Morgunblaðið - 07.12.2009, Page 17

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 7. DESEMBER 2009
Í gluggum Alþingis Enginn er óhultur þegar auga ljósmyndarans er annars vegar og hér hefur Kristinn Ingvarsson ljósmyndari lent í skotlínunni hjá félaga sínum Ragnari Axelssyni sem á ferð
sinni fyrir utan Alþingi smellti af á réttu augnabliki. Í glugganum til hægri sér í málverk af Bernharði Stefánssyni sem var þingmaður Eyfirðinga og lengi forseti efri deildar.
Rax
FRAMUNDAN er
mikill niðurskurður í
heilbrigðiskerfinu.
Forstjóri Landspítala
hefur gert ítarlega
grein fyrir þeim að-
gerðum sem þar hefur
verið gripið til og þess
sem er í deiglunni, ef
stjórnvöld slá ekkert
af framkominni hag-
ræðingarkröfu. Fram
hefur komið að sólarhrings legu-
rýmum hefur fækkað úr 1.300 í
800 frá sameiningu sjúkrahúsanna
í Reykjavík og enn á að ganga
lengra í þá áttina. Meðal legutími
sjúklinga hefur styst á sama tíma
og aðgerðum hefur fjölgað, svo-
kölluð framleiðni hefur aukist. Nú
boðar forstjórinn að draga þurfi úr
valaðgerðum sem líklega muni
lengja biðlista sem tekist hafði að
stytta verulega. Í ljósi þess að laun
eru lang stærsti þátturinn í rekstri
LSH hefur verið og mun verða
gerðar miklar breytingar á mönn-
un og öllu skipulagi vakta. Færri
munu sinna sjúklingunum en áður.
Í breska blaðinu Observer var
nýlega fjallað um öryggismál á
breskum sjúkrahúsum. Í úttekt á
grundvallar öryggisþáttum þjón-
ustu á öllum almennum sjúkra-
húsum á Englandi kom í ljós að 12
þeirra voru undir öryggismörkum
og á 27 sjúkrahúsum taldist dánar-
tíðni sjúklinga óeðlilega há. Yfir
5.000 sjúklingar létust á þessum
sjúkrahúsum í fyrra umfram það
sem ætla mátti. Þessir sjúklingar
höfðu verið lagðir inn vegna
vandamála sem alla jafna eru ekki
áhættusöm svo sem astmi og botn-
langabólga. Í 209 tilfellum höfðu
hlutir eins og grisjur og málm-
hlutir „gleymst“ inni í sjúklingum
við skurðaðgerðir. Forseti bresku
samtaka skurðlækna segir í sam-
tali við blaðið að stjórnendur
sjúkrahúsa séu svo uppteknir af
því að tryggja að
rekstur sjúkrahús-
anna sé innan fjár-
heimilda að öryggi
sjúklinga líði fyrir. Í
greininni er jafn-
framt sérstaklega
tekið fram að ónóg
hjúkrun og ófull-
nægjandi hreinlæti
hafi mikil áhrif.
Þegar jafn mikill
niðurskurður er boð-
aður á LSH og raun
ber vitni er full
ástæða til að vekja
athygli stjórnvalda á þeim afleið-
ingum sem óhóflegur niðurskurður
getur haft í för með sér. Fjöldi
rannsókna hafa sýnt fram á bein
tengsl mönnunar hjúkrunarfræð-
inga og afdrifa sjúklinga. Því betur
sem mannað er af hjúkrunarfræð-
ingum því færri ótímabær dauðs-
föll, því færri aukaverkanir með-
ferða og því minni lyfjanotkun.
Slíkur árangur leiðir til raunveru-
legs sparnaðar og öruggrar þjón-
ustu.
