Morgunblaðið - 27.10.2010, Síða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 27. OKTÓBER 2010
Vel búinn á fleygiferð Það er engu líkara en að þessi ungi hjólreiðakappi hjóli á ógnarhraða gegnum haustlaufin sem liggja á víð og dreif á stígunum í Laugardalnum.
Golli
Stórisannleikur
opnaðist nýlega fyrir
utanríkisráðherra,
Össuri Skarphéð-
inssyni, að því er fram
kom í fréttum í vik-
unni. Svo virtist sem
hann væri farinn að
átta sig á því að er-
lenda fjárfestingu
þyrfti í íslensku at-
vinnulífi. Í Evrópu-
sambands-andakt sinni fór hann yfir
reynslu Maltverja, Kýpurbúa, Slóv-
ena og Slóvaka eftir inngöngu þess-
ara þjóða í Evrópusambandið árið
2004. Þar hefði erlend fjárfesting
tvöfaldast í kjölfarið og sú fjárfest-
ing hefði að mestu leyti komið frá
öðrum Evrópusambandsríkjum. Því
væri réttast fyrir Íslendinga að
ganga í Evrópusambandið og
myndu þá allar dyr ljúkast upp og
erlent fjármagn flæða um landið.
Handhafa þessa stórasannleiks
gleymist reyndar að síðan 1994 höf-
um við Íslendingar verið með sér-
stakan samning við Evrópusam-
bandið, EES-samninginn, sem gerir
stöðu okkar allt aðra en þessara
landa gagnvart erlendri fjárfest-
ingu. Engar hömlur hafa verið á
fjárfestingu evrópskra fyrirtækja í
atvinnulífi á Íslandi ef sjávarútveg-
urinn er undanskilinn, en um hann
gilda sérstakar reglur um þetta efni.
Það sem ræður áhuga erlendra
aðila á fjárfestingu hérlendis eru
þau skilyrði sem við sköpum í
rekstri fyrirtækja. Þar á meðal er
skattastefna, stefna í nýtingu orku-
auðlinda og almennt vilji stjórn-
valda til að greiða fyrir erlendri
fjárfestingu í íslensku atvinnulífi.
Það eru þessi atriði sem ríkisstjórn
Össurar Skarphéðinssonar hefur
tekist að koma í uppnám. Hér ríkir
pólitískur óstöðugleiki sem birtist í
grundvallarágreiningi í ríkisstjórn-
arflokkunum um hvert skuli stefna í
þessum mikilvæga málaflokki. Ekk-
ert eitt atriði hefur skaðað sam-
keppnishæfni okkar meira gagnvart
erlendri fjárfestingu. Heldur utan-
ríkisráðherrann að reglulegt uppþot
í ríkisstjórnarflokkunum hafi engin
áhrif á áhuga erlendra aðila á fjár-
festingu hér? Er handhafi stóra-
sannleiks búinn að gleyma öllu rugl-
inu í ríkisstjórninni í kringum
Magma-málið? Það
upphlaup leiddi ekki
til neins annars en að
skaða orðspor okkar á
erlendum vettvangi.
Nú er staðan því
miður þannig að það
forskot sem við kunn-
um að hafa haft í þess-
um málum er orðið að
Akkilesarhæl í sam-
skiptum okkar við er-
lenda fjárfesta. Það er
mikill misskilningur
hjá Össuri Skarphéðinssyni ef hann
heldur að aðild okkar að Evrópu-
sambandinu leysi öll mál í þessu
sambandi. Það þarf fyrst og fremst
viðhorfsbreytingu hjá ríkisstjórn-
inni og innan ríkisstjórnarflokk-
anna. Þegar samstaða verður komin
á innan ríkisstjórnarinnar og
fulltrúar okkar geta farið að gefa
skýr svör um hver áform okkar eru
hvað erlenda fjárfestingu varðar,
þ.a.m. í orku- og stóriðjumálum, þá
fyrst er einhver von um að við okk-
ur verði talað. Þegar iðnaðarnefnd
Alþingis fékk fyrir stuttu á sinn
fund fulltrúa þeirra stofnana sem
hafa með að gera samskipti við
áhugasama erlenda fjárfesta fyrir
okkar hönd var það samdóma álit
þeirra að áhuginn fyrir Íslandi hefði
sennilega aldrei verið meiri en nú
um stundir. Það er eðlilegt, hér er
hagstætt að fjárfesta meðan gjald-
miðillinn er svo veikur sem raun ber
vitni. En pólitískur stöðugleiki verð-
ur að vera fyrir hendi til að þessir
aðilar treysti sér til að ganga alla
leið, en sú er ekki raunin. Össur
verður því að líta sér nær í ESB-
draumum sínum, því enn og aftur
blasir það við öllum að vandamálið
er ríkisstjórnin, sem hann á svo ríka
aðild að.
