Morgunblaðið - 07.04.2011, Síða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. APRÍL 2011
Róandi hjólreið Þótt sumum sé heitt í hamsi vegna ástandsins á Fróni taka aðrir því með ró og fara í stóíska hjólreiðaferð.
Ómar
Með neyðar-
lögunum frá 7.
október 2008
veitti Alþingi
öllum banka-
innistæðum
jafnan for-
gangsrétt, þeg-
ar kæmi til
skipta á búum
íslenzku fjár-
málafyrirtækj-
anna. Kröfum sparifjáreig-
enda í íslenzku bönkunum,
hvort sem þeir voru starf-
ræktir á Íslandi eða í öðrum
löndum, var veittur forgangur
umfram flestar aðrar kröfur.
Þarna var skapaður nýr rétt-
ur til handa sparifjáreig-
endum á kostnað annarra
kröfuhafa bankanna. Þessarar
auknu réttarverndar njóta
meðal annars þeir, sem áttu
innistæður í íslenzku bönk-
unum í Bretlandi og Hollandi,
þ. á m. á Icesave-reikning-
unum.
Með þessari ráðstöfun leit-
uðust Íslendingar meðal ann-
ars við á neyðarstundu að
uppfylla hollustuskyldu sína
gagnvart almenningi á Evr-
ópska efnahagssvæðinu sam-
kvæmt grundvallarreglum
Evrópuréttarins. Þetta er
annað en sagt verður um
brezk stjórnvöld, sem þrátt
fyrir sams konar hollustu-
skyldu gagnvart Íslendingum,
beittu í framhaldinu íslenzka
ríkið, stofnanir þess og fjöl-
marga saklausa einstaklinga
sérstökum kúgunaraðgerðum
– og auðvitað Landsbankann,
sem flestir aðrir hefðu senni-
lega látið duga. Brezk stjórn-
völd bættu þó um betur: út-
hrópuðu Ísland sem
gjaldþrota ríki og beittu sér
fyrir því ásamt Hollendingum,
að öll ríki Evrópusambands-
ins voru látin taka þátt í til-
raunum til þess að kúga ís-
lenzka ráðamenn, þar sem
þeir lágu á fjórum fótum eftir
hrunið hér heima, hóta þjóð
þeirra útskúfun og hindrunum
á aðgangi að hvers konar lífs-
nauðsynjum frá samstarfs-
ríkjunum.
Neyðarlögin ein og sér
dugðu auðvitað engan veginn
til þess að draga úr því neyð-
arástandi, sem var að skapast
á Íslandi eftir hrun bankanna.
Við blasti efnahagskreppa,
sem þurfti að milda eftir föng-
um, en einnig það sem verra
var, þjóðfélagshrun með upp-
reisn og árásum á opinberar
stofnanir, ef almenningur og
fyrirtæki hefðu ekki átt að fá
aðgang að meginhluta fjár-
magns síns fyrr en við út-
hlutun úr þrotabúum bank-
anna. Þetta voru afleiðingar
íslenzka bankahrunsins, sem
blöstu við á Íslandi og voru
bundnar við Ísland eitt, en
náðu ekki til annarra ríkja
innan Evrópska efnahags-
svæðisins. Við þessum sér-
íslenzku aðstæðum urðu ís-
lenzk stjórnvöld að bregðast
með sérstökum ráðstöfunum
fyrir Ísland, ef ekki átti að
koma til algerrar upplausnar í
landinu. Það er í þessu ljósi,
sem skoða verður ákvarðanir
íslenzkra yfirvalda að veita al-
menningi og fyrirtækjum á Ís-
landi aðgang að bankainn-
istæðum sínum óskertum í
gegnum nýtt íslenzkt banka-
kerfi. Þetta voru viðbrögð við
aðstæðum, sem einungis ríktu
á Íslandi, en
ekki í öðrum
ríkjum. Við slík-
um aðstæðum
var íslenzkum
stjórnvöldum
ekki aðeins bæði
lagalega og sið-
ferðislega rétt
að bregðast,
heldur beinlínis
skylt gagnvart
þjóð sinni. Það
getur ekki verið
lagaleg eða siðferðileg skylda
nokkurs ríkis gagnvart sam-
starfsríkjum sínum að láta sig
sökkva án viðleitni til þess að
bjarga sér með tiltækum ráð-
um. Það verður ekki séð, að
Íslendingar hafi með aðgerð-
um sínum gengið lengra í
sjálfsbjargarviðleitninni en
góðu hófi gegnir eða gripið til
aðgerða, sem aðrar þjóðir í
svipaðri aðstöðu hefðu ekki
gripið til með góðri samvizku.
