Tíðindi um bankamálið - 01.01.1899, Blaðsíða 5

5
vjcr höfum væri orðin eptir 90 ár.
Hversvegna Iifir vöruskiptaverzl-
iinin í landinu enn þá í
fullum blóma.
Svarið: Af því vjer h'ófuni
engan verzlunarbanka. 'En til
frekari skýringar vil jeg þó taka
það fram, að af því innlendir
kaupmenn geta venjulega ekki
fengið peningalán að neinum mun
hjá hinum erlendu umboðsmönn-
um sínum, (því betur borgar sig
fyrir þá að lána vörur en pen-
inga fyrir 6°/o rexti), þá geta peir
ekki keypt innlendar vörur fyrir
peninga. Innlenda kaupmenn vant-
ar peningalánslind í landinu sjálfu
til þess að geta keypt vörur
fyrir peninga, sem þeir vildu
gjöra og sem öllum væri fyrir
beztu að gert væri.
Traust kaupmanna og landsins.
Eg hef opt fundið til þess
hve mikil þjóðarskömm það er,
að innlendir kaupmenn og pönt-
unarfélög skuli þurfa að ganga
betlandi um lán fyrir svo að
segja hvers útlends stórkaupmanns
dyr, sýnandi fátækt sína og sýn-
andi það, að annaðhvort hafi þeir
ekkert lánstraust í banka á Islandi
eða að ísland sé ekki svo á vegi statt
að það eigi neinn verzlunarbanka,
sem verzlun Islands geti stuðzt við.
Og venjulega hugsa þeir hið fyrra,
þvi útlendir kaupmenn er lijer
reka selstöðuverzlun liggja sjald-
an á liði sínu að rýra traust hjer
innlendra kaupmanna sem mcst
rnega þeir. Það má nærri geta
að lánstraust þeirra, sem tiausts
eru verðir, hlyti að njóta sín bet-
ur ef lánslindin væri í landinu
sjálfu þar sem lánveitandi þekkti
hag hvers lántakanda.
Auðvald.
Það hefur komið fram ótti
hja ýmsum mönnum fyrir því að
banki með nægu fje myndaði hér
auðvald og hafa þeir talað um
það rjett eins og að vjer nú vær-
um lausir við áhrif auðvaldsins.
En sannleikurinn er, að vjer stíg-
um ekkert fótmál, svo að vjer sje-
um ekki háðir útlendu auðvaldi
sem gefur að skilja, því meðan
vjer sjálfir ekki eigum fjeð til
þess að reka með verzlun, búskap,
iðnað og sjávarútveg, hljótum vjer
að vera háðir auðvaldinu að meira
eða minna leyti eptir efnahagn-
um.
Eða skyldu sveita- og sjáv-
arbændur ekki vera háðir auð-
valdi, sem taka vörulán í búðf
Jeg held vissulega og flestir bænd-
ur munu verða að sæti því að
taka lán þar. Og hvernig væru
ástæður efnilegs iðnaðarmanns,
sem ætlaði sjer að byggja dýrt
hús með lánstrausti? Hann yrði
að lara í búðiniar til þess að fá
efnið lánað í staðinn fvrir að fá
miklu ódýrara lán í banka. Um
kaupmannastjettina hefi jeg þeg-
ar talað. BúJirnar eru því bank-
ar öldungis eins og þær voru áð-
ur en landsbankinn var settur á
stofn, og fé bankans, þó það væri
allt notnð í landinu sjálfu, sem
ekki er gert, og þó bætt væri
við seðlafúlguna V3 sem mesta
fásinna væri að gera, þá gæti
landsbankinn ekki forðað Islend-
ingunr frá því að vera ávallt í
klóm útlends auðvalds. Hann
væri ekki einusinni megnugur að
bjarga einni einustu stjett lands-
ins frá því að vera háð auð-
valdi.
Að verzlunin verði frekar bund-
in Dönum ef þessi nýi banki
væri stofnsettur.
Það hefur verið brúkað sem
nrikilvæg ástæða, að verzlunin
yrði bundin Dönum ef banki
væri hjer byggður á dönsku fje.
En hvernig eru þá ástæðurn-
ar núf
Þær eru þannig, að vegna
þess að Danir einir kunna tökin
á því, að lána íslenzkum kaup-
mönnum lán um óákveðinn tíma,
og að flestum kaupmönnum hjer
er illa sýnt um að tala fyrir sig
á öðrum málum en dönsku, þá
geta innlendir kaupmenn, almennt
tekið, ekki skipt við annað land
en Danmörku.
Þessar tvær ástæður binda
því verzlunina við Danmörku. Það
er ekki venja í öðrum nágranna-
löndum vorum að lána vörur öðru-
vísi en með styttri og ákveðnari
gjaldfresti en Danir veita.
Ef hjer væri öflug peninga-
lánslind, þar sem kaupmenn gætu
fengið peninga lánaða til vöru-
kaupa, þá liggur í augum uppi,
að kaupmenn ættu hægara með
en nú að kaupa vörurnar þar
sem þeir vildu. En setjum nú
svo, að þessi nýji banki fengi
svo alóhæfa stjórn, að bankinn
hliðraði sjer hjá að lána þeim
kaupmönnum peninga, sem ekki
verzlaði fyrir þá í Danmörku.
Hvað tapaðist við það? Ekkert;
þeir kaupmenn sem yrðu fyrir
þeirri hlutdrægni bankastjórnar-
innar, yrðu að sæta því, að taka
vörulán erlendis alveg eins og
þeir gera nú. Ástandið fyrir þá
yrði því ekkert verra en það nú
er. Og ef kaupmenn hefðu pen-
inga í höndum til þess að kaupa
fyrir, þá er jeg ekki viss um, að
innlendir kaupmenn, sem allir eru
smáir, fengi öllu betri kaup ann-
arstaðar en í Danmörku. Að
minnsta kosti keyptu þeir þá
nauðsynja vörurnar þar eins ó'
dýrt og á Bretlandi, Þýzkalalandi
og í Noregi.