Morgunblaðið - 20.07.2009, Qupperneq 16

Morgunblaðið - 20.07.2009, Qupperneq 16
16 Umræðan MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 20. JÚLÍ 2009 ÞAÐ er ekki oft sem stjórnmálamönn- um er hampað fyrir góða hluti, sér- staklega ekki núna síðustu misserin. Ástandið í þjóðfélag- inu virðist vera komið á það stig að upp- hrópanir og niðrandi ummæli, án sýnilegs tilgangs, virðast ganga fyrir mál- efnalegri umræðu. Í umræðum um kaup Reykjanesbæjar á auðlindum í eigu HS Orku hefur aðalatriðið að mínu mati fallið í skuggann af for- dómum og upphlaupum byggðum á misskilningi. Á íbúafundi sem hald- inn var á mánudagskvöldið var far- ið vel yfir málið og þar birtist önn- ur mynd en greina hefur mátt í fjölmiðlum. Staðreynd málsins er sú að Reykjanesbær á einungis um þriðj- ungshlut í HS Orku. Með því að kaupa auðlindirnar út úr fyrirtækinu og semja um að fyr- irtækið greiði fyrir þær leigugjald er bærinn hins vegar að tryggja að þær skapi bæjarbúum arð um ókomna tíð. Ekki bara þegar vel gengur heldur á meðan þær eru nýttar. Þannig er það tryggt að auðlindirnar munu ávallt verða virkjaðar í okkar þágu, en jafn- framt að ekki verður braskað með þær, auðlindirnar veðsettar fyrir áhættufjárfestingum eða seldar til óviðkomandi aðila. HS Orka mun vissulega halda áfram að virkja þær, en við íbúar Reykjanesbæjar munum njóta þess með beinum hætti í formi leigu- gjaldsins, og einnig óbeinum hætti því rafmagnsfram- leiðsla er jú forsenda þess að atvinnulífið blómstri. Ekki síst með tilkomu álvers í Helguvík. Nokkuð hefur verið rætt um þann hluta þessara auðlinda sem er í lögsögu Grindavík- urbæjar. Á fundinum kom það skýrt fram að standi vilji Grindvík- inga til þess að kaupa auðlindir á sínu svæði er Reykjanesbær boðinn og búinn að ganga til slíkra samninga. Einn- ig kom fram að ítrekað hefur verið reynt að fá Grindvíkinga til samn- inga við HS Orku um þetta mál. Ótti þeirra við eignarhald Reykja- nesbæjar er því ástæðulaus. Það er hins vegar full ástæða til þess að hrósa bæjarfulltrúum Reykjanesbæjar fyrir þá framsýni sem þeir sýna með þessum samn- ingum sem nú eru til umræðu. Bæði hvað varðar kaupin á auðlind- unum sem og að ná svo góðum samningum um kaup á gömlu góðu hitaveitunni, HS Veitum, og háu verði fyrir hlutinn í HS Orku. Okkar auðlindir í okkar þágu Eftir Sigurgest Guðlaugsson Sigurgestur Guðlaugsson » Þannig er það tryggt að auðlindirnar verða virkjaðar í okkar þágu, ekki verður braskað með þær, né veðsettar fyrir áhættu- fjárfestingum eða seld- ar. Höfundur er íbúi í Reykjanesbæ og stjórnarmaður í HS Orku. ÞVÍ OFTAR sem ég les Icesave-samning- inn því meir býður mér við honum. Því oftar sem ég heyri Steingrím J. Sigfússon og Jóhönnu Sigurð- ardóttur verja samn- inginn með hreinum og beinum ósannindum því tortryggnari verð ég og sannfærðari um að þetta mál snúist ekki bara um það að við „eigum að standa við skuldbindingar okkar“ heldur að það hljóti eitthvað annað og meira að búa þarna að baki. Það sem fyllir mig grunsemdum er í fyrsta lagi að ekki átti að opinbera samninginn og jafnvel láta þingmenn greiða at- kvæði um hann án þess að fá að lesa hann. Í öðru lagi þá eru ennþá einhver gögn sem enginn má sjá nema þing- menn og þá í lokuðu herbergi. Af hverju er það? Það mætti halda að þetta væri lokað útboð! Er rík- isstjórnin hrædd um að samkeppn- isaðilar komist í gögnin og bjóði betri kjör? Í þriðja lagi þá er það samning- urinn sjálfur. Í honum eru tvær greinar sem ég kalla landráðagrein- arnar. Þetta er grein 15 og grein 16.3. Svona samning samþykkir