Morgunblaðið - 21.02.2011, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 21. FEBRÚAR 2011
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Forseti Ís-lands varsjálfum sér
samkvæmur í
ákvörðun sinni er
hann synjaði enn
einum Icesave-lögum staðfest-
ingar. Rúmt ár er síðan hann
tók slíka ákvörðun síðast. Þá
hrukku þau Steingrímur og Jó-
hanna algjörlega af hjörunum
svo að ekki sé minnst á Ríkis-
útvarpið. Þó er nú viðurkennt,
að þótt síðasti samningur sé af-
leitur að mati margra og að
auki áhættusamur fyrir þjóðina
var sá ársgamli enn verri.
Hann er meira að segja not-
aður nú til að réttlæta nýja
samninginn. Samt tóku rík-
isstjórnin og Ríkisútvarpið
hennar fyrri ákvörðuninni
ennþá verr en ákvörðun forset-
ans í gær. Nú tók Steingrímur
J. sérstaklega fram að hann
ætlaði ekki að hrökkva af hjör-
unum í þetta sinn og virðast
þau tvö ætla sér að kjósa í
kosningunum. En Rík-
isútvarpið tók fram í umfjöllun
sinni að þau Jóhanna og Stein-
grímur hefðu ekki þurft að
segja af sér síðast þrátt fyrir að
þau tvö hefðu barist fyrir
samningi sem 98% þjóðarinnar
höfnuðu. Og hvers vegna ekki?
Vegna þess að þá tóku þau eng-
an slag og kusu ekki einu sinni.
Þetta er stórkostlega skrítin
afstaða og enn sérkennilegra
að ríkisrekin fréttastofa skuli
bera slíkt á borð.
En í þetta sinn ætla þau tvö
að taka slag og ekki sitja heima
í fýlu. Og Ríkisútvarpið sem lét
síðast eins og kosningarnar
færu ekki fram, mun því örugg-
lega taka slaginn með þeim.
Það verður ekki gaman að
fylgjast með þeim tilþrifum,
enda virðist stofnunin sú aldrei
fá nóg af misnotkun, þótt aðrir
séu komnir með upp í kok.
Blaðamannafundur með for-
setanum var athyglisverður.
Forsetinn hafði fullt vald á
málinu og rökstuddi afstöðu
sína skilmerkilega, þótt ekki
þurfi menn að vera sammála
hverju atriði í rökstuðningi
hans. En fjölmiðlafólkið réð
vart við sig. Það virtist allt vera
á móti ákvörðun forsetans og
lét sér ekki nægja að spyrja
spurninga heldur þráttaði við
forsetann með svo barnalegum
hætti og í slíkum æsingstón að
óþægilegt var að fylgjast með
því fyrir áheyrendur. Tók for-
seti því öllu af stillingu. Væri
fróðlegt að bera framgöngu
fjölmiðlafólks nú saman við
framgöngu þess þegar forset-
inn synjaði fjölmiðlalögunum á
sínum tíma. Þá voru ekki þjóð-
arhagsmunir í húfi eins og nú,
þvert á móti. Þá fögnuðu þau
Steingrímur og Jóhanna synj-
un forsetans, en nú telja þau
um aðför að þing-
ræðinu að ræða.
Sannast enn að
skamma stund
verður hönd höggi
fegin. Eftir synj-
unina á fjölmiðlalögunum var
stjórnskipunarhefðin orðin
önnur. Þáverandi stjórnarand-
staða, fjölmiðlaheimurinn og
fræðasamfélagið svokallaða
studdi þá forsetann. Það kann
að sjá eftir því núna, en það er
of seint að iðrast. Eins og fyrr
sagði hafði stjórnskip-
unarhefðin verið rofin. Þessu
gerði fólkið í landinu sér grein
fyrir.
Í kosningunum eftir synjun í
annað sinn, þvert á heitingar
ríkisstjórnar og ríkisútvarps,
staðfesti þjóðin venjuna með
komu sinni á kjörstað og með
því að hafna lögum ríkisstjórn-
arinnar með afgerandi hætti.