Eftir Jón
Gunnarsson
»Hér ríkir pólitískur
óstöðugleiki sem
birtist í grundvall-
arágreiningi í rík-
isstjórnarflokkunum um
hvert skuli stefna í þess-
um mikilvæga mála-
flokki.
Jón Gunnarsson
Höfundur er þingmaður Sjálfstæðis-
flokksins í Suðvesturkjördæmi.
Össur, líttu þér nær
Um þessar mundir
standa yfir samn-
ingafundir strandríkj-
anna fjögurra sem
stunda makrílveiðar á
Norðaustur-Atlants-
hafi, Íslands, Fær-
eyja, Noregs og Evr-
ópusambandsins.
Niðurstaða er ekki
fengin um stjórn mak-
rílveiða á næsta ári en
það er mikilvægur áfangi að þessi
nágrannaríki fundi nú á jafnræð-
isgrundvelli og leiti sameiginlegrar
niðurstöðu. Ástæða er til að fagna
því enda hafði Ísland krafist þess
að taka þátt í viðræðunum með
hinum strandríkjunum allt frá
1999.
Tvær milljónir tonna af fæðu
Atlantshafsmakríll var þekktur
við Ísland alla 20. öldina og er t.d.
talinn hafa verið hér við land í tals-
verðu magni á hlýskeiði um miðja
öldina. Hrygningarstöðvar hans
eru í hafinu norður af Bretlandi og
ná austur undir Noreg. Í sum-
argöngum leitar makríllinn í norð-
ur eftir æti og á undanförnum ár-
um hefur hann gengið í íslensku
efnahagslögsöguna í sívaxandi
mæli.
Makrílafli íslenska fiskiskipaflot-
ans árið 2006 var 4.200 tonn. Síðan
þá hefur hann aukist jafnt og þétt
með vaxandi göngum makrílstofnins
á Íslandsmið. Hann var 36 þúsund
tonn árið 2007, 112 þúsund árið
2008 og 116 þúsund 2009. Afla-
hlutur Íslands á þessu ári er 130
þúsund tonn eða um 17% af sam-
anlögðum aflahlutum strandríkj-
anna fjögurra. Þess ber að geta í
þessu samhengi að samkvæmt sam-
eiginlegum rannsóknum Íslands,
Færeyja og Noregs kom rúm millj-
ón tonn af makríl inn í íslensku lög-
söguna á fæðuöflunartímanum í ár
en það samsvarar 20-25% af stofn-
inum. Hafrannsóknastofnunin áætl-
ar að makríllinn hafi aukið þyngd
sína um 25-30% í lögsögunni. Það
er því varlegt að áætla að fæðunám
hans innan íslensku lögsögunnar á
þessu ári hafi numið um 2 millj-
ónum tonna.
Hafréttarsamningur SÞ tekur af
öll tvímæli um rétt Íslands sem
strandríkis til veiða á
makríl. Þeim rétti
fylgir sú skuldbinding
samkvæmt sama
samningi og úthafs-
veiðisamningnum að
starfa saman að
verndun stofnsins og
stjórnun veiða úr hon-
um.
Strandríkjunum
fjórum er skylt að
leita samkomulags um
heildstæða stjórnun
veiðanna til að tryggja
sjálfbærni þeirra og þau bera hér
sameiginlega ábyrgð. Sú afstaða
Íslands að krefjast þátttöku í við-
ræðum um makrílveiðar var því
ábyrg afstaða strandríkis til veið-
anna enda á Ísland mikið undir
skynsamlegri nýtingu á stofni sem
er ekki bara verðmæt auðlind fyrir
þjóðina heldur einnig stór þátttak-
andi í lífríkinu í kringum landið og
hefur hér margvísleg áhrif.
