Morgunblaðið - 07.05.2011, Blaðsíða 23

FRÉTTIR 23Innlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. MAÍ 2011
VIÐTAL
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
„Það hafði áhrif á mig að sjá fyrir
mér, að ef vel tækist til, væri gaman
að geta skilið varanlegan hlut eftir í
mínu heimahéraði sem þakklæti fyr-
ir að fóstra mig og fjölskyldu mína,“
segir Jóhanna Erla Pálmadóttir,
handavinnukennari og bóndi á Akri í
Þingi í Austur-Húnavatnssýslu. Hún
stendur fyrir miklu menningar- og
ferðaþjónustuverkefni, að sauma út
50 metra langan refil um Vatnsdæla
sögu í anda hins þekkta Bayeux-
refils í Normandí.
Jóhanna hefur gengið með þessa
hugmynd í maganum um tíma en nú
er undirbúningurinn kominn á loka-
stig. Stefnt er að því að hefja út-
sauminn á Húnavöku í júlí.
„Það eru nokkur púsl sem þurftu
að raðast saman,“ segir Jóhanna
þegar hún er spurð um hugmyndina,
hvernig hún hefði fæðst. Hún er
handavinnukennari. „Þegar ég var
við nám í skóla í Danmörku var Ba-
yeux refillinn kynntur fyrir okkur.
Segja má að Bayeux sé mín Mekka.
Þangað þarf ég að fara einhvern tím-
ann.“
Hún hefur kennt ullarvinnslu við
Landbúnaðarháskóla Íslands á
Hvanneyri og unnið mikið við sitt
fag, samhliða búskapnum, en langar
að gera meira. Svo kallaði Vatns-
dæla saga á hana en hún gerist í um-
hverfi Jóhönnu. „Mér fannst ástæða
til að gera meira með söguna. Hún
er að því leyti ólík mörgum Íslend-
ingasögum að til eru svo miklar
minjar að maður getur komist vel í
snertingu við söguna með því að fara
um söguslóðirnar.
Púslin fóru að raðast saman. „Það
er búið að skrifa mikið og mála og
gera allskyns verkefni út frá Íslend-
ingasögunum en enginn hefur saum-
að út. Mér datt í hug að það gæti
orðið verðugt verkefni og fór að
nefna þetta við fólk sem vit hefur á
og fékk allsstaðar hvatningu til að
halda áfram,“ segir Jóhanna. Strax í
upphafi kom félag um landnám Ingi-
mundar gamla að verkefninu sem og
Textílsetur Íslands. Hafa fulltrúar
þeirra unnið með Jóhönnu að und-
irbúningi.
Tekur 10-12 ár
Nemendur á öðru ári í grafískri
hönnun við Listaháskóla Íslands
myndgerðu Vatnsdælu á refli undir
stjórn Kristínar Rögnu Gunn-
arsdóttur, listræns stjórnanda, sem
samræmdi teikningarnar þannig að
úr varð samfellt listaverk. Sagan
mun renna eftir reflinum eins og
teiknimynd.
Ístex spinnur og litar bandið sem
notað er til sauma en það er gert úr
sérvalinni lambsull. Jóhanna hefur
fengið stuðning úr ýmsum áttum,
meðal annars fjárstuðning frá
Menningarráði og Vaxtarsamningi
Norðurlands vestra.
Refilsaumur er þekktur í íslenskri
textílgerð vegna þess að mörg okkar
fegurstu altarisklæði eru með refil-
saumi. Hann hvarf í Evrópu á mið-
öldum en lifði hér og er þess vegna
stundum nefndur forníslenskur
saumur. Danir kalla hann aðeins nið-
urlagðan saum. Þar hefur verið unn-
ið að fleiri en einu verkefni í þessa
veru, meðal annars við að gera eft-
irmynd Bayeux-refilsins.
Teikningarnar verða yfirfærðar á
efnið og myndasagan síðan saumað
út. Byrjað verður á bæjarhátíðinni
Húnavöku 16. júlí næstkomandi.
Bayeux refillinn er 70 metra lang-
ur. Blönduós-refillinn átti að verða
40 metra langur en teiknararnir
lifðu sig svo inn í söguna að hann
verður upp undir 50 metrar. Mynd-
irnar eru 50 sentimetrar á hæð og að
auki verður 15-20 sentimetra bil of-
an og neðan við þær til að ramma
söguna inn.
Þetta er mikið verk sem áætlað er
að taki 10 til 12 ár að vinna, og þarf
þó að halda vel á spöðunum.
Ferðafólk tekur þátt
Jóhanna ætlar ekki að gera
þetta ein. „Hugmyndin er að
gefa ferðafólki kost á að kaupa
sig inn á saumastofuna til að fá
að skoða refilinn og fá kennslu
og leiðbeiningar – og setja sitt
spor í söguna. Nöfnum allra
sem koma við sögu verður
haldið til haga í bók sem fylgir verk-
inu.“ Nú er vitað að ekki hafa allir
gestir áhuga á að sauma og segir Jó-
hanna að hugmyndin sé að gefa þeim
kjarklausu kost á að borga sig frá
saumskapnum.
Jóhanna og samstarfsfólk hennar
mun einnig sitja við sauma svo verk-
ið komist eitthvað áfram. Á veturna
er síðan hugmyndin að bjóða hópum
upp á ýmis námskeið í refilsaum,
meðal annars í tengslum við ferða-
þjónustu. Hópum verður þá boðið að
fara á slóðir Vatnsdælu til að skoða
sögusviðið.