Hjúkrunarfræðingar hvetja
stjórnvöld til að hlífa heilbrigðis-
kerfinu við þeim mikla niðurskurði
sem boðaður hefur verið. Allir
landsmenn þurfa á heilbrigðisþjón-
ustu að halda enda heilbrigðis-
kerfið ein af grunnstoðum sam-
félagsins. Hjúkrunarfræðingar
vara við því að svo nærri heil-
brigðiskerfinu verði gengið að ör-
yggi sjúklinga verði stefnt í hættu.
Eftir Elsu B.
Friðfinnsdóttur
» Stjórnendur sjúkra-
húsa eru svo upp-
teknir af því að tryggja
að rekstur sjúkrahús-
anna sé innan fjárheim-
ilda, að öryggi sjúklinga
líður fyrir.
Elsa B. Friðfinnsdóttir
Höfundur er formaður Félags ís-
lenskra hjúkrunarfræðinga.
Ógnar niðurskurður
í heilbrigðiskerfinu
öryggi sjúklinga?
„ÞENNAN samning
verður að fella,“ sagði
Jón Daníelsson pró-
fessor í forvitnilegri
grein í Mbl. 30. júní sl. Í
inngangi greinar sinnar
endurtók hann það sem
svo margir gera nú um
stundir, að okkur Ís-
lendingum beri sið-
ferðileg skylda til að
viðurkenna ábyrgð
okkar á Iceseve og beri að greiða,
„nema menn vilji vera álitnir þjófs-
nautar um aldur og ævi.“ Í hvassri
svargrein Indriða H. Þorlákssonar
aðstoðarmanns fjármálaráðherra
leitaðist hann við að hrekja flest í
grein Jóns Daníelssonar, nema
„skammlaus“ inngangsorð sem hér
er vitnað til. Þessi fullyrðing um
samsekt þjóðarinnar, vegna þess að
hún hafi notið ávaxta útrásarinnar,
er eins hvimleið og hún er röng. Sú
frjálshyggjubóla sem sprakk fyrir ári
skildi eftir sig rústir hugmyndafræði.
Hún afhjúpaði pólitíska spillingu,
glórulausa trú á einkavæðingu og
ónýtar eftirlitsstofnanir. Bólan sem
sprakk skildi hins vegar ekki eftir sig
seka þjóð.
Vel má vera að það sé aðeins ein
leið út úr þessum hremmingum, leið
samninga. Um það verður ekki deilt
hér frekar en hvort fyrirliggjandi
samningsdrög séu góð eða slæm. Það
er hins vegar alveg ljóst að hver sem
niðurstaðan verður, mun íslensk þjóð
bera byrðar þessa „ævintýrs“ um
langa framtíð.
Raddir vonar
Sá mikli fjöldi Íslendinga sem hef-
ur tjáð sig um orsakir og afleiðingar
ríkjandi ástands ber ekki vott um
hjarðhugsun eða vonleysi. Þvert á
móti. Eins og svo margir hef ég reynt
að fylgjast með umræðum og skilja
málavexti eins og framast hefur verið
kostur.
Í umræðu síðustu mánaða hef ég
saknað ítarlegrar umfjöllunar um
það sem þó er sannarlega vonarljós í
því rökkri sem hylur efnahagslíf og
sjálfsmynd þjóðar. Vonin felst ekki í
sprotafyrirtækjum
og hugviti, hversu
mikilvægt sem hvor-
tveggja er. Hún felst
hins vegar í lýðræð-
islegu frumkvæði
sem yrði sögulega
einstakt og myndi
marka tímamót í
vestrænni stjórn-
mála- og réttarsögu.
Jafnvel stjórnlaga-
þing félli í skuggann.
Tækifærið sem
myndi marka slík söguleg tímamót
felst í því að þjóðin greiði atkvæði um
samningsdrögin. Það felst í siðferði-
legu og pólitísku mati þjóðarinnar, að
við tökum sameiginlega ákvörðun.
En til þess þurfum við að fá tækifæri.
Styrmir Gunnarson fyrrv. ritstjóri
hefur verið óþreytandi talsmaður
slíkrar leiðar eins og þeir vita sem
lesið hafa skrif hans í Morgunblaðinu
og bók hans, Umsátrið. Þeim skoð-
unum sem hann setur þar fram deilir
hann með fólki úr öllum flokkum.
