Morgunblaðið - 14.07.2009, Blaðsíða 19

ÁÐUR en Alþingi samþykkir ríkisábyrgð á
Icesave-lánunum, þarf að greina fjárhags- og
lagalega áhættuþætti og samspil þeirra. Þegar
greiðist úr flækjunum, gæti útkoman orðið
betri en forsendur fjármálaráðuneytisins gera
ráð fyrir. Útkoman verður hins vegar verri, ef
greiðslur úr slitameðferð Landsbanka Íslands
(LÍ) tefjast fram til ársins 2011 þegar 180 millj-
arða króna erlent skuldabréf ríkisins fellur á
gjalddaga.
Lánskjör, ríkisábyrgð og áhætta
Vextirnir á Icesave-lánunum (5,55%) eru
nær lægri mörkum, þ.e. fjármögnunarkostnaði
breska og hollenska ríkisins (4%), en hærri
mörkum, þ.e. ávöxtunarkröfu á íslenskum ríkis-
skuldabréfum í evrum (15%). Ríkisábyrgðin
verður ekki virk fyrr en árið 2016 og ekki þarf
að greiða af láninu þangað til. Ef tekst að selja
eignir LÍ tímanlega gætu þessi kjör reynst
hagstæð.
Ríkisábyrgð Icesave-lánanna er aftur á móti
óhagstæðari en sú einfalda ábyrgð sem er fyrir
lánum Landsvirkjunar og Íbúðalánasjóðs, þar
sem lánardrottnar þurfa fyrst að ganga að
eignum þeirra, áður en þeir ganga að eignum
ríkisins. Í tilfelli Icesave-lánanna geta bresk og
hollensk stjórnvöld hins vegar gengið beint að
eignum íslenska ríkisins.
Réttur Breta og Hollendinga til að ganga að
eignum íslenska ríkisins er einnig afdráttar-
lausari í Icesave-lánasamningunum en í öðrum
erlendum lánasamningum. Í alþjóðlegum
skuldabréfalýsingum Íslands og Landsvirkj-
unar er sérstaklega tekið fram að lánar-
drottnar hafi ekki heimild til að gera aðför að
eignum íslenska ríkisins sem nauðsynlegar eru
fyrir starfsemi sjálfstæðs ríkis. Engin slík und-
antekningarákvæði eru í Icesave-lánasamning-
unum, heldur er treyst á að ríkið njóti aðfarar-
verndar á öðrum grundvelli, þ.e. samkvæmt
svokallaðri „ordre public“ reglu og ákvæðum
Vínarsamningsins um stjórnmálasamband.
Með ábyrgðinni tekur ríkið þá áhættu að inn-
heimtu- eða endursöluvirði eigna LÍ rýrni ekki.
Það tekur einnig gjaldeyrisáhættu vegna lítilla
erlendra tekna og misvægis í samsetningu
eigna LÍ og Icesave-lánanna. Þar sem um 20%
markaðseigna LÍ eru í pundum, en 66% Ice-
save-lánanna, kæmi sér illa ef pundið styrktist
gagnvart öðrum gjaldmiðlum.
Þróun eigna, lána og ríkisábyrgðar
Við Icesave-lánin fær Tryggingarsjóður inn-
stæðueigenda og fjárfesta (TIF) forgangskröfu
í slitameðferð LÍ. Í upphafi verður krafan jafn
há að höfuðstól og Icesave-lánin (700 millj-
arðar), en þar sem eignir LÍ (1.100 milljarðar)
eru lægri en forgangskröfur í bankann (1.330
milljarðar), skv. skýrslu skilanefndar LÍ, lækk-
ar endurheimtuvirði hennar (580 milljarðar).
Þar sem skuldir TIF verða hærri en eignir,
verður eigið fé hans neikvætt. Mismunurinn
(120 milljarðar) fellur þannig í ríkisábyrgð.
Ef eignasafn LÍ ber 50 milljarða í vaxta-
tekjur á ári, þá hækkar virði þess sem því nem-
ur. Þar sem höfuðstóll forgangskrafna helst
óbreyttur, mun endurheimtuhlutfall þeirra
hækka til ársins 2014, þegar það verður 100%.
Það sem fæst umfram 1.330 milljarða fellur al-
mennum kröfuhöfum í skaut. Þar sem virði
kröfu TIF mun hækka um 25 milljarða árlega
(til 2014), í hlutfalli við kröfuna í LÍ, en Icesave-
lánin um 40 milljarða fyrstu árin, mun eftir-
standandi ríkisábyrgð aukast ár frá ári, komi
ekki til greiðslna úr slitameðferðinni.
