Freyr - 01.05.1905, Síða 2

34
FREYÍL.
ábyrgð á sveitastjórnirnar án þess að einhver
þóknun komi fyrir, þvi fremur sem starfið
mun lenda eingöngu á einstökum manni, sem
sé oddvita sveitarinnar, og gæti þá vel farið
svo að nýtustu menn sveitarinnar fengjust ekki
til að taka þau störf að sér og stjórn sjóðanna
lenti svo í ólestri. Vér álítum yfirleitt að
rangt sé að gjöra meira af því en brýna nauð-
syn ber til, að demba á einstaka menn þókn-
unarlaust störfum í almennings þarfir.
III. Frumvarp til laga um sölu opinherra
jarðeigna og itáka.
Heimilt skal stjórnarráðinu að selja þjóð-
jarðir og kirkjujarðir, ítök þeirra og kvaðir,
nema jörð sé ætluð til embættisseturs eða tyrir
almennan skóla eða sjúkrahæli eða til annara al-
mennra nota.
Porkaupsrétt hefir jafnan ábúandi að ábýl-
isjörð sinni, þó hefir sveitarfélagið forkaups-
róttinn, ef taka á jörðina tii almennra nota.
En telji sýslunefnd miklar Hkur til þess, að
upp komi innan skams á opinberri jarðeign
kauptún, þorp, eða verksmiðjuiðnaður eða áliti
hún jörðina sérlega hæfa til sundurskifting-
ar milli margra grasbýla, má aðeins selja hlut-
aðeigandi sýslufólagi jörðina og að því frá-
gengnu sveitarfélaginu. Annars öðlast jafnan
sveitarfélag forkaupsréttinn er ábúandi afsalar
sér honum. Aldrei má jörð selja úr sýslu.
Yilji sýslufélag eða sveitarfélag selja aft-
ur jörð, má hana aðeins selja ábúanda.
Komist jörð úr sjálfsábúð og sé á leigu um
þrjú ár, hefir landssjóður endurkaupsrétt á
henni með upphaflegu söluverði, nema sýslu-
félag eða sveitarfélag kaupi hana.
Kaupverðið skal að jafnaði vera sú fjár-
hæð, er árlega gefur af sér með 4% í vöxtu
jafn mikið og landskuldin hefir numið síðustu
10 árin að meðaltali, og skal kaupandi strax,
þegar kaup eru gjörð, greiða 1/10 hluta verðs-
ins, en hitt á 28 árum ásamt 4°/0 ársvöxtum.
Sé sýslufélag eða sveitafélag kaupandi,
má greiða jarðarverðið alt og vexti af því
með jöfnu árgjaldi, 5°/0 í 41 ár.
Andvirði seldra þjóðjarða og ítaka renuur í
Ræktunarsjóðinn.
IF. Frumvarp til laga um forkaupsrétt á jarð-
eignum einstakra manna.
Frumvarp þetta ákveður að þegar jarð-
eignir einstakra manna ganga kaupum og söl-
um skuli ábúándi hafa forkaupSrétt eða sá, er
jörð tekur til ábúðar i næstu fardögum, og
heldur hann réttinum í þrjá mánuði eftir að'
honum við votta var gjörðúr kostur á kaupun-
um, en afsali hann sér torkaupsrétti, fær
hann hreppur sá, er jörð liggur i. Forkaups-
rétt á afréttum og öðrum óbygðum löndum
hefir hreppur sá, er land það liggur í, en á
ítökum, skógum, fossum og öðrum gögnum og
gæðum, sem nú eru skilin eða skilin verða frá
jörðum, hefir sá forkaupsrétt, er land á undir,.
og að honum frágengnum hreppurinn; sama
gildir, ef þetta er selt á leigu.
Það á að vera aðaltilgangur beggja þess-
ara frumvarpa að stuðla að því, að sem flest-
ar jarðir komist í sjálfsábúð, en um það munu
nú flestir sammála, að æskilegast væri að-
hver bóndi ætti ábýlisjörð sína; þá mundi jarð-
rækt og jarðabótum fara mun meira og fljótara
fram en hingað til hefir verið. Þessarar trúar
er nefndin og sama mun mega segja um flesta
þá, sem mötfallnir hafa verið þjóðjarðasölu.
Þeirra mótstaða mun aðallega sprottin af ótta
fyrir þvi, að jarðirnar haldist ekki til lengdar
í sjálfsábúð og telja þá — og það eflaust með
réttu — að ekki verði breytt til batnaðar, þeg-
ar landssjóður hættir að vera landsdrottinn og
í hans stað koma einstakir menn. Nefndin vill
nú girða fyrir það, að jarðirnar lendi í hönd-
tim einstakra manna, sem leigi þær síðan, með
því að veita sveitafélögunum ýmist fyrsta eða
annan forkaupsrétt og gjöra þeim, að því er
kaupin snertir, mjög hægt fyrir að eignast þær.
Hún álitur sem sé sveitafélögin sjálfsagðari
og betri landsdrottna en landssjóðinn.
Oss dylst nú ekki, að um þetta hljóti að
verða æði skiftar skoðanir, og ekki þykir oss
nefndin vera nægilega trú aðalhugmynd sinni —
sjálfsábúðarhugmyndinni — er hún vill veita
sveitafélögunum jafn mikinn rétt og hægð á
að eignast jarðirnar, þvi að vel gæti svo farið,
og svo teljum vér víst að víða muni verða, að
sveitarfélagið gjöri alt sitt til þess að eignast