Ísfirðingur


Ísfirðingur - 15.12.1986, Blaðsíða 18

Ísfirðingur - 15.12.1986, Blaðsíða 18
18 ÍSFIRÐINGUR Halldór Krístjánsson frá KirkjubóU: Gömul ferðasaga af SnæfeUsnesi Svo vill til að geymst hefur í fórum mínum frásögn sem ég ritaði um ferð mína um Snæ- fellsnes 1940. Þá átti ég að heimsækja ungmennafélögin á nesinu og gerði það. Þetta er samtímafrásögn um fyrirbæri liðins tíma. Slíkt verður ekki endurtekið af því að það heyrir til liðinni tið. Ef til vill hefur einhver gam- an af þessari frásögn og lítur á hana sem menningarsögulega heimild frá liðinni öld. Það er kannski fróðlegt að bera hana saman við nútímann. Þó að frjálslega sé frá sagt er þetta eins og áður er sagt samtímafrásögn. H. Kr. Arnarstapa, Snæfellsnesi. 21. janúar 1940 Félagar góðir! Mér datt það í hug að skrifa ykkur nokkur orð núna meðan ég er að jafna mig í maganum. Ójá. — Ég át heldur ógætilega í kvöld, þegar ég loksins komst í mat eftir 10 klukkustunda sult. Og nú ætla ég að jafna mig. Ég var gestur Daníels Ágústínussonar á aðfararnótt þriðjudagsins. Ég svaf á gólfinu á vindsæng einni allmikilli en undir dúnsæng. Það voru sængurklæði Jóns Eyþórssonar, því að hann bókstaflega sefur á vindinum þegar því er að skipta. Okkur Daníel varð skrafdrjúgt um kvöldið svo að ég þorði ekki að sofna ærlegan og andvaralausan blund síðari hluta næturinnar. Ég var því vansofinn að mér fannst um morguninn þegar ég gekk um borð í I axfoss. Ég lagði mig þar endilangan á bekk og ætlaði að sofna. En rétt þar hjá settist ung og snotur stúlka rétt í því og kunningi hennar, sem jafnskjótt fór að tala við hana. Það var fjarri því að líkamleg fegurð og návist stúlkunnar truflaði mig, en ég gat ekki varist þvi að ljá orðum þeirra eyra. Fyrst var talað um einhvem ungan mann, sem „er svo voðalega montinn síðan hann vann á tombólunum." En svo sveigðist talið að stúlkunni sjálfri og ég heyrði að hún er nemandi á Blönduósi og var nú að fara norður úr jólaleyfi. Og kunn- inginn spurði hana eftir skóla- lífinu, skemmtunum og aga. Þegar hann hafði heyrt að þær mættu ekki fara nema á eitt ball í mánuði, mættu ekki fara út eftir kl. 7 á kvöldin og væru karlmannslausar við venjuleg- an fagnað á laugardagskvöld- um og fleira þessu likt, hrökk út honum blótsyrði og hann spurði: „Er forstöðukonan piparjómfrú?“ „Nei. Hún er 24 ára gömul.“ „Þið lærið harðstjóm á þessu.“ „Nei. Við lærum að gera verkin okkar og vera akkúrat." Og stúlkan segir honum að forstöðukonan sé góð við þær, — vilji allt fyrir þær gera og þær megi ljónast og leika sér. En þær eigi að vinna og stunda nám sitt meðan þær séu í skól- anum. Það sé nógur tíminn til að leika sér á eftir. Kunninginn lætur þetta gott heita en víkur að matreiðslunáminu og spyr: „Er þetta nú nokkuð fyrir sveitaheimili, sem þið lærið? Er það ekki allt svo fínt?“ „Fínt? Að elda hafragraut og sjóða blautfisk?“ Svo segir hún að karlar og konur skuli nokk- um tíma þurfa að sjást.