Eining - 01.02.1949, Síða 3

E I N I N G
3
ur orðið stórfellt fjárhagshrun, sem
mun ná til allrar þjóðarinnar, ef svo
illa kynni að takast.
Mikill þorri þjóðarinnar lifir and-
varalausu lífi, sækist eftir hóglífi og
munaði, en eins og oss er kunnugt af
mannkynssögunni, hafa þessar ódyggð-
ir tortímt heilum þjóðum, er komizt
hafa á hátt menningarstig. f sveita þíns
andlits- skaltu brauðs þíns neyta eru
sönn oro og þau verða ekki umflúin
nema um stundarsakir. Vinnuafköst
verkalýðsins hafa rýrnað að miklum
mun á undanförnum árum, leti og ó-
mennska hafa sett mörk sín á marga
þegna þjóðfélagsins og forystumennirn-
ir hafa margir brugðizt skyldum sín-
um. Allt er látið draslast áfram í þeirri
fánýtu von, að óvænt þjóðarhöpp, eins
og miklar síldveiðar að vetrarlagi, geti
rétt fjárhaginn við og komið þjóðar-
skútunni á flot. Og í þessari fánýtu
^ trú sinni lifa flestir þegnar þjóðfélags-
ins um efni fram, gera sér glaða daga
og drekka áfengi á tyllidögum og endra-
nær fyrir tugi og aftur tugi milljóna
króna. Ég tel mig ekki i hópi bann-
manna, en mér hefur blöskrað áfengis-
flóðið og ómenning íslendinga í áfeng-
ismálum. Ég efast um, að nokkur þjóð,
er talin er meðal menningarþjóða heims,
sé jafn djúpt sokkin og íslendingar í
nautn áfengra drykkja. Við þekkjum
öll veizluhöldin og dansleikina, þar sem
áfengi er veitt i stríðum straumum, er
• standa oft hálfa nóttina og fram undir
morgun. Vér þekkjum miðdegisveizl-
urnar, þar sem setið er til borðs klukku-
tímum saman og réttirnir eru fram-
reiddir stundum á klukkutíma fresti, en
á meðan er skenkt í glösin, svo að menn
hafi við eitthvað að vera. Við þekkjum
veizlur, þar sem gestir verða ofurölva
í tugatali og þykjast margir menn að
meiri. Hvílík vansæmd fyrir heila þjóð,
að slíkt geti komið fyrir og sé algeng-
* ur viðburður á veitingastofum. Þessi ó-
menning í áfengismálum setur skræl-
ingjabrag á alla þjóðina, einnig á þá,
sem aldrei neyta áfengis eða kunna með
það að fara. Vér verðum nú að stinga
við fæti og reyna að leiða þjóðina á
rétta braut i þessum efnum. Ég hygg
líka, að margir, sem hafa látið þessi
mál afskiptalaus, hafi nú vaknað til vit-
undar um, hvar við erum staddir og
beri þungar áhyggjur þess vegna. Ég
lít svo á, að reglugerð núverandi dóms-
málaráðherra fyrir nokkrum mánuðum,
um að banna opinbera dansleiki eftir
kl. 1, sé stórt spor stigið í rétta átt, og
aðrar þær fyrirskipanir, er hann hefur
síðar gert. Við erum honum öll þakklát
fyrir þetta og væntum, að enn verði
haldið áfram á braut afturhvarfs til
bættra siða og betri menningar á þessu
1' sviði. Við verðum að koma því inn hjá
hinni uppvaxandi kynslóð, að það er
eins nauðsynlegt eins og að kunna venju-
lega mannasiði að kunna að hafa á-
fengi um hönd. Við verðum að gera
þeim ljóst, að hver maður, sem neytir
áfengis í óhófi, gerir sjálfum sér van-
sæmd, fjölskyldu sinni og áííri þjóðinni.
Við verðum að skapa það almennings-
álit, að hver maður, sem neytir áfengis
í óhófi, hvort sem hann er ráðherra,
þingmaður, stúdent eða verkamaður,
geri sjálfum sér og öðrum vansæmd.
Við verðum að skapa umgengnisvenjur
í þessum efnum, eins og öðrum, sem
fylgt sé hvar sem menn koma saman
til mannfagnaðar. Ég hef síðustu tvær
vikur verið á ferðalagi í Skotlandi með-
al skozkra háskóla, ásamt háskólarekt-
orum allra Norðurlandanna, einum frá
hverju landi. Við sátum þar margar
veizlur, einnig í boði borgarstjóranna
í 4 borgum. Veizlur þessar fóru allar
fram með líku sniði og voru vínveit-
ingar eitt glas af sherry fyrir máltíð
og eitt glas af hvítu eða rauðu víni með
mat. Annað áfengi var ekki veitt. Allar
þessar veizlur stóðu aðeins um 2 kl.st.
hver og voru þó matarveitingar allar
með ágætum og venjulega tvær stuttar
ræður fluttar, önnur af gestgjafa, hin
af einhverjum gestanna. Ef við berum
þessar opinberu veizlur saman við þær
veizlur, er hér er stofnað til, er mun-
urinn geysimikill. í þessum skozku
veizlum sá vitanlega ekki vín á nokkr-
um manni, en menn glöddust af sam-
veru við gesti og góða vini og veizlan
varð gleðigjafi án nokkurrar þreytu.
