Eining - 01.06.1971, Page 18

18
EINING
Blik
Arsrit Vestmannaeyja 1971
Mikill afkasta og eljumaður er Þor-
steinn Þ. Víglundsson, sparisjóðsstjóri
í Vestmannaeyjum. Árlega er Blik hans
mikil og vönduð bók, myndskreytt og
vönduð, full af margvíslegum fróðleik,
að þessu sinni rúmar 200 blaðsíður.
Fyrsta langa ritgerðin, rúmar 36 bls. er
um Pál Bjarnason, skólastjóra og hans
mikla og merka brautryðjanda starf í
Vestmannaeyjum. Hún vakti fullkom-
lega undrun mína. Við Páll vorum sam-
ferðamenn á Flóru gömlu heim frá Nor-
egi til íslands haustið 1914, já, kojufél-
agar, því að þar var þröng á þingi. Þá
gat mig ekki órað fyrir því, að hann
ætti eftir að verða slíkur athafnamað-
ur, menningarfrömuður og brautryðj-
andi á mörgum sviðum í Vestmanna-
eyjum, eins og Þorsteinn lýsir marg-
þættu menningarstarfi hans þar. Sam-
kvæmt þeirri lýsingu var það ekkert
smáræði.
Á einum stað í greininni segir:
„Þannig lauk þessu hugsjónamáli rit-
stjóra Skeggja, Páls Bjarnasonar, að
Vestmannaeyjar fengu kaupstaðarrétt-
indi, og voru kosningar til hinnar
fyrstu bæjarstjórnar þar afráðnar 16.
janúar 1919.“
Samtök voru þar, sem hétu Birkibein-
ar. Um þá segir ritstjóri Bliks: „Þá
vildu Birkibeinar beita áhrifum sínum
að bættu vegakerfi í bænum. Skipu-
leggja skyldi sem fyrst alla húsaskipun
í bænum. Götur skyldu svo lagðar með-
fram húsunum skipulega, og þær gerð-
ar vandaðar eftir kostum og í þær lagð-
ar skólpveitur. Aðeins þessi fáu á-
kvæði stefnuskrárinnar sanna okkur,
hve þessi hópur framfaramanna í bæn-
um var langt á undan samtíð sinni í
Vestmannaeyjaþorpi. I heilbrigðismál-
um skyldi unnið að því, að allt slóg
væri flutt burt úr bænum jafnharðan
og það félli til, svo að það næði ekki að
úldna í bænum og menga andrúms-
loftið...
Með samþykktum sínum og samstöðu
mörkuðu Birkibeinar, með Pál Bjarna-
son í fararbroddi, stefnuskrá fyrir
fyrstu bæjarstjórnarkosningar í Vest-
mannaeyjum, hinum verðandi kaupstað.
Um áramótin 1918—1919 ríkti víða
á heimilum Eyjabúa krankleiki og fá-
tækt eftir innflúensufaraldurinn það ár.
Líklega olli hér miklu um skoi’tur á
fjölmörgum heimilum þar þá.“
Betra var ástandið ekki á þessum áx*-
um í Vestmannaeyjum, og má fui’ðulegt
heita. Um sjúkrasamlag Vestmannaeyja
segir Blik.
„Hinn 9. nóvember 1918 hreyfði Páll
Bjai’nason þeii’i’i hugsjón sinni, að Vest-
manneyingar stofnuðu með sér sjúkra-
samlag.....Hér vekur Páll Bjai’nason
máls á markverðri hugsjón, sem al-
menningur hér á landi bar lítið skyn
á þá. Hann var hér á undan samtíð
sinni í hugsjón, hugmyndum og þekk-
ingu, því að fyrstu lög um sjúkrasam-
lög á íslandi voru ekki samþykkt á Al-
þingi fyrr en 28. nóvember 1919.
Mai’gt gott og fróðlegt er í Bliki að
vanda, en nú gerir heilsubilun og þi’ek-
leysi ritstjóra Einingar honum ekki
kleift að gei’a neinu sæmileg skil, hve
feginn sem hann vildi.
Hiklaust svar
Billy Graham — hinn alkunni og
þi-autþjálfaði x’æðuskörungur — var
spui’ður um álit hans á áfengisbann-
inu í Bandai’íkjunum. Svar hans var
mjög hiklaust. Moi’gunblaðið birti það
21. apríl 1971, og þetta blað, Einingin,
lætur slíkt ekki fram hjá sér fai-a.
