Freyr - 01.05.1905, Side 3

FREYR.
35
flestar og ef til vill allar jarðir í hreppnum
og gjöri þar með sitt til þess að varna því að
þær komist í sj álfsábúð, og hafi sveitarfélagið
einu sinni eignast jörð, hefir það enga skyldu
til þess að selja hana ábúanda. í>að er sýni-
legt, að á þennan hátt geta ráðríkar hrepps-
nefndir fengið í hendur óhæfilega mikið vald
til þess að hefta atvinnufrelsi manna, geta sem
sé útilokað hvern þann mann úr hreppnum, sem
þeim sýnist, hvort heldur er af óverulegum á-
stæðum, eða öðru og ef slíkt yrði ástandið víða,
mundi oft og tíðum ekkert spaug fyrir félitla
inenn að fá sér jarðnæði.
En verði frumvarpið um þjóðjarðasölu ó-
breytt að lögum á næsta þingi, teljum vér ó-
hjákvæmilegt að semja og samþykkja jafnframt
lög um ábúð með sérstöku tilliti til sveitafél-
aga sem landsdrottna, því að verði það ekki
gjört, má búast við þvi að frv. þetta verði að
ýmsu leyti meira til skaða eu bóta.
Vafasamt þykir oss að rétt sé að ákveða,
að eigi megi selja jörð úr sýslu, því að oft
gæti það komið fyrir, að nágrannasýslu eða
foæjarfélagi væri nauðsynlegt að eignast til al-
anennra nota jörð úr annari sýslu eða sveit-
arfélagi, en það getur hún ekki nema með því að
gjörast fyrst ábúandi og er með öllu óvíst, hvort
slíkt yrði gjörlegt í einstökum tilfellum.
V. Frmnvarp til laga um breytingar og viöauka
við lög um stofnun Ilœktunarsjóðs íslands.
Eins og fyrirsögn frumvarpsins ber með
■sér leggur milliþinganefndin i landbúnaðarmál-
um til, að lögunum frá 2. marz 1900 um stofn-
un Ræktunarsjóðs íslands verði breytt nokkuð
og þau aukin.
Nefndin leggur til að lögákvæðið sé, að
minsta kosti helmingur af vöxtum sjóðsins
leggist ár hvert við höfuðstól. Hinum hlutan-
um skal varið „til að verðlauna atorku, hag-
sýni og ettirbreytnisverðar nýjungar í landbún-
aði, og í annan stað styrkja menn til lífsábyrgð-
arkaupa til viðbótartryggingar lánveitingum til
ábýliskaupa“. — Eftir gildandi lögum sjóðsins
skal verja vöxtunum, að svo miklu leyti sem
þeir eru ekki lagðir við höfuðsfól „til verðlauna
fyrir frábæran dugnað í jarðabótum“. Tillög-
ur nefndarinnar ganga því út á að rýmka
starfssvið sjóðsins, og er það í fylsta sam-
ræmi við kröfur tímans, því auðsætt er, að
jarðabætur eiga ekki fremur rétt til verðlauna
af opinberu fé, en ýmsar aðrar þarflegar fram-
kvæmdir og eftirbreytnisverðar nýjungar til
eflingar búnaði, auk þess sem almennar jarða-
bætur eingöngu eru til gagns jörðinni (nytj-
endum hennar), er þær eru unnar á, þar sem
aftur á móti ýmsar aðrar búnaðarframkvæmdir
geta verið heilum héruðum eða jafnvel öllu
landinu til stórmikils gagns. Bóndi sem t. d.
framleiddi gott kúa kyn, ynni ekki einungis
3jálfum sér, nágrönnum sínum og sveitungum
gagn, heldur og öllum þeim er fengju frá hon-
um kynbótagripi, og öllum þeim er til þeirra
gætu náð beinlínis eða óbeinlínis.
Nefndin vill verja nokkrum hluta af vöxt-
um Ræktunarsjóðsins til þess að styrkja menn
til að kaupa lífsábyrgð, er þeir svo noti sem
aukatrygging fyrir látium, er þeir fá til þess
að kaupa fyrir ábýli sín. