Ingólfur - 17.06.1965, Blaðsíða 2

2
INGÓLFUR
17. júní 1965
Metmtamálaráðherra svarar • • .
Framh. a£ 1. síðu
hið erlenda sjónvarp við Kcfla-
víkurflugvöll einan, enda væri
sjónvarpsleyfið til handa varnar-
liðinu við það miðað að gefa varn-
arliðsmönnum kost á bandarísku
sjónvarpi. Hins vegar hefði þetta
mál hvorki verið rætt innan ríkis-
stjórnarinnar né í iniðstjórn Al-
þýðuflokksins.
Ráðherra sagði, að ríkisstjórnin
væri siðferðilega skuldbundin til
að tryggja þeim, sem keypt hefðu
sjónvarpstæki með löglegum hætti,
áframhaldandi not tækja sinna,
þar til íslenzka sjónvarpið tæki
til starfa. 1 því sambandi varp-
aði prófessor Sigurður Nordal fram
þeirri spurningu, hvort skilja bæri
ummæli ráðherra svo, að ríkis-
stjórnin hefði afsalað sér rétti til
uppsagnar varnarsamningsins um
óákveðinn tíma, og kvað ráðherra
það ekki felast í orðum sínum, en
hins vegar hefði hann ekki hug-
leitt málið frá þeirri hlið.
Ráðherra lagði á jiað ríka á-
herzlu, að ef hann hefði vitað fyr-
ir eða séð fram á það, þegar stækk-
un sjónvarpsstöðvarinnar kom til
ákvörðunar 1961, að innan fjög-
urra ára næði bandaríska sjónvarp-
ið til 6000 íslenzkra heimila, hefði
hann tekið aðra afstöðu til stækk-
unarinnar en hann gerði. Kvaðst
hann vilja fullyrða, að hvorki rík-
isstjórnina né aðra hefði órað fyr-
ir því hvernig fara mundi. Iíann
kvaðst fúslega fallast á það sjón-
armið, að ekki yrði til lengdar
við það unað, að sjónvarp á er-
lendu máli og undir stjórn erlends
aðila væri dægradvöl verulegs
hluta þjóðarinnar.
Ráðherra kvað tæknilegar upp-
lýsingar í sambandi við stækkun
sjónvarpsstöðvarinnar komnar frá
póst- og símamálastjóra, svo sem
upplýsingar um nauðsyn stækk-
unar og langdrægni hinnar nýju
stöðvar. Hann svaraði fyrirspurn
um það, hvers vegna settar hefðu
verið upp nýjar og hærri sjón-
varpsstengur, á þá leið, að í hinu
upphaflega sjónvarpsleyfi liefðu
ekki verið nein ákvæði um sjón-
varpsstengurnar. Sjónvarpsskerm-
inn, sem fauk árið 1959, kvað hann
hafa verið gagnslausan.
1 sambandi við fyrirhugað ís-
lenzkt sjónvarp upplýsti ráðherra,
að engin könnun hefði farið fram
á hugsanlegum áhrifum þess á
rekstur annarra menningarstofn-
ana í landinu. Fjármagnið til ís-
lenzka sjónvarpsins yrði ekki tek-
ið frá öðrum menningarstofnun-
um, heldur kæmi þar til tollur á
öll tæki sem nú eru í notkun
og seljast í framtíðinni, árlegt
gjald sjónvarpsnotenda og auglýs-
ingatekjur. Fyrstu fimm árin kvað
hann árlegt rekstrarfé sjónvarps-
ins mundu verða um 20 milljónir
króna, og yrði ekki kleift að efna
til leiksýninga í íslenzka sjónvarp-
inu um fyrirsjáanlega framtíð.
Umræður á fundinum voru fjör-
ugar, og meðal þeiiTa sem tóku
til máls voru Bárður Daníelsson
verkfræðingur, Guðlaugur Rósin-
kranz þjóðleikhússtjóri, Guðm.