Engin samstarfsþjóða okkar
Íslendinga hefði verið betur
sett, eða borgarar þeirra, þó
að Íslendingar hefðu með að-
gerðaleysi látið þjóðfélag sitt
liðast í sundur í kjölfar banka-
hrunsins, meðal annars með
því að láta yfir sig ganga
skuldbindingar, sem íslenzkur
almenningur á engan hlut að.
Íslenzk stjórnvöld gripu í kjöl-
far hrunsins aðeins til lág-
marksráðstafana, sem brýn
þörf var á til þess að koma ís-
lenzka þjóðfélaginu í gang á
nýjan leik og án þess að gera á
hlut annarra þjóða.
Talsmenn Breta og Hol-
lendinga fyrir fullkomlega
sameiginlegu skipbroti ís-
lenzkra og brezkra/hollenzkra
sparifjáreigenda geta huggað
sig við það, að íslenzkur al-
menningur, sem ekki átti þess
kost að taka þátt í happdrætt-
inu með Icesave-reikningana
og tapaði því ekki beint á því
happdrætti, tapaði stórum
hluta af öðru sparifé sínu í ís-
lenzka bankakerfinu, eins og í
peningamarkaðssjóðunum og
öllu hlutafé sínu í bönkunum.
Það er því með góðri sam-
vizku, sem ég segi nei við
staðfestingu Icesave-laganna.
Beri íslenzka þjóðin gæfu til
þess að meirihluti hennar
standi djarfur fyrir þjóð sína
og segi nei, færi vel á því í
kjölfarið, að íslenzk stjórnvöld
fari að huga að kröfum Ís-
lendinga á hendur Bretum
vegna hinnar forhertu árásar
þeirra á Ísland í október 2008.
Nú hafa fleiri þjóðir og ein-
staklingar en áður séð í gegn-
um hinar raunverulegu hvatir
stóru ríkjanna til þess að láta
hin máttarminni ríki og
skattborgara þeirra taka á sig
byrðarnar af óhæfuverkum
fjármálafyrirtækjanna og
bandamanna þeirra í stjórn-
málunum. Það er áætlun, sem
verður að stöðva.
Eftir Hörð
Einarsson
»Neyðarlögin
ein og sér
dugðu auðvitað
engan veginn til
þess að draga úr
því neyðarástandi,
sem var að skapast
á Íslandi eftir hrun
bankanna.
Hörður Einarsson
Höfundur er fyrrverandi
hæstaréttarlögmaður.
Icesave og
varnaraðgerðir
Íslands
Ég er ekki viss um að
allir geri sér grein fyrir
því, eða hafi hugsað út í
það, að ef Icesave-
samningurinn verður
samþykktur, verða ör-
yrkjar, aldraðir og annað
láglaunafólk á Íslandi lát-
ið greiða skuldir óreiðu-
manna sem ráku einka-
banka í Bretlandi og
Hollandi. Þó ótrúlegt sé,
greiðir allt þetta láglaunafólk skatta til
ríkisins af sínum litlu tekjum og verður
því meðal þeirra sem skikkaðir verða til
að greiða skuldir óreiðumannanna, ef
samningurinn verður samþykktur, eins
og stjórnvöld og fylgdarlið þeirra gerir
nú kröfu um. Þetta er fólk, sem í hundr-
aða tali hefur á undanförnum mánuðum
staðið í biðröðum til að fá gefins mat fyr-
ir sig og börnin sín til að halda lífi. Er
þetta íslenska, norræna velferðarkerfið?
Það hefur vakið sérstaka athygli að
sumir íslenskir verkalýðsleiðtogar hafa
allt frá upphafi gengið fram og gert
kröfu um að láglaunafólkið á Íslandi
borgi þessar skuldir óreiðumannanna.
Hafa þessir menn gleymt því að laun-
þegar höfnuðu alfarið þessari kröfu í
þjóðaratkvæðagreiðslunni á síðasta ári
þegar 98% þátttakenda sögðu nei?
Það er kaldhæðnislegt, ef þetta fá-
tæka fólk verður nú skikkað til að greiða
óreiðuskuldir manna sem rekið hafa
einkabanka í Betlandi og Hollandi og
hagnast um þúsundir milljarða, sem þeir
hafa falið í löndum sem veita þeim skjól í
kóngulóarvef lögleysu og spillingar og
sérstakur saksóknari reynir nú að rekja
slóð þeirra. Þá eru ekki taldar fjárfest-
ingar óreiðumannanna í einkaþotum,
skemmtisnekkjum, skíðabrekkum og
milljarðaíbúðum víða um heim. Varla er
hægt að leggjast lægra en að ætla þeim,
sem verst eru settir og eiga sumir ekki
fyrir mat, að greiða þetta.