ekki nema vanhæf og geggjuð rík- isstjórn. Er nema von að Bretar og Hollendingar hafi sett inn í samn- inginn að eftir að Alþingi samþykki hann þá sé hann löglegur og geti ekki eftir það orðið ólöglegur (grein 6.5.4 og 14.1). Það má hæglega túlka þessar greinar þannig að þótt það komi í ljós að öll rík- isstjórnin hafi verið á sýrutrippi og þar með vanhæf og næsta rík- isstjórn setji lög sem ógildi samninginn þá sé hann samt löglegur! Ef hæstiréttur dæmir samninginn ólöglegan þá er hann samt lög- legur! Þá kem ég að grein 15. Steingrímur J. hef- ur ítrekað farið með þau ósannindi í fjöl- miðlum að grein 15 sé flóttaleið fyr- ir Ísland ef allt fari á versta veg. Þetta er ósatt! Í grein 15 segir frá því að Ísland geti beðið um endur- upptöku samningsins vegna þess að það hafi komið í ljós að landið rísi ekki undir skuldbindingum. En það er AGS sem metur hvort þetta er rétt og ef AGS metur það svo að Ís- land reikni vitlaust og AGS telji að við getum þrátt fyrir allt staðið und- ir samningnum þá þurfa Bretar og Hollendingar bara ekkert að koma að aftur samningaborðinu með okk- ur. Þannig geta Bretar og Hollend- ingar einfaldlega notað sína menn í stjórn AGS til þess að saka okkur um að reyna að koma okkur undan samningnum. Hvað gerist þá? Jú, það má gjald- fella samninginn þrátt fyrir að við teljum allar forsendur fyrir endur- upptöku. Og þetta kallar Stein- grímur J. flóttaleið. Þegar samning- urinn er gjaldfelldur tekur grein 16.3 gildi, grein sem ber yfirskrift- ina „Afsal fullveldis friðhelgi“ (e. Waiver of sovereign immunity). Þar stendur skýru letri að ef ekki er borgað þá eru allar eignir Íslands að veði í hvaða „lögsögu“ sem er (e. jurisdiction) og „burt séð frá í hvaða tilgangi sú eign eða eignir eru not- aðar eða ætluð not“ (e. regardless of its or their use or intended use). Svona ákvæði segja viðskiptaráð- herra og fjármálaráðherra vera „standard“ í samningum á milli þjóða. Þeir hafa þó ekki bent á neina samninga eða hvar þá sé að finna til að sannreyna það. Var svona ákvæði í lánasamningunum sem við gerðum við Norðmenn um daginn? Gott og vel. Hvað þarf að gera til þess að menn sætti sig við þennan samning? Að mínu mati að breyta grein 15 þannig að Ísland geti á eig- in spýtur krafist endurupptöku hve- nær sem er en það sé ekki AGS sem ákveði hvort tilefni sé til. Grein 16.3 verður að falla út alveg eins og hún leggur sig. Og það að ekki einu sinni Guð almáttugur geti dæmt samn- inginn ólöglegan komi slík staða upp er algjörlega óásættanlegt. Eftir stendur þá skjalfestur ein- lægur vilji þjóðar að bæta fyrir mis- gjörðir sem hún á engan þátt í en hefur verið kúguð til að taka á sig. Þessi samningur má ekki fara óbreyttur í gegnum þingið. Gerist það er aðeins eitt orð til yfir þá sem að því standa. Vanhæf og geggjuð ríkisstjórn? Eftir Helga Helgason » Það eru einhver óhugnanleg öfl að verki á Íslandi sem ætla sér að koma þessum samningi í gegn. Helgi Helgason Höfundur er stjórnmálafræðingur og á sæti í framkvæmdastjórn Frjáls- lynda flokksins. Í SAMNINGAVIÐRÆÐUM um Ice- save-reikningana má segja að Svavar Gestsson hafi fyrir hönd íslenskra stjórnvalda tekið að sér það sögu- lega hlutverk að vera „sómi Ís- lands, sverð og skjöldur“. Þegar ég skoða samn- ingsdrögin eða lýsingar á þeim verð ég að við- urkenna að sómi Íslands kemur þar vel fram, en hvar er sverðið og skjöldurinn? Í við- tölum Svavars við fjölmiðla hefur komið fram að gríðarmiklir hagsmunir Efnahagsbandalags Evrópu hafi verið í húfi, þ.e. skulda- tryggingar innan bandalagsins. Skilja má