Verði ríkisábyrgðarlögin felld
á ný, sem vonir standa til, mun
ríkisstjórninni ekki verða sætt
án þess að boða til nýrra kosn-
inga. Ríkisstjórnin vonar að nú
sé aðstaða hennar betri en þá
var. Formaður Sjálfstæðis-
flokksins muni verða helsti
sölumaður samninganna fyrir
hana í þessum kosningum, eftir
þá undarlegu umpólun sem
varð á stefnu flokksforyst-
unnar á einni morgunstund í
þessu mikla máli. Þess vegna
þurfi Ríkisútvarpið ekki að láta
sér nægja að kalla á Steingrím
J. Sigfússon kvöldið fyrir kosn-
ingarnar heldur sé nú hægt að
hafa formann stærsta stjórn-
arandstöðuflokksins í för með
honum að skaðlausu.
Forystumenn ríkisstjórnar-
flokkanna höfðu sagt áður en
synjun forsetans lá fyrir að
Icesave-málið væri of flókið til
að fara í þjóðaratkvæða-
greiðslu. En á tröppum stjórn-
arráðsins eftir synjunina er
innlegg þeirra það að rétt sé að
hafa stjórnlagaþingskosningar,
sem eru ruglingslegustu kosn-
ingar sem þjóðin hefur fengist
við, með í kosningunum um
synjun forsetans. Lítill vafi er á
að það væri á svig við ákvæði
stjórnarskrárinnar sem ætlast
til að um málið fari fram sér-
stakar kosningar. Þó hefur ver-
ið ákveðið með nýsettum lögum
að reglulegar kosningar eins og
sveitarstjórnarkosningar, al-
þingiskosningar og forseta-
kosningar geti átt samleið með
þjóðaratkvæði skv. 26. grein
stjórnarskrárinnar. Þarna er
langt seilst og má augljóst vera
að lengra verður ekki gengið.
Stjórnlagaþingskosningar voru
svo ruglingslegar að það eitt
fældi fólk frá þeim. Þessir til-
burðir hina völtu stjórnarherra
virðast hugsaðir til að fæla fólk
frá að nýta rétt sinn til að taka
afstöðu til Icesave.
Synjun forsetans
var óhjákvæmileg og
rækilega rökstudd}
Óhjákvæmileg synjun
S
tundum hnýtur maður um bók,“ sagði
Gyrðir Elíasson við mig í hugvekj-
andi samtali sem ég átti við hann á
laugardag. Hann hefur hnotið um
margar bækur um dagana. Og þeg-
ar maður fer yfir feril hans og skoðar stöðu hans
sem rithöfundar og skálds, þá fer ekkert á milli
mála hversu gífurleg áhrif hann hefur haft með
ljóðum sínum, nóvellum og smásögum.
Það er hrífandi mynd sem dregin er upp af
sagnaheimi Gyrðis í ritinu Okkurgulum sandi,
sem kom út í fyrra með tíu ritgerðum um skáld-
skap hans og sú mynd er máluð með ótal litum,
þó helst bláum, svörtum og grænum.
Magnús Sigurðsson ritstýrði bókinni og sann-
færðist ég enn um næman smekk hans fyrir öllu
sem viðkemur bókmenntum og listum. Er þess skemmst að
minnast er hann tók saman úrval af kvæðum Kristjáns
Karlssonar og ritaði inngang af innsæi og þekkingu.
Ég bíð þess með óþreyju, að Magnús hefji aftur upp
raustina sem skáld og sagnamaður. Þau verk sem hann
hefur sent frá sér til þessa gefa fögur fyrirheit um það sem
koma skal. Og skynja ég það í kringum mig að hann er þeg-
ar kominn með tryggan lesendahóp, þó að ferillinn sé rétt
að hefjast.