“ Ég er nefnilega þeirrar skoðunar að heilbrigt fólk eigi að halda at- hugunargáfu og vinnuþreki, þó að bæði kynin gangi saman. Kunninginn hlær en stúlkan horfir á mig, með nokkurri vanþóknun að mér finnst. Hún er sennilega greindari en kunn- inginn. Svo sveigist tal þeirra frá skólamálum og eftir litla stund eru þau farin að tala um hvað þau séu barngóð. Kunn- inginn segir að kona fyrir vestan hafi sagt við sig að hann væri helst ekki hafandi á heimili með Halldór Kristjánsson. að þær læri líka að búa til fínan mat. Og kunninginn lætur sér skiljast að þetta muni vera góð- ur skóli en þó er hann hræddur um, að þær verði strangar við vinnukonur sínar, þegar þær eru orðnar frúr í Reykjavík. En svo minnist hann á héraðsskól- ana, samskólana, — þar sé víst stundum fjörugt. „Uss,“ segir stúlkan. „Þar er afskaplegt rall og vitleysa.“ Og hún fullvissar kunningjann um það, að á Laugarvatni vildi hún ekki vera, þó að henni væri borgað fyrir það. Og þau eru hjartanlega sammála um iðju- leysi og rall fólksins í samskól- unum. En þá get ég ekki hlustað alveg hlutlaus, enda er mér ljóst að þau þekkja ekki til þess, sem þau tala um. Ég strýk hendinni yfir ennið og segi mæðulega: „Ójá. — Þetta eru vandræði bömum. Hann var svo barn- góður. Ég álykta að það myndi fara vel um böm, sem þau ættu saman þessi. Svo sofna ég. Þeg- ar ég vakna aftur sitja stúlkan og kunninginn á sama stað og reykja vindlinga. Það er víst ein af lystisemdum lífsins utan Blönduóssskólans. Ég fer að brjóta heilann um hvort reyk- ingar geti heyrt undir rall og vitleysu og hvort stúlkan muni hafa fengið borgað með vind- lingnum. En úr því fæst nú ekki skorið og nú kemur hreyfing á farþegana, því að Laxfoss er að renna upp að bryggjunni við Brákarey. Þegar ég er kominn inn í gistihúsið í Borgarnesi, þar sem ég ætla að fá mat og bíða eftir bilnum, sem ég fer með heilsar mér ungur maður og spyr hvort ég sé ekki Halldór Kristjánsson. Sjálfur segist hann heita Gunn- ar Guðbjartsson frá Hjarðar- felli í Miklaholtshreppi og segir að við höfum sést á Laugar- vatni, þegar ungir Framsóknar- menn stofnuðu landssamband sitt. Við tókum tal með okkur og erum hinir bestu kunningjar. Gunnar er nú á leið til Reykja- víkur. Þegar við göngum að matborði er þar fyrir annar kunningi minn, Guðbjöm Jak- obsson. Hann er einn hinna gömlu og góðu ungmennafé- laga, reykvískur Dalamaður, og var á sambandsþingi U.M.F.f. 1938. Það verða því fjörugar umræður yfir borðum. Eftir máltíð göngum við Gunnar ofan, en þá hitti ég gamlan skólabróður í dyrunum. Það er Kjartan Arnfinnsson frá Brekku í Langadal. Snorri bróðir hans á gistihúsið og Kjartan er hjá honum. Nú passar hann búðarholu litla, sem er i sambandi við gistihús- ið. Búðin er litlu stærri en vænn skápur. Ég kanna vörubirgð- irnar hjá Kjartani. Það eru ýmsar tegundir af gosdrykkjum og sælgæti, svo sem brjóstsykur og lakkris og konfekt eða hvað það nú heitir, tóbaksvörur og þar á meðal tóbakspungar með hraðlás, snyrtivörur og ilmvötn og spil. Þetta eru víst þær vörur, sem ferðamönnum eru nauð- synlegastar. Ég kaupi tvö rak- blöð en í öðru lagi veiti ég Kjartani þungar átölur fyrir að versla með lakkrís, sem er að gerð eins og reykjapípur eða vindlingar. Eg segi honum að svona vörur eigi skilyrðislaust að banna. Kjartan segir að þetta hafi verið til þegar Snorri tók við gistihúsinu, en við Gunnar rifjum upp ýmis konar auglýs- ingastarfsemi á tóbaksvörum, verðlaunastarfsemi og fegurð- arsamkeppni og boðskapinn í blöðum bændanna: Góður vindill er besta