Austri - 15.12.1964, Síða 22

22
AUSTRI
Jólin 1964.
uninni til að bylta þarna öllu
ujm og uppgötva leyndardóm
þann, er moldin á Kirkjustað efa-
laust heldur hlífiskildi sínum yf-
ir. En til þess var nú engin
stund.
Sunnan við þessar aðalrústir í
30 skrefa fjarlægð mótar óljóst
fyrir hringlaga rústum, sem
kynnu að vera garðlög — forn.
Ekkert er satt, sem ekki sann-
ast, segja menn og eins er um
sögu Kirkjustaðar. Enginn veit
sögu hans og enginn veit hver
hafa orðið örlög þeirrar byggð-
ar, sem þar var eitt sinn. Já,
eitt sinn bjó þar fólk, sem bæði
grét og hló, eins og við, seim; nú
lifum. Nú eru þar aðeins rústir.
En þær geta ef til vill talað, tal-
að sínu máli. Þær koma ekki til
með að segja okkur hvað hún
hét sögualdarkonan, sem eitt
sinn skreytti sig sörvistölunni
hans Eiríks Sigurðssonar, en
væru þær grafnar upp má vera,
að þær kynnu að sýna okkur
fleira af skartgripum hennar,
potta hennar, grýtur eða annað
það, sem fræddi okkur um þetta
horfna fólk líf þess og búskapar-
háttu.
Innar í dalnum, einuim ásnum
ofar er Sómastaðahlíð.
—o—
Úti á Eyjólfsstöðum beið okk-
ar silungur á borðum. Þar kom
það i Ijós, að Ólafur hafði þarna
verið að skoða bernskustöðvarn-
ar. Hann var sem sé fæddur
þarna í dalnum fyrir rúmri hálfri
öld, en hafði flutzt þaðan
hnokkinn, og ekki komið þangað
síðan. Svona er nú landið lítið,
þrátt fyrir að suimum finnist það
allt of stórt fyrir þjóðina.
■ Hvaða sögu leynir
múrsteinninn ?
Eftir að hafa kvatt þau Eyj-
ólfsstaðahjón er haldið niður
dalinn og áleiðis til Berufjarðar,
en bær samnefndur firðinum
stendur norðan til við fjarðar-
botninn.
í Berufirði er staldrað við og
þar sýnir Nanna Guðmundsdótt-
ir í Berufirði þjóðminjaverði
kirkjugripi frá 17. öld, sem
geymdir eru þar í kirkjunni, 'enda
á sínum tíma gefnir henni. Nanna
er fróð kona og hefði efalaust
verið hægt að fræðast um margt
af henni, en til þess er ekki tíiml
í þetta skiptið, því nú er aftur
farið að keppast við að ná Gauks-
stöðum fyrir kvöldið, en klukk-
an hinsvegar langt gengin í þrjú,
svo ekki má tefja.
Næsti áfangastaður er Gauta-
vík nokkru utar með firðinum.
Gautavík mun til forna hafa
verið aðalkaupstaður Austur-
lands og er hennar víða getið í
fornum heimildum. Þar gerist m.
a. þriðji hluti Víglundarsögu.
Alls telst mér, til, að Gautavíkur
sé á 9 stöðum getið í Islendinga-
sögum, en auk þess fóru menn
æði oft til skips, eða kaupskapar
í Btrufjörð, eftir því sem sagnir
greina frá og mun þá átt við
G.’utavík,
Verzlun mun hafa viðhaldizt í
Gautavík allt fram yfir 1600,
eðu þar til Einokunarverzlunin
i'ók við (1602) og haslaði sér
völl á Djúpavogi. Eftir að Is-
lendingar misstu siglingar úr
höndum sínuim á 13. og 14. öld
munu erlendir kaupmenn hafa
höndlað þar, bæði Englendingar
og Hansamenn. En um sögu
þessa verzilunarstaðar, allt frá
því er sleppir söguöld og fram
til 1600 vita menn annars sára-
lítið. Margt bendir þó til þess,
að þar hafi löngum verið blóm-
leg verzlun, enda liggur höfnin
vel við siglinguim við útlönd.
Við komum í Gautavík og hitt-
um þar að máli Bjarna bónda
Þórlindsson. Bjarni fór með okk-
ur inn í Búðavík, það er í Gauta-
víkurlandi. Þar var verzlunarstað-
urinn fyrrum. I Búðavík má sjá
urmul tófta og til glöggvunar
þreyttum lesanda vil ég skipta
þeiim í þrennt.
