Morgunblaðið - 08.05.2010, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. MAÍ 2010
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Jóhanna Sig-urðardóttir,forsætisráð-
herra, hefur sagt
fjölmiðlum að hún
hafi ekki lofað
seðlabankastjóra
betri launakjörum en lög gera
ráð fyrir. Hún hefur, eftir að
vera þráspurð um málið, veitt
sömu svör á Alþingi.
Við eðlilegar aðstæður væri
málið þar með útrætt og fólk
tryði því að ráðherra hefði far-
ið með rétt mál. En aðstæður
eru allt annað en eðlilegar.
Fyrir liggur að bankaráð
Seðlabankans fékk þau skila-
boð frá forsætisráðherra að
seðlabankastjóra hefði verið
lofað hærri launum og þess
vegna lagði formaður ráðsins
fram tillögu þess efnis.
Þó að Jóhanna neiti að hafa
sent bankaráðinu skilaboðin
þarf ekki að skoða málið lengi
til að sjá að sá málflutningur
er afar ótrúverðugur, svo ekki
sé fastar að orði kveðið. Fjöl-
miðlar hafa síðustu daga
greint frá því að þeir hafi upp-
lýsingar innan úr bankaráðinu
um að umrædd skilaboð hafi
komið úr forsætisráðuneytinu.
Þetta voru nafnlausar heim-
ildir, en í gær bættist við að
einn bankaráðsmannanna,
Ragnar Árnason, prófessor,
veitti þessar sömu upplýs-
ingar í viðtali við Morg-
unblaðið. Sama dag staðfesti
formaður bankaráðsins, Lára
V. Júlíusdóttir, þetta einnig í
samtali við Fréttablaðið.
Spurð að því hvernig beri að
skilja málið í ljósi þess að for-
sætisráðherra hafi
neitað að hafa veitt
fyrirheit segir
Lára: „Ég kýs að
skilja það þannig
að ekki sé vilji til
að fylgja þeim
fyrirheitum eftir í ljósi
ástandsins.“
Einhverjir reyna nú að
halda því fram að málið sé
pólitískt og að andstæðingar
Jóhönnu séu að bera hana
röngum sökum. Þeir sem vilja
trúa slíku verða þá að útskýra
hvers vegna Lára talar með
þeim hætti sem hún gerir. Í
sama viðtali segir hún að hún
hafi alltaf verið mikill aðdá-
andi Jóhönnu og hafi verið að-
stoðarmaður hennar um skeið.
Málið snýst ekkert um póli-
tík þó að sumir stjórnar-
þingmenn reyni nú að gera það
pólitískt. Málið er sáraeinfalt
og snýst um það að Jóhanna
Sigurðardóttir, forsætisráð-
herra, hefur verið staðin að
verki við að lofa seðla-
bankastjóra betri kjörum en
lög leyfa, og reyna í framhald-
inu að koma sér út úr vand-
anum með því að segja ósatt.
Það er grafalvarlegt mál að
ráðherra veiti þinginu rangar
upplýsingar til að þjóna stund-
arhagsmunum sínum. Ráð-
herra sem verður uppvís að
slíku er um leið rúinn trausti.
Hann hefur sýnt að hann telur
koma til greina að segja ósatt
til að koma sér út úr vandræð-
um. Þar með verður að taka
öllu sem hann segir með þeim
fyrirvara og trúverðugleikinn
er horfinn.
Ráðherra sem
staðinn er að
ósannindum er
rúinn trausti }
Þingi og þjóð sagt ósatt
Enginn getur íhjarta sínu
fagnað gæslufang-
elsun tveggja
bankamanna, þótt
sú aðgerð kunni að
hafa verið óhjá-
kvæmileg. Og gildir hið sama
um aðra þá sem í slíkum raun-
um lenda, hvort sem þeir eiga
mikið undir sér eða lítið, sem
oftar er.
Þar til bærir aðilar hafa gert
kröfu um varðhald tveggja
manna, rökstutt hana fyrir
dómara, sem hefur á hana fall-
ist. Verður því að treysta að
ekki sé verið að beita þessa tvo
menn meira harðræði en efni
standa til. Það er þýðing-
armikið að þeir sem hafa gerst
sekir um refsiverða háttsemi í
íslensku fjármálalífi séu beittir
þeim viðurlögum sem við slíku
liggja. En það er einnig þýð-
ingarmikið, hvað sem líður öll-
um tilfinningum og hversu hátt
sem mál eru í umræðunni, að
ekki sé neinn rétt-
ur brotinn á þeim
mönnum sem í hlut
eiga. Steingrímur
Sigfússon fjár-
málaráðherra seg-
ist vona að hand-
tökur tveggja nafngreindra
manna verði „til að sefa
óánægju almennings“. Þetta
eru mjög óheppileg ummæli og
reyndar ótæk. Það getur aldrei
verið efnisástæða frelsissvipt-
ingar einstaklinga að sú að-
gerð muni falla almennings-
álitinu vel. Morgunblaðið
hefur hvatt til þess og hvetur
enn til þess að málefni fjár-
málafyrirtækja og þeirra sem
þar báru mesta ábyrgð verði
rannsökuð út í hörgul. En það
verður auðvitað að gæta þess
að ganga ekki í neinu á lög-
mætan rétt þess sem sætir
rannsókn eða ákæru hverju
sinni. Þegar ró færist yfir
verður það einnig skoðun alls
almennings.