G. Hagalín rithöfundur, Hannes
Pétursson skáld, Jóhann Hannes-
son prófessor, Jón Sigurðsson for-
maður Sjómannasambands Is-
lands, Leifur Ásgeirsson prófessor,
Páll Kolka læknir, Ragnar Jónsson
forstjóri, Sigurður Líndal hæsta-
réttarritari, Sigurður A. Magnús-
son rithöfundur, Sigurður Nordal
prófessor, Sigurjón Björnsson sál-
fræðingur, Stefán Júlíusson rithöf-
undur, Sveinn Einarsson leikhús-
stjóri og Þórhallur Vilmundarson
prófessor. Fundarstjóri var Sig-
urður Líndal. Fundinn sátu rúm-
lega 40 manns, en til hans var
boðað með sérstökum boðskortum.
Spurningarnar sem lagðar
voru fyrir menntamálaráðherra
Spumingar þær, sem lagðar voru fyrir
menntamálaráðherra á fundi um sjón-
varpsmál 17. maí sl., voru svohljóðandi:
1. Hvaðan bárust tilmælin um
stækkun amerísku sjónvarps-
stöðvarinnar í Keflavík?
2. Hvaðan bárust upplýsingar um
tæknilega hlið málsins, svo sem
að minni stöð væri ekki fáan-
Ieg og um Iangdrægni hinnar
nýju stöðvar? — Hver var að-
dragandi þess, að settar voru
upp nýjar og hærri sjónvarps-
stengur? — Kom til tals að setja
upp lokað sjónvarp á Kefla-
víkurflugvelli?
3. Voru hinar tæknilegu upplýsing-
ar sannreyndar af hálfu íslend-
inga?
4. Hefur rekstur hinnar erlendu
sjónvarpsstöðvar haft áhrif á
undirbúning stofnunar íslenzks
sjónvarps?
5. Lét ríkisstjórnin kanna, hver
áhrif líklegt væri, að stækkun
Keflavíkurstöðvarinnar hefði á
íslenzkt þjóðlíf? — Hefur hún
látið kanna sérstaklega nú, hver
áhrif hið erlenda sjónvarp hafi
á böm og unglinga?
6. Hefur farið fram athugun á því,
hvaða áhrif íslenzkt sjónvarp
kunni að hafa á rekstur annarra
íslenzkra menningarstofnana? —
Telur ráðherra svo mikinn á-
vinning að íslenzku sjónvarpi,
að fómandi sé stórfé til rekstr-
ar þess, á meðan aðrar íslenzk-
ar menningarstofnanir em
svelti? — Hefur ríkisstjómin
gert ráðstafanir til að bæta öðr-
um íslenzkum menningarstofn-
uniun upp það tjón, sem þær
verða fyrir vegna sjónvarpsins?
7. Telur ráðherra núverandi ástand
í sjónvarpsmálum viðunandi fyr-
ir sjálfstæða menningarþjóð?
8. Telur ráðherra, að það sé lausn
á sjónvarpsvandanum, að reknar
verði hér á landi hlið við hlið
amerísk og íslenzk sjónvarps-
stöð? — Telur ráðherra líklegt.
að íslenzkt sjónvarp verði sam-
keppnisfært við hið ameríska
sjónvarp?
9. Hvemig metur ráðherra aðstöðu
Ríkisútvarpsins eftir stofnun ís-
lenzks sjónvarps, svo sem með
tilliti til auglýsinga og efnisöfl-
imar? — Hvemig metur ráð-
herra aðstöðu íslenzks sjónvarps
til efnisöflunar? — Er ráðherra
kunnugt um jafnfámennan eða
á annan hátt sambærílegan hóp,
sem haldi uppi menningarlega
sjálfstæðu sjónvarpi, sem ávinn-
ingur sé að?
10. Hvaða afstöðu hefur ráðherra
og flokkur hans til hugsanlegrar
lokunar amerísku sjónvarps-
stöðvarinnar í Keflavík?
