Morgunblaðið - 15.06.2010, Side 19

19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 15. JÚNÍ 2010
Öskuþröskuldur Kólnað hefur í Eyjafjallajökli en talsverður hiti er enn. Þó eru ekki líkur á flóði næstu daga eða vikur. Ómar Ragnarsson náði ljósmynd þegar opnaðist fyrir í um klukkustund.
Ómar Ragnarsson
Fréttirnar af stærri
þorskstofni eru já-
kvæðar og uppörvandi.
Árið 2007 var talið að
viðmiðunarstofninn,
sem lagður er til
grundvallar kvótaút-
hlutun, yrði í árs-
byrjun 2008 einungis
um 570 þúsund tonn.
Hafrannsóknastofnun
taldi og að framundan
yrðu ekki skárri ár. Þorskkvótinn
miðað við óbreytta nýtingarstefnu
hefði því um ókominn tíma verið um
150 þúsund tonn og hætta á að
minnkaði enn. Nú er staðan sú að
viðmiðunarstofninn er um 850 þús-
und tonn og að hann fari yfir 900
þúsund tonn á næsta ári. Breytingin
í prósentum mæld er því gríðarleg.
Tæplega 60% aukning séu þessar
tölur bornar saman.
Margir telja þó að í raun sé stað-
an mun betri og að jafnvel miðað við
þetta mat Hafrannsóknastofnunar,
væri óhætt að styðjast við hærri
veiðiprósentu. Veiða til dæmis fjórð-
ung en ekki fimmtung af viðmið-
unarstofni, eins og nú er gert skv.
aflareglu. Um þetta munu menn
ræða og sú umræða er nauðsyn-
legur hluti af því að komast að vit-
rænni niðurstöðu í þessu mikilvæga
máli.
Vöxtur hrygningarstofns
frá 2007
En skoðum aðeins tölurnar nánar
og þá í sögulegu samhengi.
Óumdeilt er að þegar hrygning-
arstofn er orðinn mjög lítill hefur
það neikvæð áhrif á nýliðun. Þetta
orsakasamband er umdeilanlegra
þegar um er að ræða stóran hrygn-
ingarstofn. En á undanförnum árum
hefur hrygningarstofn-
inn verið of lítill sem
hefur ótvírætt komið
niður á nýliðun.
Nú sjáum við mjög
merkjanlega breyt-
ingu. Hrygning-
arstofninn mælist nú
300 þúsund tonn og fer
stækkandi. Slíkar tölur
höfum við ekki séð,
nema með tveimur
undantekningum, frá
árinu 1970 eða í 40 ár.
Þegar ákvörðun var
tekin um mikinn niðurskurð í þorsk-
afla árið 2007 var hrygningarstofn-
inn metinn 180 þúsund tonn og talið
að hann yrði nálægt þeirri tölu að
óbreyttu. Við erum því að tala um
aukningu, eða breytingu á mati, á
hrygningarstofni um 66% – eða um
tvo þriðju – á ekki lengri tíma. Á
sama tíma hefur sú þróun verið
mjög merkjanleg að vænni og eldri
fiskur er stærra hlutfall í veiðinni.
Svo hátt hlutfall 10 ára þorsks í afla
hefur ekki sést frá árinu 1983, en
var algengt fyrir árið 1975. Þetta
eru mikil og góð tíðindi sem ættu að
styrkja okkur í þeirri trú að við
séum að leggja grunn að betri
hrygningu og nýliðun á næstu ár-
um.
Viðmiðunarstofninn – ekki
stærri frá árinu 1989
Sömu þróun sjáum við líka í sam-
bandi við viðmiðunarstofninn,
þorskinn sem er 4 ára eða eldri og
er grundvöllur kvótaákvörðunar-
innar. Sá stofn er nú mældur 846
þúsund tonn og talinn verða 902
þúsund tonn á næsta ári.
Hafrannsóknastofnun mat hann 650
þúsund tonn örlagaárið 2007 og
áætlaði stærð hans 570 þúsund tonn
í ársbyrjun 2008. Þetta þýðir að á
þessum stutta tíma erum við að tala
um breytingar upp á nær 60%, sé
stærð hans í ársbyrjun næsta árs
lögð til grundvallar við samanburð-
inn.
Til þess að fá dæmi um stærri
stofn þurfum við að fara aftur til
ársins 1989. Þá var tillaga Hafrann-
sóknastofnunar um hámarksafla 300
þúsund tonn, stjórnvöld ákváðu 325
þúsund tonna veiði sem varð svo á
endanum um 350 þúsund tonn.
Þetta var vel að merkja vel fyrir
daga aflareglunnar, sem hér hefur
verið gerð að umtalsefni.
Til fróðleiks má líka vekja athygli
á að á árunum 2004-2006 var við-
miðunarstofninn á bilinu 700 til 800
þúsund tonn. Við höfum því séð
þorskstofninn stækka umtalsvert
umfram það sem hann var, árin áð-
ur en tekin var sú umdeilda ákvörð-
un að minnka sóknina í þorskinn svo
umtalsvert, til þess að stuðla að því
að hann rétti úr kútnum með sæmi-
legu öryggi og ekki á allt of löngum
tíma. Á þessum tíma var hins vegar
byggt á 25% aflareglu sem gerði
það að verkum að kvótarnir á þess-
um árum voru frá 193 til 205 þús-
und tonn. Með slíkri aflareglu yrði
aflinn á þessu og næsta fiskveiðiári
212 og 225 þúsund tonn.
