Tíðindi um bankamálið - 01.01.1899, Blaðsíða 3

3
fyrr en hann hefur gefið út sfð-
asta seðilinn af þessari lU millj-
ón. En þess fleiri lánbeiðendum
sem hann neitar annars, þess
fleiri menn verða til að leita uppi
þá, sem eiga inni í sparisjóðnum,
og þess fleiri verða til að taka
út til að hjálpa mönnum, sem
bjóða þeim hærri vöxtu, og vcð.
Önnui hættan fyrir Landsbankann
er því að innicigendur verði
hræddir um að þeir fái ekki út
það, sem þeir eiga inni, þegar
þeir þuria á því að halda. Sú
hræðsla er eitt af því, sem kann
að koma fyrir, og hún verður til
þess að koma nýju seðlunum
fljótar út á milli almennings en
menn vona nú.
Landsjóður, Landsbanki og
aðrir sjóðir sem hafa peninga fyr-
irliggjandi halda seðlunum uppi
með því að láta þá liggja lyrir
hjá sjer. Bankinn liefur optast
inn 100,000 kr. fyrirliggjandi,
jarðabókarsjóður hefur Irefur í sín-
um vörzlum hjerum bil 300,000
kr,, en þær geta ekki verið allar
í scðlum. Aðra sjóði tel jeg
ekki. — Fyrirliggjandi seðiar
geta verið hjer 350—400,000,
Það er ekki gjörandi ráð fyrir
meira. Seðlar ganga manna á
milli, koma og íara við og við,
en svo lengi sem þessir tveir
sjóðir liggja með 350-—400,000
kr. í seðlum, svo er þeim parti
af seðlahrúgunni ekki hætt. Hinn
helmingurinn er í höndum al-
mennings. Ef þá kemur upp
hræðsla við seðlana, og hún get-
ur komið, bæði af því að menn
vita að landssjóður getur ekki
leyst þá inn þó hann væri allur
af vilja gjörður, ogaf ótrú manna
a landsbankanum. sem heldur ekki
getur það, því það sem hann
hefur í málmi er opt og einatt
fyrir neðan 30,000. Að siðustu
fiá er hvorki bankinn nje lands-
sjóður skyldur til að leysa fiá
inn; og það er meir en kunnugt.
Fyrir utan þá seðla sem lands-
sjóður og Landsbanki hafa í sjóði,
og sem ekki falla þessvegna
heldur landsjóður uppi líklega
150,000 kr. á ári, með því að
taka þar upp í opinber gjöld.
Stundum kemur sami seðillinn
inn aðeins einu sinni, sumir koma
opt og fara opt út. Þannig gætu
sömu 50;000 kr. gengið á milli
póststofunnar í Reykjavík og jarða-
bókasjoðsins svo opt, að aðra
seðla þyrfti ekki til þess.
Enn ef Landsbankinn t. d.
missti traust manna, honum yrði
lokað, eða hann settur undir Ad-
ministration svo sýnist ekki vera
neinn vegur til þess að Lands-
sjóður geti forðað seðlúnum frá falli
eptir það, fyrr enn hann snýr
sjer alvarlega að því að leysa þá
inn og getur það.
Ef menn vilja hugsa sjer að
peningar væru allt í einu orðnir
svo glóandi heitir, að illt væri að
taka á þeim, og ofheitt að bera
þá í vasanum, þá mundi lirœðsl-
an við seðlana ef hún kæmi upp
gjöra þá að glóandi heitum pen-
um. Allir vildu koma þeim af
sjer áður en þeir töpuðu á þeim.
A slíkum tímum kaupa menn
herfilegasta óþarfa, ef ekki er
annað fyrir hendi, mcnn reyndu
að koma þeim á pósthúsið og
uppí skatta. Með öðrum orðum
almenningi yrði ekkert af þeim
við höndur fast. Að hræðslan
yrði almenningi til skaða er ekki
efamal, enn það er óvíst samt að
hún felli seðlana. Fallið á þeim
kæmi fyrst, el kaupmannastjettin
snjerist á móti þeim. Kaupmenn
sjá allir að slíkir seðlar eru þeim
óhentugir, þeir munu líka marg-
ir hugsa svo að þeir hafi svo
lítil not, af bankanum, — sem
nú er að breytast meira og meira
í lánsstofnum fyrir fasteignir, —
að þeim þyrfti ekki að vera annt
um seðlana sem hann vinnur
með bankans vegna. Þeir sem
gætu það sendu seðlana á póst-
húsið, til að borgast inn erlendis.
Landsjóður fengi þá seðla hjer,
en yrði að borga þá út nokkru
síðar með gulli utanlands, það
mundi smátt og smátt ausa upp
peningaforða landsjóðs erlendis.
Ef hræðslan hjeldi áfram —
þá færu menn að senda seðlana
til landmannsbankans, og fá þá
innleysta þar, þó þeir fengju
ekki meira en 99 kr. af 100 kr.
þar; hann sendi þá jafnharðan til
landsbankans og heimtaði gull
fyrir þá. Það kæmi brátt að því,
að það gull væri ekki til, og
bankinn yrði að hætta að Iáta
danska bankann leysa seðlana
inn.
Sama daginn sem það væri
kunnugt í Höfn fjellu seðlarnir/ar
niður í 90 af 100 eða meira, það
hefði aptur óbeinlínis áhrif á ís-
landi. Kaupmenn sem ekki þyrftu
að senda seðla, sem þeir fengju,
yrðu í vandræðum, þeir færu að
taka þá með afföllum, líklcga settu
þeir einn prís inn á vörur móti
gulli og silfri, annan á vörur móti
vörum, og þriðju á vörur á móti
seðlum. Samningar færu að gjör-
ast um borgun í gulli og borgun-
in væri þá hinn sanni prís.
Seðla vildu menn helzt ekki hafa,
þeir hrúguðust saman í landsjóði
þangað til hann gæti ekki tekið
við meiru, en afganginum væru
menn að hrinda á milli sín með
afföllum.
Það getur vel verið, að innieig-
endur í sparisjóði haldi kyrru fyrir
og að landsbankinn þurfi ekki
fieirra vegna að selja hin útlendu
verðbrjef sem hann á með afíoll-
um. — Tímarnir erlendis eru svo
bágir nú eins og menn vita að