Morgunblaðið - 20.07.2009, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 20. JÚLÍ 2009
Óskar Magnússon.
Ólafur Þ. Stephensen.
Útgefandi:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Ríkisstjórninhefurákveðið að
embætti sérstaks
saksóknara fái eitt
hundrað milljónir
króna aukalega til
að rannsaka banka-
hrunið og aðdraganda þess.
Þessir peningar eiga að ganga
upp í kostnað við vinnu erlendra
sérfræðinga, sem hafa verið
fengnir til að aðstoða embættið.
Embætti sérstaks saksókn-
ara þarf að rannsaka mörg mál
og flest þeirra eru mjög flókin.
Eigi rannsóknin að bera árang-
ur og standast kröfur dómstóla
verður hún að vera nákvæm og
vönduð.
Rannsóknin á hruninu er
mikilvæg. Hún er hluti af upp-
gjöri þjóðarinnar við það, sem
hér gerðist í fyrrahaust. Til
hennar má ekki kasta hönd-
unum.
Rannsóknarnefnd Alþingis
undir forustu Páls Hreinssonar
hefur það verkefni að greina
ástæður hrunsins. Í þeirri rann-
sókn verður að leitast við að
draga allt fram, sama hversu
óþægilegt það kann að reynast.
Rannsókn embættis sérstaks
saksóknara má ekki líða fyrir
peningaleysi. Of mikið er í húfi
til þess.
Nú eru tveir erlendir sér-
fræðingar komnir til liðs við
Ólaf Þór Hauksson, sérstakan
saksóknara, auk Evu Joly. Ann-
ar þeirra aðstoðaði
Joly við rannsókn-
ina á máli franska
olíufyrirtækisins
Elf.
Joly skrifaði
áhrifaríka bók um
rannsókn sína á því
máli. „Er þetta heimurinn sem
við viljum búa í?“ heitir bókin. Í
aðfaraorðum bókarinnar segir
Joly: „Heiminum hefur verið
snúið á haus. Hvaða hagkerfi
getur haldið áfram til lengdar
án trausts? Hvaða lýðræði get-
ur lifað af ef yfirstéttin hefur
bæði vald til að brjóta lögin og
tryggingu fyrir refsileysi?“
Joly fjallar um olíufyrirtæki,
en gæti allt eins verið að tala
um Ísland þegar hún segir að
hvert hneykslið reki annað
þannig að fólk verði ónæmt fyr-
ir því og fái á tilfinninguna að
ekkert muni breytast.
„Ég neita að samþykkja
það,“ skrifar Joly. „Við getum
enn komið í veg fyrir að börn
okkar vaxi úr grasi í heimi þar
sem hinir valdamiklu búa við
refsileysi, þar sem aðeins
venjulegt fólk hefur skyldur.
Börn okkar eiga það ekki skil-
ið.“
Ísland taldist í hópi þeirra
landa þar sem minnsta spill-
ingu væri að finna. Annað kom
á daginn. Það kostar peninga að
taka til, en sýnu dýrara væri
fyrir íslenskt þjóðfélag að gera
það ekki.
Það kostar peninga
að taka til, en sýnu
dýrara væri fyrir ís-
lenskt þjóðfélag að
gera það ekki }
Aukið fé til rannsóknar
Morgunblaðiðsagði frá því
á laugardaginn að
Evrópski fjárfest-
ingarbankinn hefði
neitað að ganga frá
láni til Orkuveitu Reykjavíkur
vegna óvissu í íslenzku efna-
hagslífi. Þetta hefur í för með
sér að Hverahlíðarvirkjun
frestast. Þar með dregur úr
framkvæmdum og það eykur
óvissu um uppbyggingu álvers
Norðuráls í Helguvík.
Þetta er eitt dæmi um þau
áhrif, sem efnahagserfiðleikar
og laskað lánstraust Íslands
hefur; endurreisninni seinkar
vegna þess að ekki fæst nauð-
synlegt lánsfé til fram-
kvæmda.
Guðlaugur Gylfi Sverrisson,
stjórnarformaður OR, og Sig-
rún Elsa Smáradóttir, stjórn-
armaður í fyrirtækinu, segja
að OR sé á athugunarlista hjá
Evrópska fjárfestingarbank-
anum vegna almennrar óvissu í
efnahagsmálum á Íslandi,
fremur en vegna erfiðleika fyr-
irtækisins sem slíks. Auðvitað
hlýtur staða Orkuveitunnar þó
að spila inn í.
Sigrún Elsa segir að af hálfu
bankans hafi bæði verið spurt
hvernig endurreisn bankanna
gangi og hvort Ísland hyggist
sækja um aðild að
Evrópusamband-
inu. Nauðsynlegt
sé að taka slík
skref sem alþjóða-
samfélagið skilji,
þ.e. að ljúka endurreisn fjár-
málakerfisins og sækja um
ESB-aðild, til að umheimurinn
fái aftur trú á íslenzku sam-
félagi.