Aðeins beinharðar
efnisástæður
réttlæta
frelsissviptingu}
Frelsissvipting er neyðarúrræði
Á
byrgð er eitt af hugtökum áratug-
arins. Mikið hefur verið rætt um
þetta litla orð sem er þó svo stórt.
Heiðarleiki og virðing eru önnur
sem skipta sköpum í góðu sam-
félagi.
Þessi orð hafa mikið verið notuð síðustu miss-
eri, kallað hefur verið eftir því að sökudólgum
verði refsað og hætt er við að margir glotti út í
annað nú þegar rannsókn bankahrunsins er
komin á það stig að fyrstu mennirnir hafa verið
settir í gæsluvarðhald. En rétt er að hafa í huga
að hér er ekkert gamanmál á ferðinni og ekki er
tímabært að dómstóll götunnar kveði upp sinn
dóm. Allir eru saklausir uns sekt er sönnuð.
Ég skynja að því fylgi ákveðinn léttir í sam-
félaginu að loksins skuli einhverjir vera komnir
undir lás og slá. En tilfinningin var einkennileg
þegar fréttin spurðist út; einhvers konar stingur í hjartað.
Ég þekki ekki þá menn sem í hlut eiga, hef aldrei hitt þá
eða séð með berum augum, en samt voru þetta viðbrögðin.
Spyrjum að leikslokum.
Hinu má ekki gleyma – og það er sannarlega heldur
ekki gamanmál – að margir hafa orðið illa úti í kjölfar
bankahrunsins á Íslandi sem heimsfrægt er orðið, jafnvel
öðrum hrunum þekktara. Fjöldi fólks hefur misst aleig-
una, margir líða skort og hafa þjást mánuðum saman,
bæði andlega og líkamlega.
Ástandið í þessu góða og gjöfula landi er í raun súrreal-
ískt. Fáránlegt, en verður vonandi lærdómsríkt.
Ef þar til bært yfirvald kemst að því að ein-
hver eða einhverjir beri ábyrgð á því hvernig
komið er í samfélaginu að hluta til eða öllu
leyti ber að sjálfsögðu að refsa fyrir það.
Þeir sem hafa rangt við, hvort sem er á
sviði viðskipta eða á öðrum vettvangi, verða
að gjalda fyrir það samkvæmd gildandi lög-
um í landinu. Hvað þá ef einhver fer langt
með að eyðileggja heilt samfélag.
Sá sem ekur of hratt eða fer yfir á rauðu
þarf að greiða fyrir – ef upp um hann kemst.
Ef fótboltamaður lemur andstæðing fær
hann rauða spjaldið, ef dómarinn sér. Það er
nefnilega dómarinn sem ræður. Ekki áhorf-
endur.
Þegar og ef dómarinn úrskurðar að einhver
hafi haft rangt við þýðir heldur ekki að deila
við hann. Hann á síðasta orðið.
Byltingin sem kennd var við búsáhöld var ekki bylting.
Hún var áminning. Gefið var í skyn að mörgum í þessu
landi væri loks ofboðið; væri ekki sama hvernig komið
væri fram við þjóðina. Áminningin var að sumu leyti góð
en auðvitað var óviðunandi að horfa upp á hinn almenna
borgara skeyta skapi sínu á lögreglunni. Ástandið er ekki
henni að kenna en laganna verðir voru auðveld skotmörk.
Mótmælendur verða að kunna sér hóf.
Fróðlegt verður að fylgjast með gangi mála á næstunni.
Búsáhöldin safna ryki en ekki tekur langa stund að blása
af þeim. Vonandi verður ekki gripið til hættulegri vopna.
skapti@mbl.is
Skapti
Hallgrímsson
Pistill
Uns sekt er sönnuð
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Eftir Hlyn Orra Stefánsson
hlynurorri@mbl.is
H
éraðsdómur Reykja-
víkur dæmdi sl.
fimmtudag
Reykjavíkurborg til að
taka við atvinnulóðum
þriggja fyrirtækja. Fyrirtækin, Eir-
vík-heimilistæki ehf., Búgarður In-
vest ehf. og Vídd ehf., höfðu fengið út-
hlutaðar lóðir við Lambhagaveg
haustið 2007. Vegna breyttra að-
stæðna á lánamörkuðum og minni
uppbyggingar á svæðinu en gert hafði
verið ráð fyrir vildu fyrirtækin skila
lóðunum í september og október
2008.
