Eining - 01.12.1945, Blaðsíða 2

2
E I N I N G
Ræ3a
fluft i ríkisútvarpið á vegum
Höfundur þessa erindis, Magnús
Jónsson, stud. jur-, er einn af okk-
ar efnilegustu ungu raenntamönnum.
Hann er nú að ljúka við lög-
fræðinám. Hann hefur um inargra
ára bil verið traustur liðsmaður bind-
indisstarfseminnar í landinu, og
munu lesendur Einingar kannast við
hann af útvarpserindum og annarri
þátttöku í félagsmálum. Ritstj.
Góðir áheyrendur. íslenzk æska!
Arið 1944 rættist langþráður draumur
íslenzku þjóðarinnar. Lýðveldi var stofn-
sett á íslandi, og þjóðin endurheimti til
fulls stjórnarfarslegt frelsi og sjálfstæði.
í sambandi við þenna atburð í sögu
þjóðarinnar hafa menn gjarnan rifjað upp
liðna baráttu til þess að ná þessu marki.
Horfinna sjálfstæðishetja hefur verið
minnzt, og öll þjóðin hefur fundið það,
hversu mikil hamingja henni féll í skaut
að fá að reka smiðshöggið á verk þessara
manna. Hinn fullkomni einhugur þjóðar-
innar mun verða núlifandi kynslóð til
verðugs sóma.
En það er eitt, sem þjóðin má ekki
g'eyma: Sjálfstæðisbaráttunni er ekki
lokið og henni getur aldrei -lokið. Auknu
frelsi fylgir ætíð aukin ábyrgð. Vér
þekkjum ö’l mörg dæmi um þjóðir, sem
notið hafa fyllsta frelsis og sjálfstæðis, en
hafa glatað því vegna andvaraleysis borg-
aranna. í sögu vorrar eigin þjóðar geymist
ein slík ömurleg frásögn. Vernd sjálfstæð-
isins krefst engu minni árvekni en öflun
þess.
Vér vitum öll, að lega íslands er hern-
aðarlega mikilvæg. Vér vitum einnig, að
oft hafa litlar átyllur verið notaðar til
þess að svifta þær þjóðir frelsi, sem byggt
hafa slík lönd. Vér vitum, að íslendingar
geta aldrei varið sjálfstæði sitt með vopn-
um, heldur er það menningarlegur og
siðferðislegur þroski þjóðarinnar einn og
þjóðareining, sem getur tryggt þjóðinni
sjálfstæði hennar, þannig að engin þjóð
geti nokkru sinni fengið átyllu til að
hlutast til um málefni hennar.
Stofnun lýðveldisins á einmitt að verða
þjóðinni vakningartími, og hún á að sam-
einast um að uppræta öll þau mein, sem
náð hafa að festa rætur í íslenzku þjóð-
iífi. Þjóðin hyggur nú á stórfelldar verk-
legar og efnahagslegar framfarir, og er
það fagnaðarefni, að minnimáttarkenndin
skuli vera að hverfa, en vér skulum vel
gera oss það ljóst, að andlegur og sið-
ferðislegur þroski og heilbrigði borgar-
anna er undirstaða allra framfara, og.
fremur öllu öðru skilyrði þess, að þjóð
geti varðveitt stjórnarfarslegt frelsi sitt.
Andlega styrk þjóð með heilbrigt sið-
ferðisþrek verður aldrei kúguð.
Mörgum kann að finnast þetta ein-
kennilegur inngangur að erindi um bind-
S. 6. S. þann 1. febr. 1945
Magnús Jónsson stud• jur.
indismál, en að minni hyggju er þetta
eðlilegur og nauðsynlegur inngangur. Það
er alveg sérstök ástæða fyrir bindindis-
samtökin að vekja athygli alþjóðar á
þeirri staðreynd og sannindum, að heil-
brigt siðferði og andlegur og Kkamlegur
þróttur er einn veigamesti stólpinn, sem
hið unga íslenzka lýðveldi hlýtur að hvíla
á. Hin gengdarlausa áfengis- og tóbaks-
neyzla er einn af þeim skaðlegu sýklum,
sem eyða þarf úr þjóðlífinu — sýkill,
sem hefur svo geigvænlega gegnsýrt þjóð-
ina, að siðferði hennar og andlegri og
líkamlegri heilbrigði er veruleg hætta
búin.