Ragnar Jónsson:
Íslenzk landhelgi - íslenzk menningarhelgi
Ekki leikur á því neinn vafi,
að þegar sjónvarpsleyfið í Kefla-
vík á sínum tíma var veitt, var
allt við það miðað, að þeir einir
nytu þess, sem búa í grennd við
flugvöll hersins á Reykjanesi.
Sjónvarpið var undir engum kring-
umstæðum ætlað okkur, og mátti
ekki ná til okkar, aðeins Amer-
íkumanna í herstöðinni og Islend-
inga, sem þar vinna. Þetta er full-
upplýst mál og því óþarft að
vitna nú í gömul og ný þrætu-
skrif eða játningar formælenda
Keflavíkursjónvarpsins. Það eru
dagljós sannindi, að jafnóhugsandi
var 1955 að fá samþykkta á hærri
stöðum óhefta innrás þess í ís-
lenzka menningarhelgi og að fá
leyfi handa erlendum togurum að
veiða í íslenzkri landhelgi. Þetta
er jafneðlileg íslenzk afstaða nú
og var þá. Öllum var Ijóst, að það
sem raunverulega hefir gerzt nú,
er í hróplegri mótsögn við sjálf-
stæðisbaráttu okkar undanfarin
árhundruð og svo augljós og þræl-
óheiðarleg samkeppni við hvers-
konar innlenda menningarstarf-
semi og þjónustu á mörgum svið-
um, að jaðrar við tilraun til að
kveða þær greinar með öllu niður.
Ég hef ekki heyrt nein rökstudd
andmæli gegn því að herinn hafi,
meðan hann dvelst hér, sitt eigið
sjónvarp og þau persónulegu þæg-
indi önnur er hann kýs sér, og
ekki helsæra þjóðlegan metnað
okkar, né brjóta í bága við heil-
brigða skynsemi og þau landslög,
er skammta okkur rétt og skyld-
ur, sem viðurkenndum skattborg-
urum sérstaks og sjálfstæðs þjóð-
félags. Nábýlið við herstöðina
skapar næg vandamál, sem allir
skilja að erfitt er að leysa, þó hún
lúti landslögum í almennum og
óhjákvæmilegum skiptum við
þegnana, og ekki sé seilzt eftir að
gera þau viðskipti flóknari en
nauðsyn ber til. Það tóma líf sem
þar er lifað á einskonar biðstofu
lífs eða dauða, og engum heil-
brírrðum manni er ætlað að t.aka
þátt í nema sem tímabundinni
þegnskylduvinnu, va.r mönnum
augljós hætta, sem siálfsagt }>ótti
að vara við og hafa gætur á.
Skyndigestum okkar á Revkja-
nesi skuldum við öll virðingu og
vináttu, en þeir eru í herskvldu-
tíma sínum fyrst og fremst háðir
lögum hersins, eins og sprengjurn-
ar, sem grafnar kunna að vera á
óþekktum stöðum um víða ver-
öld, og láta ekki á sér bæra, fyrr
en þeirra tími skyndilega og fyrir-
varalaust rennur upp, en allir
vona og reyna að trúa að komið
verði í veg fyrir. En í því skyni
liöfuin við einsog kunnugt er veitt
leyfi fyrir herstöðvar hér. Her-
skyldutími fólks er ekkert sport
cða leikur. Hann er að jafnaði
þyngsti hluti skatthcimtu í hverju
landi, og á aðeins eina afsökun,
að æfa menn í þjónustu friðar og
frelsis mannsins.
Það sem gcrzt hefir í sjónvarps-
málinu síðustu árin er afleiðing
ófyrirgefanlegs andvaraleysis ís-
lenzkra yfirvalda, sem erfitt mun
reynast að skýra. En nú þegar
staðreyndirnar blasa við hverju
barni, má ekki láta dragast að taka
afleiðingunum, þó óþægilegar
kunni að veia í svipinn. Hersjón-
varpið verður að binda aftur við
það svæði, sem því var upphaflega
og revndar alltaf ætlað að ná til. og
Ameríkumenn munu manna bezt
skilja þær varúðarráðstafanir. Þeir
leggja einmitt árlega fram tug-
milljónir til að verjast einræði og
yfirgangi, verstu og þrálátustu
hættum mannkynsins, og þeirri ó-
heiðarlegu samkeppni og undir-
lægjuhætti, sem þar sigla í kjöl-
farið, og einmitt fyrir það hefir
bandaríska þjóðin hlotið viður-
kenningu smáríkja sem leiðandi
þjóð.