♦ Er þá fyrst að telja rústir í
fjörukambi. Rústir þetssajr
virðast vegghleðsla, um 1 m
á hæð yfir sjó, mjög fallnar
og grasi grónar. Engin leið
er við svo búið að sjá lögun
tóftarinriar. Fram úr þessum
kambi hafa komið rauðir
múrsteinar. Funduim við þarna
nokkra þeirra. Virtist sem u.n
t.vær gerðir væri að ræða, var
önnur dökkrauð, með grænum
ýrum, er: hin ljósrauð og mun
Siéttari og fíngerðari, að því
er Viitist. Taldi bóndi, að ekki
væri ólík.egt að dökkrauðu
steinarnir væru gerðir úr
leirtegund, sem finndist í báð-
um Gautavíkuránuim. Segist
hann hafa notað þennan leir
til þéttingar á eldavél sinni,
og hafi hann þá fengið á sig
sama lit og sömu einkenni og
dökkrauðu steinarnir.
♦ Þá ber næst að nefna rústa-
þyrpingu, sem stendur undir
svokölluðum Búðamel, vestast
í Búðavíkinni. Sýnast þar hafa
staðið 3 hús í röð, hvert við
annars enda og 3—4 smáhýsi
út úr þeim. Rústir þessar eru
mjög greinilegar. Tangi einn
skagar fram í fjörðinn og af-
markar Búðavíkina að vest-
anverðu. Heitir sá Fálkaþúfa.
Hver veit nema þar hafi kon-
ungsfálkar verið geymdir á
sinni tíð?
♦ Þriðja rústaþyrpingin er utan
við Búðarána. Þar virðast
hafa staðið 9 hús. Þær rústir
eru mun ógreinilegri en rúst-
irnar undir Búðamelnum, en
öllu stærri um sig. Virtist mér
að umimálið utan um þessa
þyrpingu, naumt dregið mundi
vera um 100 metrar.
Þjóðminjaverði virtist Búða-
víkin all girnileg til fróðleiks,
kvað hana minna sig á Gásakaup-
stað við Eyjafjörð og vissulega
þess vert að gera þar uppgröft,
þegar færi gæfist.
Vafalaust mundi jörðin tala
fornu máli, þarna í víkinni, ef
við henni yrði hreyft. Þarna vit-
uim við, að var athafnastaður um
aldir. Þangað komu og þaðan
fóru menn til viðskipta, sjálfsagt
í þúsundatali, og erfitt að í-
mynda sér, að engu hafi þeir
týnt og engu gleymt á öllum
þeim tíma. Og jörðin í Gautavík
hefur þegar talað. Bjarni bóndi
sýndi okkur ýmsa hluti, sem þar
hafa koimdð fram úr lækjarbökk-
um og leirflögum, þar á meðal
tréreizlu (pundara), ífæru og
fleira.
Og síðast en ekki sízt: Hvaða
sögu segja múrsteinarnir þeir
arna? Má ekki draga af tilveru
þeirra þá ályktun, að fyrir alda-
mótin 1600 hafi verið byggt hús
í Gautavík a. m. k. að einhverju
leyti úr steini, og það jafnvel
múrsteini, er steyptur hafi verið
þar á staðnum ?
Ferðasagan verður ekki rakin
hér lengri. Auðvitað líojmumst
við ekki í Gauksstaði um kvöld-
iö. Það var ekki fyrr en um
miðjan næsta dag, sem við knúð-
um þar dyra. Sú saga bíður síns
tíma.
Hitt er annað, að hvarvetna
vorum við að rekast á fornar
minjar, sem hljótt hafði verið
um.
Við Austfirðingar erum fátæk-
ir af fornum sögum. Hvers
vegna ? Því getum við tæplega
svarað. En við virðumst eiga
okkar sögu geymda í jörðu ekki
síður en aðrir. Varlega skyldu
menn trúa hverju örnefni, Haug-
U|m, Hofum og Goðaborgum. Hitt
hefur þegar sannazt, að hér eru
merkilegar fornminjar í jörðu,
og er vonandi að þær eigi eftir
að auðga okkar fábreytilegu
sögu á komandi tímum.
(Heimildir: Dr. Kristján Eld-
járn: Kuml og haugfé, Halldór
Stefánsson og Eiríkur Sigurðs-
son: Papeyjarsaga og Papeyinga
í safnritinu Austurland III. bindi,
Dr Helgi P. Briem: Sjálfstæði
Islands 1809. Islendingasögur,
útgáfa Dr. Guðna Jónssonar: Is-
lendingabók, Kristnisaga, Víg-
lundarsaga, Fljótsdælasaga, Þor-
steins saga uxafóts, Þiðranda
þáttr ok Þórhalls, Njálssaga,
Hrafnkels saga Freysgoða, Drop-
laugarsona saga). K.I.
Verksmiðja iyriríinnst engin
Maðurinn á myndinni er Þorsteinn Sveinsson kaupfélagsstjóri
á Djúpavogi. I baksýn sjáum við síldinni landað. I bræðslu? Nei,
bræðsla fyrirfinnst engin, hvorki á Djúpavogi né Stöðvarfirði. Þó
er saltað á báðum þessum stöðum — og útflutningshluti byggð-
arlaganna ekki simár sé miðað við vinnandi hendur heima þar.
Austri sendir Djúpavogsbúum og Stöðfirðingum þær óskir á júl-
um, að verksmiðjuskortur þeirra megi leysast á komandi ári.