Ísfirðingur - 15.12.1986, Blaðsíða 14

14
ÍSFIRÐINGUR
Guðmundur Sveinsson:
Sfldveiðar í
Hestfirði 1933
Áður fyrr var mikið veitt af
síld hér í landdráttarnætur.
Norðmenn hófu þessar veiðar
fyrir rúmri einni öld eða um
1867, og þá eingöngu á Aust-
fjörðum. Síðan færðist þessi
veiðiskapur norður með land-
inu og allt að ísafjarðardjúpi, og
áttu nokkrir bændur hér við
Djúp nætur til landdráttar.
Síldin var notuð til beitu og
fóðurs, og þótti mikil búbót. Af
landdráttarnótum voru til þrjár
gerðir. Fyrst svonefnd kastnót,
og var hún 6—12 faðma djúp,
og allt að 100 faðma löng.
Möskvastærðin var um 30
mm. Þessar nætur voru ein-
göngu notaðar til að kasta fyrir
síldina. Standnætur voru af
annarri gerð, þær voru yfirleitt
5 — 6 faðma djúpar, og 40
faðma langar, og voru hafðar
heldur smáriðnari en kastnæt-
urnar. í slíkum nótum var síldin
geymd á grunnu vatni í vikur og
daga. Þriðja gerðin var svo úr-
kastnótin, 3 faðma djúp og 10
faðma löng. Var sú nót notuð til
að kasta á síldina inni í stand-
nótinni, og var síðan háfað upp
úr henni í bátinn sem flutti
síldina út í verstöðvarnar. Úr-
kastnótin var mikið innsett, þ.e.
garnmikil og myndaðist mikill
poki í henni.
Sumarið 1933 var ég á smá-
síldarveiðum með þeim bræðr-
um Ólafi og Viggó Guðjóns-
sonum. Guðjón lóðs, faðir
þeirra, hafði átt útveg af þessari
gerð í áraraðir, og að mestu
notað hann hér á Pollinum, því
um aldamótin og eftir þau, kom
smásíldin árvisst í Pollinn. Með
okkur voru Karl Þorláksson og
Friðrik Friðriksson, báðir úr
Súðavík.
Haldið var héðan frá ísafirði
23. apríl eftir hádegi. Við vorum
á tveimur bátum, Ásu sem var
um 5 lestir og Farsæl sem var 10
lesta bátur. Vélin var ný í Far-
sæl og gekk hann vel, enda dró
hann tvo nótabáta. Voru tvær
kastnætur í öðrum, en í hinum
voru þrjár standnætur og úr-
kastnótin. Auk þessa voru tvær
skektur stórar, og bassabátur-
inn, sem var lítil og létt skekta,
sem nótabassinn notaði við leit
að síldinni. Til að finna síldina
var notaður hárfínn eirþráður
með blýsökku í öðrum endan-
um, en hinn endinn var undinn
upp á trissu sem var með hand-
fangi. Var trissa þessi notuð til
að stilla dýpið á blýsökkunni.
Nótabassinn sat ýmist eða stóð
aftast í bátnum, renndi lóðinu
út og hafði góma fingra sinna á
þræðinum. Síðan var bátnum
róið hægt, og fann nótabassinn
er síldin kom við þráðinn, og
var um að gera, að vera glöggur
á þéttleika síldarinnar til þess
að fá sem mest í kasti. Voru
menn misjafnlega naskir við
þetta verk. Ég hafði þann starfa
að róa bassabátnum, og mátti
ekki gutla árum. Þær varð að
bera stillt í sjóinn, niður og upp.
Við héldum beint inn í Hest-
fjarðarbotn. Vetrarísinn hafði
rekið í burtu og lá smásíldin oft
undir honum allan veturinn.
Bátunum var lagt, og allt gert
klárt til veiða. Báturinn með
kastnótinni var tekinn að síðu
Farsæls og önnur nótin tekin
yfir á þilfar Ásu. Við Ólafur
hófum síðan leitina, og var
þarna nóg af síld, en hún hélt
sig við bakkann við stór-
straumsfjöruborð, og var beðið
eftir útfalli. Við leituðum á
meðan, víða meðfram botni
fjarðarins. Um dimmingu var
svo kastað. Farsæll fór eins
grunnt og hann komst, og reri
ég í land með svonefnt landtóg,
sem fest var í nótina og bundið í
góðan stein í landi. Farsæll,
undir stjórn Viggós, keyrði út
nótina í stóran sveig, nótabátn-
um var síðan rennt upp í fjöru
og fest þar vel. í bátnum var
handspil, og var nótin dregin að
landi eins hratt og kraftar
leyfðu. Tók það stutta stund.