Borgin neitaði að taka við lóðunum,
þrátt fyrir að hafa skömmu áður tekið
við fjórum lóðum á þessu sama svæði
og greitt til baka opinber gjöld vegna
þeirra. Í dómunum kemur fram að
embættismenn borgarinnar hafi um
mánaðamótin september/október tekið
ákvörðun um að vegna „ástandsins“
yrði ekki tekið á móti fleiri lóðum, en
þá hafði þegar fjölmörgum lóðum verið
skilað. Ákvörðun um það var hins veg-
ar ekki tekin í borgarráði fyrr en 20.
nóvember og tilkynnt hlutaðeigandi
aðilum viku síðar.
Höfðu rétt á grundvelli venju
Í niðurstöðu Héraðsdóms segir að
umrædd fyrirtæki hafi á þeim tíma
sem þau skiluðu lóðunum haft rétt til
þess á grundvelli venju borgarinnar í
sambærilegum málum. Borgaryfir-
völd geti ekki látið breytingu, sem síð-
ar var samþykkt í borgarráði, gilda
afturvirkt um umræddar lóðir. Því
beri borginni að taka við lóðunum og
greiða til baka útlögð gjöld vegna
þeirra, samtals um 270 milljónir
króna auk verðbóta og dráttarvaxta.
Undanfarna mánuði hafa fallið
svipaðir úrskurðir samgöngu- og
sveitarstjórnarráðuneytisins, þar sem
þeim tilmælum er beint til borg-
arinnar að tekið verði við lóðum sem
annars vegar einstaklingar og hins
vegar fyrirtæki hafa reynt að skila.
Bæði Héraðsdómur Reykjavíkur og
ráðuneytið leggja áherslu á að borgin
verði að gæta jafnræðis. Ekki er því
endilega um að ræða að lóðarhafar
séu taldir hafa skilyrðislausan rétt til
að skila lóðum, heldur hafi borgin
skapað hefð sem veitti lóðarhöfum
slíkan rétt.
Gæti kostað fimm milljarða
Borgin hefur þegar tekið ákvörðun
um að áfrýja málinu til Hæstaréttar.
Í hádegisfréttum RÚV í gær var haft
eftir Hönnu Birnu Kristjánsdóttur
borgarstjóra að óábyrgt væri af
borgaryfirvöldum að ganga ekki úr
skugga um hvort þeim bæri að taka
við lóðunum enda gæti kostnaður
borgarinnar orðið umtalsverður.
Í endurskoðunarskýrslu borgar-
innar fyrir árið 2009 kemur fram að
tapi borgin málum gegn lóðarhöfum
sem vilja skila lóðum sínum gæti hún
þurft að greiða þeim allt að fimm
milljörðum króna.
Borgaryfirvöld segja einnig að
réttaróvissa ríki vegna dómsins.
Benda þau á að Héraðsdómur
Reykjavíkur komst 16. desember sl.
að annarri niðurstöðu en nú. Þar
hafnaði dómurinn kröfu Hugar ehf.
um riftun samnings vegna úthlutunar
lóðar í Hádegismóum og endur-
greiðslu opinberra gjalda. Hugur hef-
ur áfrýjað málinu til Hæstaréttar.
Lóðaskil gætu kostað
borgina milljarða
Morgunblaðið/RAX
Forsendur breyttust Eftir að hægðist á uppbyggingu nýrra hverfa og efna-
hagslegar forsendur breyttust vildu margir skila úthlutuðum lóðum.
Héraðsdómur Reykjavíkur hefur
eins og ráðuneyti
sveitarstjórnarmála komist að
þeirri niðurstöðu að Reykjavíkur-
borg hafi ekki gætt jafnræðis í
ákvörðunum um móttöku lóða.
Borgin hefur ekki orðið við til-
mælum samgöngu- og sveit-
arstjórnarráðuneytisins sem í
febrúar og mars felldi sjö úr-
skurði þar sem mælst er til þess
að borgin taki við tilteknum lóð-
um sem einstaklingar og fyrir-
tæki hafa reynt að skila.
Fyrir rúmri viku barst lög-
manni Arneyjar Einarsdóttur og
Gísla Gíslasonar, sem eru meðal
þeirra sem hafa viljað skila lóð-
um í Úlfarsárdal, bréf þar sem
segir að borgin telji rétt að bíða
með ákvörðun í máli þeirra þar
til Hæstiréttur hefur fjallað um
sambærilegt mál. Segir í bréfi
borgarinnar að réttaróvissa ríki
þar til Hæstiréttur hefur fellt
dóm sinn.
Brimborg er eitt þeirra
tveggja fyrirtækja sem úrskurð-
ur ráðuneytisins snerist um en
fyrirtækið hefur í nokkurn tíma
staðið í baráttu við borgina
vegna lóðar á Esjumelum á Kjal-
arnesi sem fyrirtækið vill skila.
Brimborg bíður nú úrskurðar
umboðsmanns Alþingis, þangað
sem fyrirtækið sendi málið þar
sem borgin varð ekki við til-
mælum ráðuneytisins.
Borgin bíður dóms