jólagjöfin. Svona líður tíminn þangað til hann kemur, bíllinn sem ég ætla með út eða vestur að Snorra- stöðum. Fátt er um farþega, tveir aðrir en ég. Ég tek upp úr vasa mínum dönsk ástarljóð og fer að lesa. Ég ber þau á mér síðan í Reykjavík og heldur Hermann frændi minn að ég sé með ástardellu. Það er frost og gluggarnir á bílnum eru lagðir svo að illa sést út, enda ekki mikið að sjá, — kjarri vaxið hraun og mýraflóa á milli. Hér var það, sem Þórður kakali reið undan Kolbeini unga og allt út á Löngufjörur og skyldi þar með þeim líkt og Móses og Faraó við hafið rauða, nema Kolbeinn var maður vitrari en Faraó og reið ekki undir að- fallið. Ég fer út úr bílnum þegar mér er sagt og geng svo eftir á- bendingu bílstjóra og farþega niður að Snorrastöðum. Þar búa þrír bræður Stefáns skóla- stjóra í Stykkishólmi. Það eru Magnús sýslunefndarmaður, Sveinbjörn barnakennari og oddviti og Kristján, sem er for- maður ungmennafélaga á Snæ- fellsnesi. Magnús þekkir mig, því að hann var á flokksþingi Framsóknar 1937. Sveinbjörn er sá eini bræðranna sem er giftur. Ein systir þeirra er þarna heima, ógift. Kristján Hólm Breiðdal á Jörfa er staddur á Snorrastöð- um. Hann segist eiginlega vera sveitungi minn, því að afi sinn, Guðmundur Jónsson, hafi búið í Breiðadal í Önundarfirði. Kona hans hafi verið Rannveig Guðlaugsdóttir, og eftir henni man Kristján vel. Hún sagði honum m.a. frá vindsængum, sem sofið var á í Breiðadal. Þær voru úr eltiskinni. Kristján var ritari ömmu sinnar á síðustu árum hennar, þegar hún skrif- aði mágkonum sínum í Önund- arfirði, Málfríði og Sigríði. Sjálfur er Kristján Ágústsson. Breiðdal er skemmtilegur í tali og fljótur til. Snorrastaða- menn segja mér að hann sé góður nágranni. Þaó - • gott að vera gestur Snorrastaðamanna. Ég var þar í tvær nætur en daginn sem í milli var fór ég á ungmennafé- lagsfund upp að Syðri Görðum. Það er ekki til neitt almennilegt samkomuhús á Snæfellsnesi sunnanverðu. Þinghjúsið okkar er h.u.b. sambærilegt við þau bestu. Þarna í Kolbeinsstaða- hreppi er til þinghús. En það er ekki notað að þessu sinni, heldur erum við inni í bæ. Bóndinn í Syðri-Görðum heitir Guðmundur og e.t.v. yrði fleir- um en mér starsýnt á hann. Hann er nefnilega ekki eins og annað fólk, að hann hafi munninn þvert um fyrir neðan nefið. Munnurinn er þó ekki langs. Hann er svona h.u.b. mitt á milli. Guðmundur varð svona til munnsins eftir að hestur sló hann á unga aldri. Þetta stóð honum þó ekki fyrir þrifum. Hann eignaðist bráðmyndar- lega konu og hefur víst getað kysst hana ólastanlega. Og hann var sendur á flokksþing Framsóknar 1937. En einu sinni þegar hann ætlaði að vanda um við dóttur sína bamunga og sagði að hún væri ljóta stelpan svaraði hún: „Ekki ert þú betri. Snúinn og skakkur.“ Gott þótti mér að vera í hús- um Guðmundar þessa með ungmennafélögum og öðrum sem komu. Mér leist vel á fólk- ið. Þá kom þar einn, sem átti nýtt munnstykki og reykti því inni til að sýna þann góða grip. Minnsta kosti sögðu Snorra- staðabræður að það hafi verið til þess. Mér er alltaf illa við

x

Ísfirðingur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ísfirðingur
https://timarit.is/publication/790

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.