Þetta er rétt, svo langt sem
það nær. Nú stefnir í að sam-
komulag sé að nást við erlenda
kröfuhafa um að gerast óbeinir
hluthafar í Nýja Kaupþingi og
Íslandsbanka. Þar með er von-
andi búið að tengja saman
hagsmuni íslenzka bankakerf-
isins og hins alþjóðlega fjár-
málakerfis. Það ætti að stuðla
að greiðari aðgangi að lánsfé.
Aðildarumsóknin að ESB
ein og sér leysir engan vanda.
Hún gefur umheiminum hins
vegar til kynna hvaða efna-
hags- og peningamálastefnu
Ísland hyggist fylgja. Land,
sem stefnir að því að taka upp
evruna, verður að fylgja
ströngu aðhaldi í ríkisfjár-
málum og róa að því öllum ár-
um að ná niður vöxtum og
verðbólgu. Trúverðugleiki
hagstjórnarinnar skiptir meg-
inmáli gagnvart erlendum
fjárfestum og lánveitendum.
Trúverðugleiki
hagstjórnarinnar
skiptir meginmáli}
Laskað lánstraust
Þ
að er notalegt að heyra tifið í ritvél-
inni – eða kallast það glamur? Takk
fyrir ritvélina, tengdamamma!
Einhvern veginn verða skrifin
raunverulegri þegar blekið klessist
á pappírinn – með látum. Verst er þegar skrifin
fara framhjá öllum, er laumað á pappírinn án
þess að nokkur taki eftir, eins og stundum hefur
gerst, einkum á undanförnum vikum, mánuðum,
árum. Allar þessar þöglu undirskriftir.
Það er allt óraunverulegt við þau spor sem við
stöndum í, allt nema glamrið í ritvélinni. Talað er
um skuldbindingar upp á 500 milljarða fyrir
örfáar hræður á norðurhjaranum, sem á eflaust
eftir að fara fækkandi á næstu árum. Þessir
milljarðar eru engir smámunir; allt heilbrigð-
iskerfið kostar rúma 100 milljarða á ári og
menntakerfið annað eins. Þá erum við rétt byrj-
uð að skrapa saman fyrir vöxtunum.
Er mönnum alvara?
Og við fáum ekki að leita réttar okkar. Erum föst í at-
burðarás í anda Kafka, sem hafði þó ekki hugarflug í að láta
heila þjóð lenda í sporum Jósefs K. Þess er krafist að þjóðin
beri ábyrgð á glæp sem hún kannast ekki við að hafa fram-
ið. Og til þess að bæta gráu ofan á svart, er þjóðinni gert að
axla enn meiri skuldbindingar, en Evrópureglur kveða á um
að sé lágmarksábyrgð innstæðutryggingasjóðsins.
„Þetta er falskur víxill,“ sagði Kristján Karlsson skáld
þegar ég bar þetta undir hann, „og þjóðin er ábekingur án
þess að hún sé spurð.“
Það stendur ekki til að spyrja þjóðina um
þetta, frekar en annað. Þetta eru svimandi háar
skuldbindingar sem ógna byggð í landinu, en
nei, spyrjum ekki.
Eftir því var tekið þegar Svavar Gestsson,
formaður samninganefndarinnar, sagðist ekki
hafa nennt að hafa þessa samninga hangandi yf-
ir sér lengur. Nú virðist sagan endurtaka sig í
fjárlaganefnd, ef marka má orð Björns Vals
Gíslasonar, varaformanns nefndarinnar og
þingmanns Vinstri grænna. Hann sagði í frétt-
um Sjónvarps í fyrrakvöld:
„Einhvern tíma verður þessu að linna. Það
verður að klára málin. Það er ekki hægt að
hanga yfir þessu endalaust.“
Samningnum verður ekki breytt, var haft eft-
ir honum, en það er „lítið mál“ að breyta grein-
argerðinni eða nefndarálitinu. Kannski það eigi
að friða þjóðina?
En vonandi friðar það ekki þingmenn Vinstri grænna,
sem börðust gegn þessum afarkostum í upphafi, eða þing-
menn Samfylkingarinnar, sem áttu þátt í að ná fram viðmið-
unum í október – viðmiðum sem hefðu átt að vera upplegg
samningaviðræðnanna.
Þjóðin stendur fyrir utan atburðarásina. Og það heyrist
aðeins glamrið í ritvélinni.
„Pabbi, hvenær ferð þú að sofa?“ kallar sonurinn, fimm
ára í desember. „Það heyrist alltaf þetta hljóð!“
– Á ég að hætta því?
„Já.“ pebl@mbl.is
Pétur
Blöndal
Pistill
Þöglu undirskriftirnar
Sjómenn glepjist
ekki af græðginni
FRÉTTASKÝRING
Eftir Sigurð Boga Sævarsson
sbs@mbl.is
S
jómenn á Vestfjörðum
hafa áhyggjur af því, að
reglur um strandveiðar
bjóði heim hættunni á að
sjósókn síðari hluta sum-
ars verði hugsanlega stunduð meira
af kappi en forsjá. Lög um strand-
veiðar tóku gildi í fyrra mánuði og
hófust í kringum sl. mánaðamót.