Hér er venja að bjóða samsull af
nokkrum drykkjum áður en gengið er
til matar, og margir fá sér tvöfaldan
skammt og eru orðnir örir áður en
sjálf veizlan byrjar og eru þá oft marg-
ar víntegundir bornar fram og þetta
er ekki látið nægja, heldur eru enn
bornir sterkir drykkir fram að máltíð
lokinni og hverjum veitt eins og hann
lystir til. Afleiðingin verður, að flestir
verða örir af víni, margir ölvaðir og
sumir ofurölva. Hvílík ómenning, auk
hinna heilsuspillandi áhrifa. Ég vildi
óska, að fyrirmenn ríkisins þeir, er
veizlur halda og á annað borð veita á-
fengi, fylgi þeim siðvenjum eða svipuð-
um, er ég hefi lýst. Þessi siður er ekki
skozkur, hann tíðkast meðal allra sið-
aðra þjóða. Ég hef setið margar veizl-
ur í ýmsum löndum og hef aldrei séð
aðra eins ómenningu og hér tíðkast.
Látum oss því í þessum efnum haga
oss að háttum siðaðra þjóða, vörpum
hinni íslenzku veizluómenningu fyrir
borð og keppum að því að fegra siðu
og háttu hins hversdagslega lífs. Oss
er það öllum sameiginlegt að vilja verða
góðir og göfugir menn. Til þess að ná
því marki, er örugg leið að leita feg-
urðarinnar í hverri mynd, sem hún birt-
ist, hvort sem er fagurt landslag, fag-
urt ljóð eða lag eða fagrir siðir. Alveg
eins og ósamræmi tóna getur spillt lagi,
braglýti fögru ljóði, eins er um fagra
siði. Prúður ungur maður, er hefur
tamið sér fagra siði, verður ljótur um
stundarsakir, ef hann gerist ölvaður og
sama er vitanlega um ungar stúlkur
að segja.
Látum oss því styðja viðleitni þeirra
manna, er keppa að því að bæta úr hin-
um mikla þjóðarlesti Islendinga, áfeng-
isómenningunni. Tökum upp nýja siði
og venjur og sköpum það almennings-
álit í þessu landi, að það sé talið van-
sæmandi hverjum manni að neyta á-
fengis í óhófi.
Bókaútgdfa Menn-
ingarsjóðs og þjóð-
vinafélagsins
Auk þeirra bóka, sem getið var um
í síðasta tölublaði Einingar, er þessi
bókaútgáfa að ljúka við að gefa út öll
bréf St. G. St. og hefur blaðið hug á
að geta þeirra nánar við tækifæri. Þá
er það Odysseifskviða í þýðingu Svein-
bjarnar rektors Egilssonar, og bráð-
lega mun svo koma fyrsta bindið af
Ilionskviðu.
I Þjóðvinafélagsalmanakinu 1949
segir svo um þessar fornu, heimsfrægu
bókmenntir Grikkja:
„Þessi öndvegisrit, sem líkt hefur
verið við tignarlegt anddyri að hofi
grískrar menningar, færði Sveinbjörn
Egilsson þjóð sinni að gjöf á örlaga-
tímum í sögu íslenzkrar tungu og frels-
isbaráttu.
Um útgáfuna hafa séð þeir Kristinn
Ármannsson yfirkennari og Jón Gisla-
son dr. ph.il. Rita þeir ýtarlegan inn-
gang, sem á við báðar kviðurnar. Skipt-
ist inngangurinn í 4 meginkafla: I.
Hómer og hetjukvæði hans, II. Menn-
ingarheimur Hómerskvæða, III. Áhrif
Hómers á vestræna menningu, IV.
Hómerskviða í höndum Sveinbjarnar.
Útgefendur hafa borið þýðingu Svein-
bjarnar orði til orðs saman við gríska
frumtextann, ritað athugasemdir og
skýringar og samið nákvæma nafna-
skrá. I fyrsta sinn eru nú hagnýttar
breytingar og leiði’éttingar Sveinbjarn-
ar (áður ókunnar) á síðari hluta þýð-
ingar hans á Odysseifskviðu.
Bókin er prýdd földa mynda af forn-
um listaverkum og hugmyndum síðari
tíma snillinga um atburði og frásögn
Hómers. Við upphaf og endi hvers þátt-
ar hefur Halldór Pétursson listmálari
gert fagrar myndir í stil grískra skraut-
kera. Með kortum og skýringarmynd-
um hefur verið leitast við að gera efnið
sem aðgengilegast og ljósast.
Það hefur verið mark og mið menn-
ingarsjóðs með útgáfu þessari að veita
alþjóð manna á íslandi greiðan aðgang
að einu helzta og elzta undirstöðuriti
í bókmenntum álfu vorrar og einni
fremstu snildarþýðingu íslenzkri, en
jafnframt hefur Menningarsjóður vilj-
að gjalda þökk og heiður minningu
Sveinbjarnar Egilssonar, hins ágæta
hollvinar tungu vorrar, nú er líða tek-
ur að hundruðustu ártíð hans“.
Þá er að koma út á vegum þessarar
bókaútgáfu hið mikla verk, Saga ís-