En svo vikið sé aftur að Gyrði, þá lá vel á honum þegar
við hittumst. Hann lýsti því í upphafi að samtalið yrði stutt.
Þar var honum líkt farið og föður hans, listmálaranum
Elíasi B. Halldórssyni. Það fyrsta sem datt upp úr honum
þegar ég átti samtal við hann á vinnustofunni var: „Þú færð
ekkert upp úr mér!“ En svo kjaftaði á honum hver tuska.
Eins barst samtalið við Gyrði vítt og breitt
um sviðið, meðal annars að hruninu sem hefur
verið fyrirferðarmikið í íslenskri þjóðfélags-
umræðu. Þá sagði hann nokkuð sem opnaði
augu mín.
Þó að Gyrðir hnjóti oft um bækur, þá hefur
ekki dottið í hann að skrifa bók um hrunið, enda
nóg af höfundum til þess. En það vakti mig til
umhugsunar, að hann rökstuddi þetta meðal
annars með því, að ef vægi umræðunnar um
hrunið væri of mikið í íslensku samfélagi, þá
værum við um leið að gefa peningunum of mik-
ið vægi. Það væri svo ótal margt fleira, meira
og merkilegra, sem mótaði þjóðfélag en pen-
ingar og kerfið sem smíðað hefur verið utan um
þá.
Og þar hittir Gyrðir naglann á höfuðið!
Það sem ég var einna ósáttastur við í góðærinu í aðdrag-
anda bankahrunsins var hversu stóru rullu peningarnir
léku í daglegri orðræðu og gildismati fólks. Það snerist orð-
ið allt um yfirborð hlutanna en ekki hvaða gildi eða þýðingu
þeir höfðu, umgjörðina um tilveruna en ekki tilveruna
sjálfa – fólk valdi peningana en ekki lífið!
Þetta breyttist hinsvegar með hruninu. Þá þurrkuðust út
peningarnir og eftir stóð lífið. Umræðan fór aftur að snúast
um það sem skiptir máli og það segir sína sögu um áhrif
þess á líf íslenskra fjölskyldna að börn eru hamingjusamari
núna en fyrir hrun. Múgsefjunin er liðin tíð, málefni hruns-
ins eru til rannsóknar í dómskerfinu, þjóðin hefur náð jarð-
sambandi og nú getum við aftur farið að tala um Elías,
Magnús og Gyrði. pebl@mbl.is
Pistill
Peningana eða lífið?
Pétur
Blöndal
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
K
venfrelsi er ekki það
fyrsta sem kemur upp
í hugann þegar Mið-
Asíuríkin Kasakstan
og Kirgistan eru ann-
ars vegar. Þau standa sig hins vegar
ágætlega þegar að er gáð og stendur
Ítalía, eitt rótgrónasta menningar-
ríki heims, þeim langt að baki þegar
kvenréttindi eru borin saman.
Munurinn er mikill. Á lista World
Economic Forum yfir kynjabilið –
muninn á réttindum karla og kvenna
– í 134 ríkjum á árinu 2010 er Ka-
sakstan raðað í 41. sætið, Kirgistan í
það 51. og Ítalía í 74. sæti.
Heilum 73 sætum ofar trónir svo
Ísland á toppnum, annað árið í röð.
Það er samanburður af þessu tagi
sem ítalskir femínistar benda á þeg-
ar þeim fallast hendur yfir því
hversu hægt gangi í kvenréttinda-
baráttunni syðra.
Glöggt er gests augað og komst
breski rithöfundurinn Tobias Jones,
höfundur bókarinnar The Dark He-
art of Italy, svo að orði að Ítala væri
„landið sem femínisminn gleymdi“.
Í næstneðsta sæti
Femínistar eiga líka langt í land.
Þátttaka kvenna á ítölskum vinnu-
markaði er sú næstminnsta í Evrópu
eða aðeins 46,4% árið 2010, sam-
anborið við 37,7% á Möltu, að því er
fram kemur í skýrslu Eurostat, hag-
stofu Evrópusambandsins.