Oi'ð hans voru á þessa leið:
Þegar við lítum á nokkur skjöl, sem
bii’ta ýmsar staðreyndir vai’ðandi
þrettán ára vínbann í landi okkar, kem-
ur þetta í ljós:
Á bannárunum fækkaði fangelsunum
vegna hvers konar afbrota um 37,7%;
vegna diykkjuskapar um 55,3%; vegna
illi'ar hegðunar um 51,1%; vegna flæk-
ings um 52,8%. (Ur Pi’ison Census,
1923, bls. 31).
Dr. George W. Kirchway, mikilsvii’t-
ur sérfræðingur um afbrotamál á þess-
um tíma, sagði: „Við skulum líta á
opinberar skýrslur um bannárin og
gleðjast. Þær sýna gi’einilega, að glæp-
um fækkaði almennt í landi okkar um
35—40%.
Skjalið „House Document 722“ ber
með sér, að ágætur félagsfi’æðingur
komst svo að orði, að „eftir fyrstu sex
mánuði vínbannsins var engu líkai’a en
ný öld væri upp í’unnin, og öll lífskjör
bötnuðu“.
Er ástandið betra nú á dögum?
Hópur þeirra, sem neyta áfengra
di’ykkja, stækkar ískyggilega. 56%
kvenna di’ekka nú á dögum, 64% ungl-
inga og 77% nenxenda í æðri skólum.
Við verjum þi’ettán milljöi’ðum dollara
til vínkaupa á ái*i. Sex hundx’uð þúsund
áfengissjúklingar bætast við á ári
hverju, og það kostar tuttugu milljarða
dollai’a að hjúki’a þeinx, miklu meii’a
en við gi’æðum á vínsölunni. Þessar
upplýsingar ættu að nægja.
Hér tala tölur máli, sem engir geta
misskilið, nema þá mennimir með
ki’ónuaugun. Þessi sannindi unx heilla-
vænleg áhrif áfengisbannsins í Banda-
í'íkjunum, er búið að endurtaka mjög
oft hér í blaðinu undanfarin 28 ár, en
því miður er víst satt það, sem sagt
ei', að „lygin fer um alla jörðina með-
an sannleikurinn setur upp skóna,“
Þetta sýnir, hvílíkt þolinmæðinnar
vei'k það er að boða sannleikann og
þui’fa að mai’gendurtaka hið sama. Á-
fengisbannið í Bandaríkjunum og Is-
landi sýndi hverju unnt er að koma til
vegar þjóðum til blessunai', ef liin illu
völd ágirndar og annarar spillingar fá
ekki taunxhaldið.
Eins og Billy Gx*aham sýnir í svai’i
sínu um áfengisbannið, eru til nægar
óhrekjandi tölur, sem sanna ágæti
bannlaganna. Þau koma aftur, þegar
þjóðir og mannkyn vitkast. Sá þvætt-
ingur áfengissjúki’a manna og annarra,
að unnt sé að kenna mönnum að með-
höndla áfengi sér að skaðlausu, á enga
stoð í reynslu liðinna kynslóða. Hitt er
svo annað mál, að einstöku menn geta
meðhöndlað áfengi án verulegs skaða,
þeim er það meðskapað og því ekkei*t
þakkai’efni.
Hans Nielsen Hauge
Hver var þessi maður? Um hann
skrifar Fridtjof Diesen í fæi’eyiska
blaðið Gladustrok. Hann var mikill
vakningaprédikari í Noregi á 18. öld-
inni. 1813 var hann dæmdur til lífs-
tíðar fangelsisvistar fyrir það eitt að
boða orð Guðs, en samkvæmt lögum
mátti þá enginn gex’a slíkt nema hinir
prestvígðumenn. Heimurinn hefur löng-
um verið víðsýnn eða hitt þó heldur.
Ái’ið 1809 oi’sökuðu Englendingar
saltki’eppu í Noregi. Þá urðu Norð-
menn að taka Hans Nielsen Hauge úr
fangelsinu um stund, því að hann kunni
að framleiða salt. Guðsmenn kunna
stundum eitt og annað nytsamlegt. Þeg-
ar ég sem ungur maður dvaldi þrjú