Slitameðferð, útgreiðslur
og hagsmunaárekstrar
Af ofangreindu er ljóst að miklu máli skiptir
að greiðslum slitastjórnar LÍ til TIF og ann-
arra forgangskröfuhafa verði hraðað svo að
ríkisábyrgðin verði sem lægst árið 2016 þegar
hún virkjast. Hins vegar þjónar það hags-
munum almennra kröfuhafa, sem eiga 1.900
milljarða kröfu í búið, að tefja sölu eigna. Þessu
má lýsa með ímynduðu dæmi. Eftir tvö ár, árið
2011, verður mögulega unnt að selja eignasafn
bankans á 1.200 milljarða (leið A), og þá fengju
almennir kröfuhafar ekkert, en sé beðið til árs-
ins 2016 yrði hugsanlegt að selja það á 1.450
milljarða króna (leið B), og þá fengju almennir
kröfuhafar 120 milljarða. Leið A er hagkvæm-
ari fyrir ríkið þar sem þá yrðu eftirstöðvar Ice-
save-lánanna 200 milljarðar árið 2016, en ef leið
B yrði farin, yrðu eftirstöðvarnar 350 millj-
arðar árið 2016.
stangist á við aðra lánasamninga ríkisins, en
hefð er fyrir slíku í fjármálaheiminum.
Það er misskilningur að alþjóðlegir láns-
fjármarkaðir muni einungis opnast íslenskum
aðilum með því að taka Icesave-lánin og lán
tengd áætlun Alþjóðagjaldeyrissjóðsins (AGS).
Hafi AGS ofmetið lánsfjárþörf íslenska ríkisins,
t.d. vegna uppgjörs og endurreisnar bankanna,
getur öll þessi skuldasöfnun stefnt lánshæfis-
mati íslenska ríkisins í hættu. Þá yrði erfiðara
fyrir alla íslenska aðila að sækja lánsfjármagn
til erlendra banka og skuldabréfasjóða, en það
er bagalegt þar sem skuldabréfamarkaðir hafa
styrkst og þessir aðilar hafa hingað til lánað ís-
lenskum aðilum án þeirra íþyngjandi skilyrða
sem alþjóðlegar stofnanir og erlend stjórnvöld
setja.
Afgangur af rekstri ríkisins er betri mæli-
kvarði á greiðslugetu ríkissjóðs en landsfram-
leiðsla, enda er „þjóðarbúið“ ekki lögaðili að
lánasamningum ríkisins. Vegna Icesave-
lánanna og fjárlagahalla næstu tvö árin munu
skuldir ríkisins aukast fram úr væntingum
matsfyrirtækjanna, en þó hugsanlega rúmast
innan áætlunar AGS. Sökum þessa er óvíst að
endurskoðunarákvæði Icesave-lánasamning-
anna geti verið virkjuð.
Þar sem ósennilegt er að háar útgreiðslur
hafi borist úr slitameðferð LÍ fyrir árið 2011 til
að greiða niður Icesave-lánin, munu lánshæf-
ismatsfyrirtæki líta á heildarfjárhæð Icesave-
lánanna, sem þá verður um 800 milljarðar, en
ekki nettóskuldbindingu íslenska ríkisins, og
væntanlega lækka lánshæfismat Íslands. Þessi
hætta er þegar endurspegluð í því að skulda-
tryggingarálag Íslands er nú svipað og hjá að-
ilum með lægra lánshæfismat (á bilinu BB- til
B+) en ríkið (BBB). Þar sem skuldabréf rík-
isins upp á einn milljarð evra fellur á gjalddaga
árið 2011, myndi íslenska ríkið þá standa
frammi fyrir þremur kostum: að missa 180
milljarða af gjaldeyrisvaraforðanum úr landi
(ef svo mikið verður þá til), endurfjármagna
skuldina á afarkjörum eða greiða hana ekki,
sem væri ígildi greiðsluþrots íslenska ríkisins.
Lokaorð
Með Icesave-lánunum tekur íslenska ríkið á
sig þunga fjárhagslega ábyrgð. Fjárhagslega
áhættan og lagalega óvissan af því að sam-
þykkja fyrirliggjandi ábyrgð er veruleg. Með
þessari grein deilum við okkar hugmyndum um
hvernig mál geta þróast ef ríkisábyrgðin verður
samþykkt.
Eftir Jón Gunnar Jónsson og
Helga Áss Grétarsson »Með Icesave-
lánunum tekur
íslenska ríkið á sig
þunga fjárhagslega
ábyrgð. Fjárhagslega
áhættan og lagalega
óvissan af því að sam-
þykkja fyrirliggjandi
ábyrgð er veruleg.
Jón Gunnar Jónsson
Jón Gunnar hefur starfað við alþjóðlega
lána- og skuldabréfafjármögnun, Helgi Áss er
lögfræðingur.