Í september sl. réðist fram-
kvæmdastjórn ESB, með sjáv-
arútvegsstjórann Mariu Damanaki
í broddi fylkingar, á Ísland og
kenndi makrílveiðum íslenskra og
einnig færeyskra skipa um að
heildarveiðarnar færu fram úr
þeim heildarafla sem ICES hefði
ráðlagt fyrir þetta ár. Fram-
kvæmdastjórnin endurtók ásakanir
sínar með bréfi nú í byrjun októ-
ber og klykkti út með lítt dulbúinni
hótun um að tengja málið öðrum
óskyldum tvíhliða málum Íslands
og ESB. Þessu til áréttingar und-
irrituðu bréfið, auk sjávarútvegs-
stjórans, stækkunarstjóri ESB og
framkvæmdastjóri viðskiptamála.
Hið rétta í málinu er að strand-
ríkin náðu ekki samkomulagi um
skiptingu heildarafla á makríl fyrir
árið 2010. Af þeim sökum tóku þau
hvert fyrir sig ákvörðun um afla-
hlut sinn á þessu ári. Hlutur Ís-
lands af samanlögðum aflahlutum
strandríkjanna er um 17% eins og
áður segir og tekur hann mið af
stóraukinni göngu makrílsins í ís-
lenska lögsögu og fæðunámi hans
þar. Ljóst er að ekki fær staðist að
varpa ábyrgðinni á Ísland og Fær-
eyjar fyrir að heildarveiðarnar fari
fram úr ráðlögðum heildarafla,
enda er ábyrgð ESB og Noregs
þar engu minni. Kjarni málsins er
sá að öll strandríkin þurfa að
leggja sitt af mörkum til að
tryggja að heildarveiðarnar fari
ekki fram úr því sem sjálfbært get-
ur talist.
Í svarbréfi mínu og utanrík-
isráðherra til ESB komum við
þessari afstöðu okkar skýrt á
framfæri og höfnuðum því jafn-
framt að reynt væri að tengja
makrílmálið öðrum óskyldum mál-
um, enda væri með því gefið
hættulegt fordæmi fyrir fiskveiði-
samninga almennt.
Samstaða, fullveldi
og fagmennska
Þrjú atriði hafa skipt miklu við
hagsmunagæslu Íslands í þessu
máli eins og öðrum fiskveiðimálum
á alþjóðavettvangi. Í fyrsta lagi
hefur ríkt alger samstaða á hinum
faglega og pólitíska vettvangi og
einnig innan stjórnsýslunnar í mál-
inu. Nýlegar umræður um málið á
Alþingi endurspegla mjög vel
þessa samstöðu og fyrir það ber að
þakka. Samstarf sjávarútvegs- og
landbúnaðarráðuneytisins og utan-
ríkisráðuneytisins í málinu hefur
verið með miklum ágætum.
Í öðru lagi hefur þjóðréttarleg
staða Íslands skipt miklu. Hags-
munagæsla landsins er í höndum
íslenskra stjórnvalda og Ísland
hefði ekki sambærilega stöðu til
sinnar hagsmunagæslu innan ESB.
Í þriðja lagi hefur faglegt og öfl-
ugt ráðuneyti í málaflokki sjáv-
arútvegsmála verið forsenda fyrir
því að skapa Íslandi samningsstöðu
í málinu. Fyrir forystuþjóð í sjáv-
arútvegi er það metnaðarmál að
hafa yfir því afli að ráða. Gjaldeyr-
istekjur Íslendinga af makrílveið-
um á þessu ári nema um 15 millj-
örðum króna og talar það sínu máli
um þá fjárhagslegu hagsmuni að
hér sé vel og faglega staðið að mál-
um.
Eftir Jón
Bjarnason » Samstaða, fullveldi
og fagmennska eru
þau þrjú atriði sem
mestu skipta við hags-
munagæslu Íslands í
þessu máli eins og öðr-
um fiskveiðimálum …
Jón Bjarnason
Höfundur er sjávarútvegs-
og landbúnaðarráðherra.
Makrílveiðar Íslendinga