á honum að þeir miklu hagsmunir hafi valdið því að ekki hafi annað komið til greina en að Íslendingar sem þjóð ábyrgðust skuldir gjaldþrota bankakerfis við innistæðueigendur á ESB-svæðinu. En nú langar mig að spyrja: Ef hagsmunir Efnahagsbandalagsins voru svona gríðarmiklir, hvers vegna náðust þá ekki betri samningar? Ef það hefði komið ESB mjög illa að við hefðum neitað að borga og skulda- tryggingakerfi þeirra verið í stór- hættu, hvers vegna borga þeir ekkert fyrir að losna úr þeirri stórhættu? Hvers vegna borgum við allar þeirra kröfur alveg upp í topp, en þeir borga ekki krónu fyrir að losna úr klípu sem þeir sjálfir lýsa sem stórhættu? Hvers vegna stóðum við ekki fast á því sanngirnistilboði að kröfuhafar fengju eignir bankanna í viðkomandi löndum og ekki krónu meira? Eru ís- lensk stjórnvöld að binda okkur skuldaklafa til langrar framtíðar vegna þegnskapar við yfirþjóðlegt batterí sem við erum ekki einu sinni hluti af og sem kemur fram við okkur eins og hrokafullir lénsherrar á mið- öldum? Væri ekki nær að íslenska rík- isstjórnin sýndi framtíð sinnar eigin þjóðar þann þegnskap að ná sann- gjörnum samningum við þessa út- lendu herra? Ég skora á hana að senda Svavar út í aðra samningalotu og hún má mín vegna lofa honum myndastyttu fyrir framan stjórn- arráðið, heimkomnum með samning á þeim nótum sem lýst var hér á undan! Ég gæti trúað að þjóðinni þætti það vel bærileg tilhugsun, ef hún verður leyst undan þeirri ánauð sem nú blas- ir við. HREIÐAR ÞÓR SÆMUNDSSON kaupmaður. Sómi ESB eða Íslands? Frá Hreiðari Þór Sæmundssyni: Hreiðar Þór Sæmundsson BRÉF TIL BLAÐSINS Næstu vikur gefst tækifæri fyrir Lands- virkjun, eign þjóð- arinnar, til að laga sig að áhrifum hlýnandi veðurfars og aukins vatnsrennslis á vatnsbúskap Kára- hnjúkavirkjunar þannig að sátt náist um síðasta hluta hennar, Hraun- aveitu. Sú veita er aust- an við Snæfell og Jökulsá í Fljótsdal. Kelduárlón, sem þar er að myndast, á að rúma 60 gígalítra sem samsvarar 3,5% af heildarvatnsmagni í miðlun Kárahnjúkavirkjunar. Til þess að átta sig á málinu verður að líta forsögu þess. Í áætlunum um Kára- hnjúkavirkjun var fyrst gert ráð fyrir að 75% vatns kæmi frá Jökulsá á Dal og 25% frá Jökulsá í Fljótsdal og Hraunavirkjun. Til miðlunar yrði not- að 1.500 gígalítra rými Hálslóns og 500 gl rými Eyjabakkalóns og hlut- föllin í því efni hin sömu og í rennslinu, 75% á móti 25%. Alls yrði miðl- unarrými þessara tveggja lóna 2.000 gl. Vegna andstöðu við drekkingu Eyjabakka var farin sú leið að stækka Hálslón upp í 2.100 gl, græða 100 gl og nota Hálslón í stað lónanna tveggja. Í þessu fólst viðurkenning á því að í samtengdu jarðgangakerfi virkjunar- innar skipti ekki máli hvaðan miðlað væri vatni. Þetta er höfuðatriði í málinu því að í rökræðum um það hafa talsmenn Landsvirkjunar hamrað á tölunum 75% á móti 25%. Forsendur virkj- unarinnar byggðust á rennslismæl- ingum á kuldatímabilum síðustu ára- tuga liðinnar aldar. Síðustu ár hefur hins vegar gengið í garð hlýindaskeið sem vísindamenn heimsins eru sam- mála um að muni frekar færast í aukana en hitt og kuldaskeið ekki í augsýn. Þetta hefur komið glöggt fram í rennsli í Hálslón. Í fyrrasumar var það svo mikið að yfirfallsfoss Kárahnjúkastíflu buldi í gljúfrinu fyrir neðan stífluna af þvílíku afli frá ágúst til október að nú er verið að reisa ófyr- irséða 20 metra háa við- bótarstíflu fyrir norðan aðalstífluna til að búa til tjörn svo að fossinn grafi ekki undan gljúfurbörm- unum og umturni öllu neðan stífl- unnar. Þetta aukna vatnsmagn nýtist að vísu ekki en