Ólafur athugaði um leið hvort
nótin væri alls staðar í botni. í
bassabátnum var mikil spenna
að vita hvort nokkuð væri í
nótinni. Fórum við Ólafur að
athuga það. Hann renndi út
lóðlínunni og var róið nokkra
hringi inni í nótinni. „í nótinni
eru 200 tunnur" sagði hann
glaður og íbygginn. Unnið var
alla nóttina í vorblíðunni, og
um morguninn var búið að læsa
síldinni í standnót, og var það
kallaður lás. Voru drekar eða
anker sett út frá tveimur horn-
um hennar, en hin voru fest í
landi. Þá var strax siglt út að
Hvítanesi, en þar var næsti sími,
og sagðar síldarfréttirnar. Ekki
mátti hafa langa viðstöðu á
Hvítánesi, því bátamir myndu
koma fljótlega frá verstöðvun-
um í Súðavík, Hnífsdal og Bol-
ungarvík að sækja sér síld í
beitu, þar sem þetta var fyrsta
kastið þetta vor. Enda voru þeir
komnir um miðjan dag. Úr-
kastnótin var sett í stærstu
skektuna, og henni kastað inni í
standnótinni, og hávað upp í
skektuna. Var notað svonefnt
skeffumál sem mælieining en
það var einn sjötti úr tunnu.
Einn bátur frá hverri verstöð
sótti fyrir alla hina, og voru þeir
með ílát um borð undir síldina.
Mjög var misjafnt hvað menn
tóku mikið, frá tveimur og upp í
10 skeffur á bát. Ekki er því að
neita, að maður var orðinn
þreyttur að kvöldi. Menn lögð-
ust til hvíldar, en einn varð að
standa vakt, til að verja lásinn
fyrir fugli. Fuglinn mátti ekki
komast að síldinni, því mikil
styggð af honum gat orsakað að
síldin hlypi á nótina og sprengdi
hana. Strax um morguninn var
reist gott tjald í landi, því dag-
inn eftir þurfti Farsæll að hefja
síldarflutninga út í verstöðv-
amar. Skyldum við því búa í
tjaldinu, og vorum við þar
mestan hluta maímánaðar. Um
kvöldið tókum við annað síld-
arkast, um 300 tunnur. Gekk
það eins og best varð á kosið.
Farsæll hóf nú daglega síldar-
flutninga, og önnuðust Viggó
og Karl þá. Brynjólfur Jónsson
og Albert bróðir hans komu nú
með sitt nótabrúk, og fengu
fljótlega síld. Hófst nú keppni
um söluna. Við Óli og Friðrik
fluttum í tjaldið. Var þar þægi-
legt að vera, en þó þurfti ávallt
að standa vakt á nóttunni til
skiptis. Þrátt fyrir að stundum
væri kalt, voru margir yndisleg-
ir vormorgnar, því friðsælt mjög
er í botni Hestfjarðar og lita-
dýrð mikil. Okkur fannst það
ánægjulegt, að hvít tófa kom á
hverjum morgni og leitaði um í
fjörunni eftir æti. Hún labbaði
þarna meðal nýfæddra lamba,
snerti ekki við þeim, en hirti
síldina sem við gáfum henni
matreidda á stórum steini í
fjörunni. Einn daginn kom
Þorlákur á Saurum, en hann var
grenjaskytta mikil. Sagðist
hann þekkja þessa lágfótu og
dræpi hana ekki, því hún væri
ekki dýrbítur. Svo fór hann og
sótti yrðlingana og geymdi þá í
stórum kassa. Þorlákur var af-
bragðs skytta, notaði riffil, og
við dáðumst að leikni hans við
að skjóta teistuna sem er mjög
lítill fugl, en ekkert skot brást
honum þar. Teistuna hafði
hann í fóður handa yrðlingun-
um. Daginn eftir kom hann svo
með fleiri yrðlinga, og mórauða
tófu sem hafði bitið. Var
lambshræ á greninu.
Við vorum í Hestfirði til
maíloka. Síðan færðum við
okkur á Álftafjörð. í lok júní
fengum við svo hafsíldarkast
fram af Hlíðarbæjunum, og
lauk þar með þessari skemmti-
legu vertíð.
Eins og áður er getið, var fyrir
og eftir aldamótin siðustu, ár-
viss síldarveiði hér við Pollinn.
Norðmenn byrjuðu þær veiðar
og reistu þeir hús á Skipeyrar-
oddanum sem nú er innri endi
flugvallarins, og höfðu þar að-
stöðu til söltunar. Veiddu þeir
mest við Skipeyrina. Hús þetta
fauk eftir að þeir voru hættir.
Það má geta þess, að Norðmenn
reistu stóran bragga á Hattar-
eyri í Álftafirði. Það hús stendur
nú hér við Túngötu og er númer
3. Grímur Kristgeirsson rakari
keypti það og flutti hingað.
Auk þeirra sem áttu nóta-
brúk, og áður er getið, var
Kristinn Gunnarsson sem átti
húsið Grund. Synir hans, Þor-
steinn, Karl, Gunnar og Guð-
brandur voru með nótabrúkið
að honum gengnum. Einnig átti
afi minn Guðmundur Oddsson
á Hafrafelli útveg, og geymdi
síld i lás til beitu, sömuleiðis
faðir minn, Sveinn á Góustöð-
um. Enginn vafi er á því, að
þessi smásíldarveiði var mikill
bjargvættur, sérstaklega sem
beita fyrir alla árabáta, en þeir
skiptu tugum hér við Djúp á
þessum árum.
Á Prestabugt, Karl Þorláksson til hægri, hinn óþekktur. Pétursborg í baksýn. Báturinn mun vera Ása.
Þórir Bjarnason og Karl Þorláksson voru í mörg ár við smásfldveið-
ar með Olafi og Viggó Guðjónssonum. Hér eru þeir að koma af
silungsveiðum.