Forystumönnum þjóðarinnar og reyndar
þjóðinni allri er nú tíðrætt um dýrtíðar-
vandamálið og hættu þá, sem þjóðinni
og framtíðaröryggi hennar stafi af auk-
inni verðbólgu, Leiðtogar þjóðarinnar og
blöð ta.:a um að hrun sé framundan, ef
ekki takist að leysa þetta mikla vanda-
mál á happsælan (hátt. Án efa er þetta
alveg rétt, og reynir hér á stjórnmála-
þroska þjóðarinnar og forráðamanna
hennar og að nokkru leyti á fórnarlund
borgara hins unga lýðveldis. Hinsvegar
virðist það ekki valda neinum almennum
áhyggjum, þótt gert sé ráð fyrir á fjár-
lögum, að þjóðin neyti á fyrsta ári hins
íslenzka lýðvaldis áfengis fyrir yfir 30
milljónir króna. Tekjur ríkisins af áfeng-
issölu eru á árinu 1945 áætlaðar yfir
20 miHjónir króna. Án efa veitir ríkis-
sjóði ekki af þessu fé til margvíslegra
framkvæmda, en mér er ekki grunlaust
um, að þessar tekjur séu dýrara verði
keyptar en þjóðin hefir efni á að gjalda
fyrir þær.
Og hvert er þetta endurgjald? Hvernig
er ástandið í áfengismálunum ? í stuttu
máli verður því ekki lýst til hlítar, enda
gerist þess naumast þörf, því að fæstir
munu komast hjá að sjá alvöru þess f
einhverri mynd. Töluvert margir menn
eru andlega og líkamlega orðnir fullkomn-
ir aumingjar vegna drykkjuskapar og
eingöngu þjóðinni til byrði. Til skamms
tíma hefur ekki einu sinni verið til hæli
fyrir þessa menn, og enn rangla sllíkir
menn jafnvel um götur höfuðborgarinnar
og „slá“ vegfarendur um nokkra aura
til þess að slökkva sárasta þorstann. Svo
að segja á hvaða tímá sólarhrings sem er,
má sjá drukkna menn flækjast um götur
höfuðstaðarins, og er slíkt ekki vansa-
laust í sjálfri miðstöð þjóðlífsins og höf-
uðborg landsins. Lögreglan vinnur ósleiti-
.ega, enda fer mikið af hennar starfi í
margskonar ráðstafanir og aðgerðir vegna
drykkjuskapar. Oft er í blöðum frá því
sagt, að lögreglan hafi tekið svo marga
,,úr umferð“ — eins og það er kallað —
að hleypa hafi orðið út þeim fyrstu til
þess að geta haft rúm fyrir þá síðastteknu
í húsakynnum lögreglustöðvarinnar og
fangahússins. Svo margir hafa verið teknir
fyrir að aka bifreið ölvaðir, að ekki. var
auðið að láta þá taka út refsingu vegna
skorts á húsnæði. Mest ber þó á áfengis-
nautninni í sambandi við samkvæmislíf
þjóðarinnar, en það má segja að sé gegn-
sýrt af siðleysi áfengisnautnarinnar. Naum-
ast er sá dansleikur haldinn, að Bakkus
sé þar ekki hafður í öndvegi og óspart
dýrkaður. Margt ungt fólk getur jafnvel
ekki hugsað sér að fara á skemmtun án
þess að neyta áfengis. í sveitum, f nánd
við kaupstaði og kauptún er naumast
gerlegt að halda dansleiki vegna þess að
þangað safnast drykkjulýður úr kaup-
stöðunum, sem ekki getur notið sín þar til
fulls, vegna betri löggæzlu en í sveitun-
um. Samkomur íþróttafélaga og annarra
menningarfélaga verða jafnvel hér ekki
undanskildar, þótt félögin hafi fullan hug
á að útiloka áfengisnautn frá samkomum
sínum. Það er í sannleika sagt oft á tíð-
um fjarri því að vera glæsilegt eða á-
nægjuleg sjón að horfa yfir sali, þar sem
íslenzk æska skemmtir sér nú á dögum.
Kornungar blómarósir reika milli borð-
anna, oft fjarri því að vera blómlegar,
og ungir piltar og jafnvel drengir meira
og minna ölvaðir og oft ofurölvi. Þetta
er æskan, sem á að taka við forustu hins
íslenzka lýðveldis. Þetta er æskan, sem á
að gera ísland að fyrirmyndarríki í aug-
um annarra þjóða og leggja hornsteina
að nýju og betra íslandi.
Æskan þarf að skemmta sér, en það er
mikils um vert, hvernig skemmtanir hún
temur sér, því að þær hafa sín miklu
uppeldisáhrif, hvort sem er til góðs eða
ills. Andlega heilbrigð æska á ekki að
þurfa örvandi eiturlyf til þess að geta
skemmt sér. Gervikæti áfengisins á ekk-
ert skylt við eðlilegt æskufjör.
En bað eru auðvitað til margar fallegar
myndir úr félagslífi og skemmtanalífi ís-
lenzkrar æsku, og ég hefi enga löngun til
bess að gera óeðlilega Iítið úr siðferðis-
þreki hennar og Iíkamlegum þrótti. Fjöl-
menn æskulýðssamtök vinna ómetanlegt
verk með því að stuðla að því að ala upp
hrausta og dugmikla og siðferðislega þrótt
mikla æsku, sem geti verið fær um að