Þá skulum við ekki horfa fram hjá
undirgengist 500 milljarða króna
greiðsluna samkvæmt Icesave-
samningnum, var ríkisstjórn Íslands og
fylgdarlið hennar. Þegar íslenska þjóðin
hafði sagt stórt nei kom í ljós að Bretar
og Hollendingar sætta sig við einn tí-
unda af fyrri kröfu. En það er vel skilj-
anlegt að Bretar og Hollendingar héldu
sig við 500 milljarðana úr því að rík-
isstjórn Íslands og fylgdarlið hennar
barðist svo hart fyrir því fyrir þeirra
hönd.
Það hefur verið dapurlegt að fylgjast
með sumum háskólamönnum, sem hafa
ekki látið neitt tækifæri ónotað og hafa
gert sér ferðir til annarra landa til að
tala máli Breta og Hollendinga gegn
málstað Íslendinga. Varla er hægt að
leggjast lægra í undirlægjuhætti.
Þessi saga verður skráð dökkum litum
í Íslandssöguna þegar sagan verður
skráð.
Þegar íslenska þjóðin hafði talað sínu
máli og sagt afgerandi nei í þjóð-
aratkvæðagreiðslunni á síðasta ári, höfð-
ust Bretar og Hollendingar ekkert að.
Þeir skildu skilaboðin. En íslenska rík-
isstjórnin skildi hins vegar ekki svar
þjóðarinnar. Hún lét sig hafa það að fara
krjúpandi á fund Breta og Hollendinga
með liðsafla og bauð þeim greiðslur. Það
er ekki undarlegt þó Bretar og Hollend-
ingar tækju sendisveinunum frá Íslandi
opnum örmum, sem enn komu færandi
hendi vegna skulda óreiðumannanna og
buðu þeim greiðslur frá fólkinu á Íslandi
sem ekki á fyrir mat og þarf að biðja
landa sína um aðstoð til að geta lifað.
Er nema eitt svar við þessu? Nei.
þeirri staðreynd að hryðju-
verkalögin sem Bretar settu
á Íslendinga hafa valdið allri
þjóðinni ómældu tjóni, þar
með talið láglaunafólkinu,
sem stjórnvöld gera nú
kröfu um að greiði óreiðu-
skuldir bankaeigendanna.
Manni sýnist að eðlilegra
hefði verið að ráðamenn
þjóðarinnar gerðu kröfur á
hendur Bretum fyrir allt það
tjón sem þeir hafa valdið
okkur með hryðjuverkalög-
unum, í stað þess að kné-
krjúpa fyrir þeim og tala stöðugt máli
þeirra um fébætur af okkar hendi, sem
færustu lögmenn hafa skrifað margar og
langar greinar um að engin lög standi til.
Það er ljóst að Bretar og Hollendingar
gera sér grein fyrir því að engin lagastoð
er fyrir kröfum þeirra. Eða dettur ein-
hverjum í hug að þeir hefðu horfið frá
kröfunni um 500 milljarða greiðslu í að-
eins 50 milljarða, ef þeir hefðu trúað því
að krafa þeirra hefði stoð í lögum? Trúa
menn því að þessi breytta afstaða ráða-
manna Breta, sem beittu okkur hryðju-
verkalögum, stafi af vinsemd þeirra í
okkar garð? Nei, það er ljóst að þeir
mátu stöðu sína þannig að þeir hefðu
enga lagalega stöðu til að byggja kröfu
sína á og fylgja henni eftir. Það sama á
auðvitað við um núverandi samning.
Þess vegna á að hafna honum og segja
nei.
Að tala máli Breta og Hollendinga
Ég hygg að íslenska þjóðin hafi aldrei
í sögu sinni upplifað það fyrr en nú, að
þegar þjóðin hefur átt í deilu við aðrar
þjóðir, hafa íslensk stjórnvöld og fylgd-
arlið þeirra talað máli erlendu þjóðanna
af svo miklu harðfylgi sem raun ber
vitni. Hefur einhver heyrt þessa aðila
tala máli Íslendinga? Í raun hafa and-
stæðingar íslensku þjóðarinnar ekki
þurft að hafa sig neitt í frammi, íslensk
stjórnvöld hafa talað máli þeirra. Það
var t.d. sérstaklega athyglisvert að hörð-
ustu talsmenn þess að íslenska þjóðin
Eftir Magnús L.
Sveinsson » „Varla er hægt að leggj-
ast lægra en að ætla
þeim sem verst eru settir
og eiga sumir ekki fyrir
mat, að greiða þetta.“
Magnús L. Sveinsson
Höfundur er fyrrverandi form. VR og
forseti borgarstjórnar.
Eiga öryrkjar, aldraðir
og láglaunafólk að greiða
skuldir óreiðumanna?