Samkvæmt lögum á slitastjórn að hámarka
eignavirði fjármálafyrirtækis, t.d. með því að
bíða eftir efndatíma útistandandi krafna. Reyni
slitastjórn hins vegar að selja útlán bankans áð-
ur en þau falla á gjalddaga og greiða úr búinu
geta almennir kröfuhafar kært ákvarðanir
hennar til dómstóla. Slíkt er til þess fallið að
tefja útgreiðslur úr búinu. Fram hefur komið í
fjölmiðlum að slitastjórnin hyggist ekki greiða
út úr búinu fyrr en öllum dómsmálum er varða
stöðu þess verður lokið.
Útgreiðslur gætu einnig tafist vegna skaða-
bótakrafna almennra kröfuhafa LÍ vegna órétt-
mætrar auðgunar, þar sem ríkið notfærir sér
ákvæði neyðarlaganna um forgang innlána, á
kostnað annarra kröfuhafa, til að standa skil á
ábyrgðum sínum á Icesave-lánunum. Í þessu
samhengi má nefna að skuldabréf LÍ hafa tæp-
lega tvöfaldast í verði á alþjóðlegum mörkuðum
eftir að Icesave-lánasamningarnir voru birtir. Í
mögulegum málaferlum getur íslenska ríkið þó
borið fyrir sig að hafa náð fram affrystingu
eigna bankans í London, öllum kröfuhöfum til
hagsbóta.
Ríkið er einnig almennur kröfuhafi í slita-
meðferð LÍ vegna veðlána Seðlabankans og
hefur þannig hag af því að eignir bankans séu
seldar á sem hæstu verði. Hins vegar, sem hlut-
hafi í nýja Landsbankanum, hefur ríkið einnig
hagsmuni af að kaupa þær á sem lægstu verði.
Lánshæfismat, skuldir ríkisins
og alþjóðasamfélagið
Beinar erlendar skuldir ríkissjóðs munu
rúmlega tvöfaldast vegna Icesave, án þess að
nokkrar eignir komi á móti, en fjármálaráðu-
neytið metur núvirði ríkisábyrgðarinnar á 373
milljarða, sem er svipuð fjárhæð og skuldir
Landsvirkjunar, sem ríkið ábyrgist einnig.
Ekkert bendir til þess, að leitað hafi verið álits
matsfyrirtækja á lánshæfisáhrifum Icesave-
lánanna, eða álits lögfræðinga um hvort þau
Helgi Áss Grétarsson
Icesave-lánin: Í upphafi skal endinn skoða
19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. JÚLÍ 2009
Í þungum þönkum Þeir voru mjög ábúðarfullir, fjárlaganefndarmennirnir Höskuldur Þór Þórhallsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson, á fundi í nefndinni í
gær enda eru margar tölulegar upplýsingar nú um stundir ekki sem ánægjulegastar. Þá er bara að trúa máltækinu, sem segir, að að öll él birti upp um síðir.
Ómar
Ívar Pálsson | 13. júlí
Skræfurnar sitja hjá
Þær geta aldrei stigið al-
mennilega í annan fótinn
og fara því hvergi. Loksins
þegar þær koma út úr
ESB- skápnum, þá er það
orðið of seint, samninga-
viðræður án almennilegs umboðs hafnar
við ESB sem skila engu.
Skræfur þessar tefja almennilegt
flokksstarf hjá Sjálfstæðisflokki og
Vinstri grænum, þar sem 80% hrein and-
staða er við ESB-aðild í báðum flokkum.
Framsókn þarf líka að eiga við þetta, en
þar er líklega ESB prósentan hærri.
Heimtið að þingmenn „ykkar“ taki af-
stöðu, hver fyrir sig, með eða á móti.
Skræfurnar sitja hjá og láta aðra um að
standa í eldlínunni.
Meira: astromix.blog.is
Sigurjón Þórðarson | 13. júlí
Jón Bjarnason í mjög
vondum málum
Jón Bjarnason sjáv-
arútvegsráðherra hefur
sýnt vanmáttugan vilja til
að koma með breytingar á
kvótakerfinu, s.s. með því
að opna örlitla glufu til
strandveiða. Ég veit eiginlega ekki hvort
ég get virt viljann fyrir verkið þar sem það
hefur verið mikil fljótaskrift á útfærslunni
og allt gengið út á að breytingarnar raski
ekki gjaldþrota kvótakerfi. Jón Bjarnason
er þar að auki flæktur í net reiknisfiski-
fræðinga Hafró sem telja að það eina
rétta fyrir Íslendinga sé að halda áfram að
berja hausnum við steininn og veiða
minna til að geta veitt meira seinna. . . .
Meira: sigurjonth.blog.is
BLOG.IS