Birtingur - 01.01.1965, Side 24

V.
Hér verða þáttaskil í útgáfu Fjölnis, og líða nokkur ár, þar til af honum
spyrst að nýju. Vorið 1839 hafði Jónas farið út til íslands, og dvaldist
honum þar við náttúrufræðirannsóknir fram undir árslok 1842. Voru
þá aðeins tveir útgefendanna eftir í Kaupmannahöfn, og er sem þá
skorti móð og dug til að koma ritinu í höfn einir.
Vorið 1840 stofnuðu nokkrir íslendingar í Kaupmannahöfn félag að
frumkvæði Brynjólfs og Konráðs til að halda fram útgáfunni. Þeir
fengu Jón Sigurðsson og nokkra fylgismenn hans í lið með sér um
skeið, en bráðlega tók að brydda á ágreiningi. Samkomulag náðist ekki
um nafn ritsins, og fleira smávægilegt bar á milli, svo að samstarfið
fór út um þúfur. Jón Sigurðsson sagði sig úr félaginu við sjötta mann
í febrúar 1841 og tók síðar á árinu að gefa út Ný félagsrit. En á sama
ári gengust 17 Hafnar-íslendingar — líklega úr báðum hópum — fyrir
útgáfu á þremur ritgerðum eftir Tómas. Hafa þær ef til vill verið ætl-
aðar í 6. árgang Fjölnis, en Fjölnisnafninu verið sleppt til að forðast
sundrungu. Ritgerðirnar hétu „Um hina íslenzku kaupverslun", „Um
alþíng“ og „Um Hugvekju herra Johnsens“.
En nú verður Fjölnir fyrir þungu áfalli. í maímánuði 1841 andaðist
Tómas Sæmundsson úr tæringu, sem hann hafði fengið í París á heim-
leið úr suðurgöngunni miklu og þjáðst af alla tíð síðan. Með honum
var horfin mesta eldsálin úr hópnum og atorkumaðurinn, sem alltaf
hafði rekið á eftir, enda ef til vill fundið á sér, að hann mætti engan
tíma missa. Landar í Kaupmannahöfn hörmuðu Tómas sáran. Við frá-
fall hans hjöðnuðu deilur Fjölnismanna og Félagsritamanna um stund,
og þeir tóku höndum saman um fjársöfnun til að reisa honum minnis-
varða að Breiðabólstað í Fljótshlíð. En þó að Tómas væri dáinn, sveif
andi hans enn lengi yfir vötnunum. Kemst Björn M. Ólsen prófessor
svo að orði, að Tómas hafi látið „Fjölnismönnum eftir hinn pólitíska
arf sinn, skoðanir sínar uni það mál, sem þá var efst á dagskrá, stjórn-
22
BIRTINGUR