Erum að nálgast kvótann eins
og hann var fyrir niðurskurð
Athyglisvert er líka að velta upp
öðrum útreikningum. Ef mat Haf-
rannsóknastofnunar gengur eftir
um stærð þorskstofnsins á næsta
ári, gefur 20% aflareglan, þar sem
ekki væri tekið tillit til sveiflujöfn-
unar, um 180 þúsund tonna ársafla.
Hér er ekki verið að leggja til að
horfið verði frá sveiflujöfnun. Alls
ekki. Slíkt væri óskynsamlegt. En
af þessum tölum má ráða að við er-
um nú mjög að nálgast þann ársafla
að nýju sem við veiddum fyrir hinn
mikla niðurskurð á árinu 2007 og
það þó að byggt sé á fimmtungi
lægri aflanýtingarprósentu.
Er þetta enn til marks um að
þorskstofninn sé ótvírætt að rétta
úr kútnum og það þó að einvörð-
ungu sé stuðst við tölur Hafrann-
sóknastofnunar, sem flestir sjó-
menn og útvegsmenn telja þó að feli
fremur í sér vanáætlun en ofáætlun
á stærð stofnsins. Hafrann-
sóknastofnun flutti okkur því upp-
örvandi fréttir af þorskstofninum í
ástandsskýrslu sinni þetta árið.
Aldrei þessu vant, segja ábyggilega
margir. Hvað sem því líður, þá var
kominn tími til og við verðskuld-
uðum það, eftir þær fórnir sem
færðar hafa verið með skerðingum
undanfarin ár.
Áhrif strandveiða
Eitt hefur þó breyst frá því í
fyrra. Nú eru hafnar svo kallaðar
strandveiðar samkvæmt nýjum lög-
um. Þar er áætlað að 5 þúsund tonn
af þorski muni veiðast eða rúm 3%
þorskkvótans á fiskveiðiárinu. Þessi
afli kemur ekki til frádráttar við út-
hlutun aflamarks á núverandi fisk-
veiðiári. Það mun hins vegar gerast
strax á því næsta. Þeir sem stunda
fiskveiðar sem atvinnugrein á heils-
ársgrunni munu því ekki fá nema
helming kvótaaukningarinnar til
ráðstöfunar á næsta fiskveiðiári.
Við í minnihluta sjávarútvegs- og
landbúnaðarnefndar reyndum að fá
þessu breytt. Málið kom fyrst til
kasta Alþingis eftir aðra umræðu
málsins. Þá ákvað stjórnarmeiri-
hlutinn að hafa þetta fyrirkomulag,
gegn okkar vilja í minnihlutanum.
Síðan lögðum við til í sáttaskyni að
strandveiðar yrðu utan við sviga
næstu tvö fiskveiðiárin, til þess að
milda skerðingaráhrifin. Stjórn-
armeirihlutinn skellti við því skolla-
eyrum líka og sýndi hug sinn í verki
til þeirra sjómanna, fiskverk-
unarfólks og útvegsmanna sem eiga
sitt undir aflamagni í krókaafla-
marks- og aflamarkskerfi. Það var
þeirra stefnumörkun. Hún liggur nú
fyrir; er meðvituð niðurstaða stjórn-
arliða og þá vitum við það.
Hvernig á að úthluta
aflaaukningunni?
Og þá er aðeins eitt eftir í lokin
og það er þetta. Nú sjáum við von-
andi auknar aflaheimildir í þorski á
næstu árum, vegna stærri þorsk-
stofns. Rétt eins og enginn efaðist
um réttmæti þess að handhafar
veiðiréttarins tækju á sig skerðing-
arinnar, þá er jafn rökrétt að þeir
njóti aukningarinnar. Eða dettur
annars nokkrum í hug að eðlilegt sé
og sanngjarnt að útgerðin taki á sig
tekjuskerðingu þegar illa árar í
sjónum, en njóti ekki tekjuaukn-
ingar þegar hún gefst með auknum
aflaheimildum vegna uppbyggingar
á þorskstofninum; uppbyggingar
sem aukinheldur krafðist fórna?
Það yrði þá að minnsta kosti und-
arleg hugsun og lítt til þess fallin að
hvetja menn til ábyrgrar umgengni
í lífríki hafsins. Hvað sem réttlæt-
iskennd manna líður, þá gæti það að
minnsta kosti seint talist græn eða
vistvæn stefna, né í samræmi við
umhverfissjónarmið þau sem núver-
andi ríkisstjórn hefur stundum á
vörunum.
Eftir Einar Kristin
Guðfinnson »Nú sjáum við von-andi auknar afla-
heimildir í þorski á
næstu árum, vegna
stærri þorskstofns.
Einar K. Guðfinnsson
Höfundur er alþingismaður,
fyrrv. sjávarútvegs- og landbúnaðar-
ráðherra.
Eru fréttirnar kannski betri?