„Ef ein manneskja gerði þetta þá
yrði útsaumurinn flatari en því fleiri
sem leggja sitt af mörkum þeim mun
fjölbreytilegra verður verkið,“ segir
Jóhanna og óttast ekki vinnubrögð-
um hjá misvönum gestum. Hún og
aðstoðarfólk hennar hefur umsjón
með saumaskapnum og leiðbeinir
þannig að tryggt verður að farið
verður eftir forskriftinni.
Hún vonast til að verkefnið skapi
nokkur störf í ferðaþjónustu, til
dæmis við sölu minjagripa, auk þess
sem það muni draga fólk á staðinn.
Saumaskapurinn fer fram í
Kvennaskólanum á Blönduósi. Þar
er nægt pláss til að vinna verkið.
„Það er markmið mitt og von að ref-
illinn verði síðar settur upp á Þing-
eyrum þar sem talið er að Vatns-
dæla saga hafi verið skrifuð. Hjarta
Húnvetninga slær á Þingeyrum,“
segir Jóhanna. Til þess að gera þann
draum að veruleika þyrfti að byggja
viðbyggingu við Klausturstofu.
Vill gefa af sér til heimahéraðsins
 Jóhanna Erla Pálmadóttir handavinnukennari á Akri stendur fyrir útsaumi á fimmtíu metra
löngum refli um Vatnsdæla sögu  Ferðafólk getur tekið þátt og markað spor í menningarsöguna
Ingimundarsynir hefna föður síns Jökull og Hrolleifur velta niður brekkuna. Ljót kerling hefur gert sig ósýnilega með göldrum og rekur fötin fram yfir
höfuð og birtist svo með tröllslega skotið augnarráð með höfuðuð aftur á milli fóta sér. Þá kemur Jökull fram hefndum með því að vega Hrolleif.
Bayeux refillinn sýnir herferð Vilhjálms sigursæla til
Englands og orrustuna við Hastings árið 1066 í
myndasöguformi. Hann er eign dómkirkjunnar í
Bayeux í Normandí og heldur nafni borg-
arinnar á lofti. Refillinn er talinn saumaður
í Englandi, skömmu eftir þessa sögulegu
atburði, og gæti því verið 930 ára gam-
all. Hann er sýndur í sérstöku safni sem
byggt var utan um hann og er vinsæll við-
komustaður ferðafólks.
Bayeux refillinn vinsæll
SJÖTÍU METRA LÖNG MYNDASAGA Í NORMANDÍ
Bayeux refillinn lýsir miklum átökum árið 1066.
Jóhanna Pálmadóttir
Morgunblaðið/Jón Sigurðsson
Hólmfríður Gísladóttir
holmfridur@mbl.is
Þá fjóra mánuði sem af eru ársins
var hiti fyrir ofan meðallag, í
Reykjavík var hann 1,2 stigum fyrir
ofan meðallag áranna 1961-1990, og
0,1 stigi fyrir ofan meðallag áranna
2001-2010. Á Akureyri var hitinn 2
stigum fyrir ofan meðallag áranna
1961-1990 og 1,1 stigi ofan meðallags
áranna 2001-2010.
Trausti Jónsson, sérfræðingur í
veðurfarsrannsóknum hjá Veður-
stofu Íslands, segir veturinn hafa
verið hlýjan og að meðalhitinn frá
nóvember og fram í apríl hafi verið
um 0,9 stigum fyrir ofan meðallag í
Reykjavík og 1,3-1,4 stigum fyrir
norðan. Veturinn hafi hins vegar
verið afar tvískiptur.
„Það var þurrt og stöðugt veður
framan af en eftir janúar er búin að
vera umhleypingatíð, sérstaklega í
apríl og sérstaklega í Reykjavík,“
segir hann. Úrkoman í apríl hafi ver-
ið 2,4 sinnum meðallagið og yfir
meðallagi í febrúar og mars en mikið
undir meðallaginu í nóvember, des-
ember og janúar.
Trausti segir að umhleypingarnir
nú gefi ekki endilega vísbendingu
um það sem koma skuli, þeir séu til-
fallandi. „En veturnir gætu orðið
svona næstu sjö árin þess vegna. Það
er langviðrasamt á Íslandi, eins og
sagt er; ef eitthvað byrjar þá heldur
það oft áfram.“
Hvað sumarið varðar vill hann
sem minnstu spá, enda hafi aldrei
tekist almennilega að spá nokkra
mánuði fram í tímann. Honum líst
hins vegar ágætlega á útlitið. „Sumr-
in eru búin að vera mjög hlý í mörg
ár, þetta er eiginlega tíunda árið sem
byrjar með hlýindum og engin sér-
stök merki um að það hafi breyst.“
Þrátt fyrir að veðrið sé illfyrirspá-
anlegt segir Trausti að Reiknimið-
stöð evrópska veðurstofa gefi út spá
fjóra mánuði fram í tímann og hafi í
síðastliðnum mánuði spáð fínasta
sumri.
„Fyrir mánuði spáðu þeir svipuðu
veðri og var í fyrrasumar og þeir
spáðu því líka í fyrra og höfðu þá rétt
fyrir sér. En það er engin trygging
fyrir því að þeir hafi rétt fyrir sér
núna,“ segir hann og vill augljóslega
hafa varann á. Hafið gefi hins vegar
hugsanlega góð fyrirheit: „Sjávarhiti
er frekar hár í kringum landið núna
og það eru nú oft einhver tengsl milli
hans og hitans almennt.“
Veturinn var hlýr en afar votur
 Reiknimiðstöð evrópskra veðurstofa spáir svipuðu veðri nú í sumar og var á síðastliðnu ári
Morgunblaðið/Ómar
Hvítt Esjan var enn skrýdd vetrar-
búningnum í byrjun maímánaðar.