-
og barokkskotin tónlist með djúp-
spökum, útpældum textum. The Ver-
laines er nýsjálensk sveit og var lengi
vel flaggskip hinnar merku útgáfu Fly-
ing Nun Records og leiddi draumapoppsbylgj-
una þar í landi, sem var í skemmtilegri mót-
sögn við hrátt og hart drullublúsrokkið
sem Ástralarnir ástunduðu af krafti á
sama tíma. Viðkvæmnisleg, varfærin
en um leið þéttofin og marglaga
popptónlist Verlaines náði hæstu
hæðum á þessari plötu hér, Bird Dog,
og því vel við hæfi að ljúka þessum
bókmenntahátíðartónlistarþætti
með henni. Framhald á næsta ári!
Bird Dog (1987) | The Verlaines
Ómþýðir bókabéusar
Ó
líkt Books má tengja Gil Scott-Heron vel
og duglega við bókmenntahefðina. Tón-
listarmaður og skáld sem hefur haft
mikil áhrif á réttindabaráttu banda-
rískra blökkumanna með ljóðum sín-
um og tónlist, en með henni bjó hann
til ramma sem átti eftir að verða not-
aður óspart af seinni tíma röppurum.
Þekktasta lag hans er „The Revolution
Will Not Be Televised“ og þegar fyrsta
plata hans kom út, Small Talk at 125th
and Lenox (1970) hafði hann þegar gefið út ljóð
og eina skáldsögu. Winter in America er fimmta
plata Heron, kom út 1974, og er jafnan
kölluð til sem hans besta verk; inni-
haldið tilfinningaþrungið, fallegt en
um leið hárbeitt.
Platan inniheldur m.a. lagið „The
Bottle“, þar sem Heron tekst á við
samfélagsmein sem plagar margan
kúgaðan bróðurinn, þ.e. alkóhól-
isma.
Winter in America (1974) | Gil Scott-Heron
Sál skáldsins
L
eikstjórinn Francis gerði nokkrar með-
algóðar hryllingsmyndir fyrir Hammer-
stúdíóið á sínum tíma en er annars að
mestu óþekktur, rétt eins og handritshöfund-
urinn Brian Comport, sem byggði
handritið á eigin skáldsögu. En
Girly er einn af fjölmörgum týndum
gullmolum sem er sárt saknað á
DVD. Unnendum absúrd og úrkynj-
aðra gamanmynda er ráðlagt að
gera leit að þessu ágæta furðu-
verki, annaðhvort á VHS eða ein-
faldlega til niðurhals á vefnum, því
um er að ræða einkar hressa sögu
um afbakaða enska hástéttarfjölskyldu sem
níðist á lægri stéttum samfélagsins með barns-
legum hlutverkaleikjum, sem enda oftar en ekki
illa. Föðurlaus fjölskyldan samanstendur af
móður, fóstru, syni og dóttur, sem
tæla róna og útigangshippa inn í
slotið til sín og leika sér að þeim.
Þeir sem klúðra leiknum eru „send-
ir til englanna“. Systkinin eru sér-
staklega barnaleg og oft reikar
myndin inn í senur sem gætu verið
úr saklausri fjölskyldumynd – en
hún ratar vandlega aftur út í svörtu
kómedíuna og kemur sífellt á óvart.
Mumsy, Nanny, Sonny and Girly [1970] | Freddie Francis
Litlu börnin leika sér
Chocolate er í sjálfu sér ekkert merkileg
mynd og í raun frekar hefðbundin aust-
urlensk slagsmálamynd að forminu til.
Hún er vel gerð, full af flottum bardaga-
senum og skemmtileg í alla staði, en það
sem gerir hana reglulega sérstaka og
hefur komið þessari taílensku hasarmynd
á kvikmyndahátíðarrúntinn er aðalleik-
onan „JeeJa“ Yanin (Yanin Vismitananda).
Chocolate er frumraun hennar á hvíta
tjaldinu, en Yanin hefur þegar verið út-
nefnd sem nýjasta bomban í bar-
dagalistum austra.
Kvenhasarhetjur í
asískum slagsmálamyndum eru sjaldséðar og
Yanin þykir bera af í listrænum ofbeldislátum
í hlutverki hinnar einhverfu Zen, sem ræðst
gegn mafíunni í von um að innheimta skuld-
ir sem móðir hennar á inni. Zen situr föst í
eigin heimi og lærir bardagabrögðin í
gegnum endalaust sjónvarpsgláp, sem
kemur sér vel þegar hún þarf að lumbra
á illmennum í massavís. Yanin fylgir
vinsældum Chocolate eftir með
Raging Phoenix (2009), þar sem
hún skiptir út einhverfunni fyrir
hipphopp og blandar saman taek-
wondo og breikdansi.
Einhverf slagsmálatík
Chocolate [2008] | Prachya Pinkaew
Lærðir
The Books eru pælarar, eins
og nafnið gefur til kynna.