Beint lýðræði
Fullyrðing Álfheiðar Ingadóttur, á
Alþingi 30. júní sl., að þjóðin hafi þeg-
ar greitt atkvæði um Icesave, er jafn
röng og hún er hrokafull. Hvaða
samningur lá þá fyrir? Nú réttum
fimm mánuðum síðar stendur for-
maður VG í pontu Alþingis, atyrðir
stjórnarandstöðuna fyrir að reyna að
tala íslenska ríkið niður í ruslflokk
erlendra matsfyrirtækja sem „bíði
eftir því að þessari óvissu verði eytt.“
Sannast sagna er slíkur málflutn-
ingur formanns VG með þeim hætti
að óbreyttir í grastótinni eru farnir
að spyrja sig – er hann okkar tals-
maður?
Þjóðin er fullfær um að lesa samn-
ingsdrögin og fyrirliggjandi fylgi-
skjöl og móta sér upplýsta skoðun að
því loknu. Slík kosning þyrfti heldur
ekki að vera flókin eins og formaður
VG heldur fram. Þjóðin er eins fær
og fulltrúar hennar á Alþingi um að
meta afleiðingar af ákvörðun sinni
hver sem hún kynni að verða, að
þeirri grundvallarforsendu uppfylltri
að þing og þjóð hefðu úr sömu upp-
lýsingum að moða. Hver sem nið-
urstaðan yrði væri hún yfirlýsing
þjóðar en ekki 63 fulltrúa á Alþingi. Í
henni fælust skilaboð til umheimsins,
ekki um vilja þings heldur þjóðar. Í
henni felst einnig von um að eftir
stæði sameinuð, en ekki sundruð,
þjóð í vanda.
Það hefur sennilega aldrei gerst í
vestrænu menningarsamfélagi að
þjóð hafi fengið tækifæri til að taka
upplýsta ákvörðun um svo afdrifaríkt
mál. Þar væri sennilega stigið eitt
stærsta skref í lýðræðisátt í 220 ár.
Það sem gerir slíka hugmynd mögu-
lega, og raunhæfari nú en nokkurn
tíma fyrr, er sú staðreynd að við völd
eru tveir flokkar sem báðir hafa tekið
eindregna afstöðu með auknu lýð-
ræði.
Stefnuyfirlýsingar
Samfylkingar og VG
Í lögum Samfylkingarinnar (gr. 1)
segir að flokkurinn vilji „lýðræðislegt
þjóðskipulag byggt á virkri þátttöku
almennings“. Í stefnuyfirlýsingu VG
kveður við sama tón: „Vinstrihreyf-
ingin – grænt framboð vill byggja
upp lýðræðislegt og réttlátt þjóð-
skipulag grundvallað á virkri þátt-
töku almennings.“
Aldrei fyrr hafa íslenskir stjórn-
málaflokkar átt kost á að standa við
stefnu sína með svo skýrum hætti og
marka um leið svo djúp spor í vest-
ræna stjórnmálasögu. Hið nýja Ís-
land sem þjóðin hrópar á myndi þá
byggjast á „virkri þátttöku almenn-
ings“ um mótun eigin framtíðar.
Slíkt yrði öðrum kreppuhrjáðum
þjóðum til eftirbreytni. Ákvörðunin
yrði þá ekki ákvörðun beygðrar þjóð-
ar í vanda heldur uppréttrar þjóðar í
vanda.
Eftir Þorleif
Friðriksson » Það sem gerir hug-
myndina raunhæfa
er sú staðreynd að við
völd eru tveir flokkar
sem báðir hafa tekið
eindregna afstöðu með
auknu lýðræði.
Þorleifur Friðriksson
Höfundur er sagnfræðingur.
Umsátrið – Sögulegt
tækifæri þjóðar í vanda
17