hitt varðar meiru, að vetur leggst að jafnaði seinna að en áður og það vorar fyrr. Hlákukaflar að vetrum eru meiri svo og úrkoma. Þótt aðeins væri um að ræða viku vor og haust breytir það forsendunum fyrir Hraunaveitu. Landsvirkjun hef- ur viðurkennt þetta með því að hætta við að virkja tvær austustu smáárnar í Hraunaveitu og hefði jafnvel hugs- anlega sleppt veitunni allri ef brugðist hefði verið fyrr við hinum breyttu for- sendum. Nú bregður hins vegar svo við að Landsvirkjun virðist ekki ætla að draga sömu ályktun af breyttum forsendum varðandi Kelduárlón og hætta við að láta það fara í fulla hæð, 669 metra yfir sjó. Þetta skiptir máli varðandi svonefnt Folavatn, falleg- asta og sérstæðasta vatnið á hálend- inu austan Snæfells, sem er í 664 metra hæð yfir sjó. Ekki er botnrás á Kelduárstíflu og í miklum haust- flóðum anna jarðgöng veitunnar ekki öllu viðbótarvatni sem berst í lónið. Hins vegar væri hægt að lækka yf- irfallið á hinni 27 metra háu stíflu um 6 metra að hluta til og tryggja þannig að hinu tæra Folavatni, með grónum bökkum sínum, nesjum og hólmum, verði ekki drekkt í aurugu vatni Kelduárlóns. Ég vísa til mynda og pistla, sem ég hef birt á bloggsíðu minni. Í mati á umhverfisáhrifum er Folavatn talið hafa mikið verndargildi vegna sérstæðs lífríkis í og við vatnið. Þetta telst einstætt á heimsvísu í svo mikilli hæði og nálægð við jökul. Um- hverfi vatnsins, með Snæfell gnæf- andi yfir það í vestri og Eyjabakka- jökul í suðri, er mjög fagurt. Fjallað var nýlega um þetta mál stuttlega í seinni fréttum Sjónvarpsins. Ég hef haft samband við stjórnarmenn í Landsvirkjun og sérfræðinga innan hennar, einnig við umhverfisráðherra og náttúruverndarfólk. En svo virðist sem tími sumarleyfanna að við- bættum stórmálunum Icesave og ESB geri það að verkum að engin hreyfing er á því. Síðastliðinn vetur skilst mér að leiða hafi þurft rafmagn að austan til að bæta upp missi Sult- artangavirkjunar. Engin vatnsmiðlun var komin frá Kelduárveitu. Samt nægði Hálslón eitt til miðlunar. Ég bið aðeins um að í stað þess að fara með Kelduárlón upp í 669 metra verði 663 metrar látnir nægja. Hluti pening- anna sem spöruðust við það að leggja af virkjun austustu smáánna verði notaður til að gera sex metra djúpt skarð í yfirfall Kelduárstíflu. Eða að reiknað verði út hvort hægt sé að leysa dæmið með því að hafa lónið í 662 eða 661 metra hæð til að hafa borð fyrir báru í miklum haustflóðum. Með því að þyrma Folavatni næst mála- miðlun. Virkjanamenn geta dáðst að mannvirkjum og Kelduárlóni og þjóð- in haldið sínu einstæða Folavatni. Ég giska á að tillaga mín myndi leiða til þess að miðlun Kelduárlóns yrði 20 gígalítrar í stað 60. Mismunurinn er 40 gígalítrar, eða sem svarar 2% af heildinni. Hið aukna vatnsmagn vegna hlýnandi veðurfars er miklu meira en það. Full hæð Kelduárlóns skapar ekkert kílóvatt og ekkert starf. Lægra yfirfall myndi gefa lengur vatn á fossaröð Kelduár. Eyðilegging Fola- vatns og óþarft umhverfisslys vofir yf- ir. Ég geri þá kröfu til nýrrar stjórnar Landsvirkjunar að hún fjalli um það í ljósi allra gagna og sjónarmiða. Halló ! Er enginn þarna úti?! Er öllum orðið sama um allt? Halló! Er enginn þarna úti? Er öllum sama um allt? Eftir Ómar Ragn- arsson » Í stað 1.500 gl Háls- lóns og 500 gl Eyja- bakkalóns kom 2.100 gl Hálslón. 40 gl efsta hluta Kelduárlóns eru því óþarfir vegna hlýn- unar og aukins rennslis. Ómar Ragnarsson Höfundur vinnur að kvikmynd um þetta mál og er formaður Íslands- hreyfingarinnar.

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.