Tíðindi um bankamálið - 01.01.1899, Blaðsíða 6
6
Að menn eyði peningum ef þeim
er gefinn greiðari aðgangur
að þeim en núverandi
banki veitir,
er ein mótbáran. Ef þetta væri
rjett ástæða, þá væri svo sem
auðvitað hollast fyrir landið
að loka bankanum nú þegar til
fulls.
En sú ástæða er einhver sú
ljettvægasta og vesalmannlegasta
sem komið liefur fram gegn þess-
ari nýju bankastofnun. Eptir því
á bankinn að vera forsjón hvers
manns, takast á hendur að sjá
um, að engir taki peningalán
nema þeir, sem verji því í rjetta
átt að ba?ikastjórnarimmr áliti.
Jeg tel víst, að þingið hafi alls
ekki og muni alls ekki leggja
neinni bankastjórn á herðar að
annast þessa forsjón, það gæti
þingið heldur ekki gert, því ef
slík forsjón ætti að ná tilgangi
sínum, þá yrði bankastjórnin einn-
ig að hafa gætur á því hvað menn
tækju að láni annarstaðar, t. d.
í biiðunum. Það verður að vera
alveg undir menningu einstaklings-
ins komið hvernig hann notar
lánstrauit sitt. Þinginu getur að-
eins komið við að styðja að því
eptir megni að einstaklingurinn
geti fengið sem ódýrast lán. Og
langódýrustu lánin eru einmitt pen-
ingalánin. Það bendir ekki á
inikla þekkingu á viðskiptum hjer
í landi að segja, að hættara sje
við að menn jeti upp peningalán
en t. d. búðarlán. Það er öðru
nær en svo sje.
Jeg hef bæði verið við vöru-
skipta lánsverzlun, og verzlun
sem seldi aðeins fyrir peninga og
hef jeg sjeð stórmikinn mun á
því hvað menn verzla hyggilegar
þegar þeir hafa peninga til þess að
kaupa fyrir, en þegar þeir taka
út vörurnar í búð úr reikningi
sínum.
Að hinn nýi banki eignist ailar
jarðir landsins og gengi
harðara aðmönnumen
núverar.di banki.
Það er ein mótbáran ekki
síður ljettvæg en hin. Það hlyti
að vera óskiljanlega skamm-
sýn bankastjórn, sem skoðaði
sjer hag við það að ná jörð-
um undir sig enda þótt fyrir lágt
verð væri og setja fje sitt þar
fast í staðinn fyrir að hafa það í
verzlun sinni.
Og enda þótt, bankinn væri
byggður á útlendu fje, og að hann
eignaðist jarðirnar, þá færi hann
þó ekki með þær úr landi. Eins
væri honum ekki hægt að setja
upp leigumála jarða þeirra er
hann eignaðist, því þær mundu
þá alls ekki byggjast, og þá auð-
vitað heldur ekki gefa bankanum
neina vexti. En svo er að því
að gæta, að engin lög eru tilsem
banna útlendingum að eiga hjer
jarðir; gæti því hver útlendingur
sem vildi keypt jarðir fyrir hálf-
virði eða minna eins og nú á
stendur. Og það er þróttleysi
hins núverandi banka og stjórn
hans sem valdið hefur því að
jarðirnar hjer eru fallnar svo mik-
ið í verði.
Og það þarf meira en lítið
fje til þess að koma peningaástand-
inu aptur í viðunanlegt horf, þann-
ig að jarðir og hús komizt aptur
upp í sitt sanna verð.
Hvað viðvíkur því, að liinn
nýi banki gengi harðara að mönn-
um en nú verandi banki þegar
um skulda heimtu væri að ræða,
þá vil jeg fyrst taka það fram,
að það kemur ekki til af góðu
að nú verandi banki ekki gengur
harðara að skuldunautum en hann
gerir.það er blátt áfram af því að
það væri sama scm að skera
bankann á liáís ef hann gerði
það. Ef liann gengi að veðun-
um eins og nú er ástatt, þá yrði
hann að taka þau sjálfur því eng-
inn getur keypt af því enginn
ba?iki hefur verið til ?m á anttað
ár að kalla má, engin lánstofnun
lil á öllu landinu. Það eitt hef-
ur gert fasteignirnar verðlausar
eins og gefurað skilja. Þó bank-
inn hefði gengið að mönnum og
fengið þau fyrir svo að segja
ekkert, þá gat hann alls ekki
borgað sparisjóðs-eigendunum ineð
þeim, það var því blátt á-
fram hyggilegt og sjálfsagt fyrir
bankann að ganga ekki að veð-
unum, þó menn ekki stæðu í skil-
um, því með því eina móti gat
bankinn búizt við að reita eitt-
hvað inn af peningum til þess að
borga sparisjóðs-eigendum með inn-
eign sína.
Hjer stendur þá þannig á.
En ef banki væri hjer stofn-
settur meg nægu fje, þá mundu
kringumstæðurnar vera allt öðru-
vísi. Fyrir þá sök að bankinn
hefði alltaf nægt fje til þess að
lána, þá mundu jarðir og hús
ganga kaupum og sölum milli
manna með fullu verði, peninga-
afl bankans skapaði þá nægð af
kaupcndum eins og gefur að
skilja.
Og af því að ekki þyrfti þá
að hepta eðlilegar og sjálfsagðar
lántökur einstaklinganna, þá mundi
sjaldan koma til þess að bankinn
þyrfti að selja fasteignir, það væri
þá aðeins hjá mjög ráðlitlum
mönnum, því flestir mundu frem-
ur kjósa að selja eign sína til
einstakra manna með sanngjörnu
verði, en að láta bankann selja
þær við nauðungaruppboð.
Kau pmaðar.
Framh. af i. slðu.
Og á því er nú enginn vafi,
að vér erum komnir á það stig
að þ'ognin er hœttuleg.