Til samanburðar kemur fram í
Hagtíðindum Hagstofu Íslands árið
2009 að atvinnuþátttaka kvenna á
Íslandi hafi þá verið 75,5% en 83,3%
hjá körlum. En atvinnuþátttaka
beggja kynja var þá 79,5%.
Nýjasta kynlífshneyksli Silvios
Berlusconis var kornið sem fyllti
mælinn hjá mörgum ítölskum kon-
um og efndu hundruð þúsunda
þeirra til fjöldamótmæla til að krefj-
ast afsagnar forsætisráðherrans, áð-
ur en greint var frá því að þrír kven-
dómarar myndu rétta yfir honum í
apríl, vegna ásakana um hafa keypt
sér blíðu ólögráða stúlku og misbeitt
valdi sínu í hennar þágu.
Sápuóperan er tímaskekkja
Susanna Camusso, einn helsti
verkalýðsleiðtogi Ítalíu, sagði kven-
þjóðina búna að fá sig fullsadda á
þeirri kvenfyrirlitningu sem ein-
kenndi dagskrá afþreyingarstöðva í
fjölmiðlaveldi Berlusconis. „Við get-
um ekki unað því að vera annars
flokks land eða ófögur sápuópera,“
sagði hún og uppskar lófatak í Róm.
Má geta þess að kvenfyrirlitn-
ingin sem Camusso vísar til er gerð
að umtalsefni í heimildarmyndinni
Videocracy, en þar er sýnt hvernig
margar ítalskar konur eiga sér þann
draum heitastan að starfa sem létt-
klæddar aukapersónur í sjónvarpi.
Fyrirboði breytinga?
Skipuleggjendur mótmælanna
sunnudaginn 13. febrúar áætla að
um milljón kvenna hafi fylkt liði í
meira en 230 ítölskum borgum og
bæjum, auk þeirra sem tóku þátt í
mótmælum í 28 borgum utan lands-
ins, þar með talið París og Tókýó, að
því er New York Times sagði frá.
Var þar haft eftir Berlusconi og
fylgismönnum hans að mótmælend-
urnir væru „siðapostular“ og „hrein-
trúarfólk“. Mariastella Gelmini,
menntamálaráðherra Ítalíu, bætti
um betur og lýsti kynsystrum sínum
á götum úti sem „róttæklingum“.
En eru hlutirnir að breytast? Rið-
ar ítalska karlaveldið til falls?
Flest bendir til að svo sé ekki.
Blaðakonur New York Times tóku
Liviu Turco, fyrrverandi ráðherra
félagsmála, tali þar sem hún tók þátt
í mótmælunum í Róm. „Ekkert mun
breytast,“ sagði Turco en bætti við
að mótmælin væru mikilvægur
áfangi til að byggja á í framtíðinni.
Landið sem femín-
isminn gleymdi
Reuters
Nú er nóg komið! Ítalskar konur krefjast afsagnar Silvios Berlusconis.
Fram kemur í grein blaðakon-
unnar Önnu Masera á vef Guar-
dian að konur séu aðeins 21%
ráðherra á Ítalíu, 6,8% stjórn-
armanna í fyrirtækjum og 3,8%
forstjóra í ítölsku efnahagslífi.
Þá fái konur 16,8% lægri laun
en karlar, þrátt fyrir að fleiri
konur en karlar útskrifist nú úr
ítölskum háskólum. Aðeins önn-
ur hver kona sé í launuðu starfi.
Masera segir ítalska femín-
ista horfa til þess að efri deild
ítalska þingsins hafi nú til með-
ferðar frumvarp um kynjakvóta
í stjórnum fyrirtækja, verka-
lýðsfélaga og stofnana sem sé
upprunnið hjá ESB.
Kynjakvóti
frá ESB
HLUTFALLIÐ LÖGFEST
Í símanum Mara Carfagna, ráðherra
jafnréttismála, í stól sínum á þingi.