Reglurnar kveða á um að sækja
megi sjóinn fimm daga vikunnar,
það er frá sunnudegi til fimmtudags,
og þessa daga mega menn aldrei
koma með að landi meira en 800 kg.
Skv. reglunum skiptist landið upp
í fjögur veiðisvæði. Svæði A nær frá
Arnarstapa á Snæfellsnesi að
Skagafirði. Á þessu svæði er smá-
bátaútgerð stunduð af kappi, enda
þótt aldan sé oft á tíðum æði kröpp.
Allra veðra von
Sjómenn benda á að á úthallandi
sumri sé á stundum allra veðra von
við norðan- og vestanvert landið.
Telja þeir því eðlilegt að reglurnar
séu rýmri en nú er raunin, þannig að
þeir geti sótt sjóinn á þeim tíma þeg-
ar veðrið er best og blíðast. Að öðr-
um kosti kunni einhverjir að taka
óþarfa áhættu við sjósókn vegna
veðurs.
Eins og fram kom í Morgun-
blaðinu á mánudag hefur útköllum
sjóbjörgunarsveita Slysavarna-
félagsins Landsbjargar fjölgað mjög
að undanförnu. Þar á bæ rekja menn
það beint til strandveiðanna, en
Fiskistofa hefur gefið út strand-
veiðileyfi til alls um 400 báta.
Kristinn Ólafsson, fram-
kvæmdastjóri Landsbjargar, segir
að eftir strandveiðar sumarsins
verði full ástæða til að fara yfir mál-
in og hugsanlega endurskoða reglur,
svo sem um sóknartíma þannig að
menn geti sótt sjóinn þegar best læt-
ur. Sömuleiðis sé ástæða til að
skylda alla strandveiðimenn til að
sækja námskeið hjá Slysavarnaskóla
sjómanna. Þegar bátum, sem ekki
hefur verið róið á í langan tíma, er
ýtt úr vör megi alltaf reikna með
óhöppum – hvað þá þegar á sjó
flykkjast menn sem hugsanlega hafa
verið í hópi landkrabba um langa
hríð.
Undir þetta tekur Örn Pálsson,
framkvæmdastjóri Landssambands
smábátaeigenda. Hann segir fjölda
útkalla sjóbjörgunarsveita að und-
anförnu um margt eðlilegan og talar
í því sambandi um byrjunarörð-
ugleika. Í fyllingu tímans megi
reikna með að menn læri að stíga
ölduna og þá eigi veiðarnar að geta
gengið vandkvæðalítið fyrir sig.
Sókn eftir vindi
Birkir Einarsson á Ísafirði er for-
maður smábátafélagsins Eldingar á
Vestfjörðum. Hann segir að ill-
mögulegt sé að vísa alfarið til reglna
í þessu efni. Mestu skipti að sjómenn
sýni aðgæslu og heilbrigða skynsemi
og hagi sókninni eftir því hvernig
vindur blæs hverju sinni. „Þótt
menn megi fiska, mega þeir ekki láta
glepjast af veiðigleðinni, jafnvel þótt
gaman sé þegar vel veiðist. Græðgin
varð okkur Íslendingum dýrkeypt
eins og nýlega dæmi sanna og af því
eiga menn að draga sinn lærdóm, í
sjósókn sem öðru efni,“ segir Birkir.
Morgunblaðið / Rax
Strandveiðar Fallegt þegar vel veiðist, er stundum sagt. Kapp er hins
vegar best með forsjá, ekki síst þegar allra veðra er von.
Sjómenn óttast að hætta fylgi
strandveiðum í sumarlok, þegar
veðrátta fer að breytast. Mikil-
vægt er að læra af reynslunni og
sýna skynsemi við sóknina, segja
viðmælendur blaðsins.
„TÍÐARFAR breytist oft fljótlega
upp úr verslunarmannahelgi,“ seg-
ir Einar Sveinbjörnsson veðurfræð-
ingur hjá Veðurvaktinni. „Strax í
byrjun ágúst fara lægðir að verða
ágengari við landið sem fylgir
meiri vindur og krappari alda. Í
þessu er samt engin föst regla frek-
ar en öðru í duttlungafullri veðr-
áttu og veðurfari. Á Vestfjörðum
getur norðaustanátt verið afar
hvimleið standi hún í einhverja
daga, við slíkar aðstæður verður
alltaf nokkur sjógangur og leið-
inleg bræla sem rífur í þessa allra
smæstu báta. Á stundum geta veður
og sjólag líka verið með miklum
ágætum langt fram eftir hausti en í
annan tíma er tíðin rysjóttari. Í
sumar hefur þó viðrað vel til sjó-
sóknar á nánast öllum miðum við
landið og afar fáir dagar fallið út –
ef þá þá nokkrir.“
ÁGENGARA
Í ÁGÚST
››