★
Sú barnalega hugmynd virðist
hafa fæðzt í huga margra hér, að
sjónvarpsmáli hersins verði bjarg-
að með því að koma hér á fót
vísi að íslenzku sjónvarpi, er leysi
Keflavíkursjónvarpið af hólmi.
Það sjónvarp yrði auðvitað, eins
og til þess virðist stofnað, aðeins
nafnið eitt, nema þá sem skálka-
skjól fyrir sjónvarpið á vellinum.
Þó hefir nú hlaupið ofurkapp í
menu að flýta sem mest. má verða
að koma því fyrirtæki á laggirnar,
þó hér væri freinur ástæða til að
flýta sér liægt. Og með þeim veiku
rökum, að þar sem ýmsir úr hópi
sextíumenninganna hafi látið í
Ijós þá skoðun að íslenzkt sjón-
varp ætti að fá svipaða aðhlynn-
ingu og fyrirgreiðslu og t. d. Há-
skóli Islands og Landsbókasafnið,
keppast blöð sjónvarpsmanna við
að kalla okkur andstæðinga ís-
lenzks sjónvarps. I þessu sam-
bandi vil ég aðeins vísa til upp-
haflegs ávarps sextíumenning-
anna, sem birt er hér í blaðinu
á öðrum stað. En amerískt her-
stöðvarsjónvarp og væntanlegt
íslenzkt sjónvarp eru að mestu
óskyld mál. Allar íslenzkar menn-
ingarstofnanir hafa smáþróazt fyr-
ir harða bnráttu og fórnir. Enn
er Iláskóli íslands varla meira en
hálfreistur, Sinfóníuhljómsveit Is-
lands enn þunnskipuð, enginn
staður á fslandi að sýna hina víð-
kunnu myndlist okkar, ekkert
hús til yfir Lcikfélag Reykjavíkur,
aðeins gamla timburhúsið á t.jarn-
arbakkanum, sem nokkrir fram-
takssamir iðnaðarmenn reistu á
öldinni sem leið. Og svona mætti
lengi telja. En allar liafa þessar
stofnanir þokazt í rétta átt, alla
tíð hægum skrefum, oft aðeins
mjakazt í áttina, sökum fátæktar
okkar og liinna mörgu brýnu
þarfa. Og ekki hef ég heyrt boð-
uð nein stórstökk til viðreisnar
eða lieyrt fyrirboða neinna fjör-
kippa. Fé enn af skornum skammti
og þjóðin fátæk.
★
E11 þessa dagana er samt verið
að undirbúa nýtt hraðamet í
menningarbaráttu okkar og við-
reisnarákafa. Hvorki meira né
minna en 30 manna úrvalslið skal
leitað uppi í skyndi. Stórir kastal-
ar teknir á leigu. Tugmilljónir í
nýjum vélakosti. Iíanda hverjum?
Háskólanum, Landsbókasafninu?
Nei. Önnur vinsælli stofnun, al-
veg ný af nálinni, gengur nú fyrir
öllu. Hinu nýja fyrirtæki, Sjón-
varpinu, eign íslenzka ríkisins og
rekið af stjórnmálamönnum eins
og í Rússlandi og Kína, verður
nú hrófað upp með amerískum
hraða. Islenzkt seinlæti á hinsveg-
ar að vera áfram allsráðandi í
þeim stofnunum, sem standa eiga
undir andlegri fóðurblöndu hennar,
því forsenda fyrirtækisins er
reyndar undanhald og uppgjöf, en
ekki frjáls sókn, og við lifum á
öld tækni og fjölmiðlunar, þar sem
magnið skiptir máli fremur en
gæðin.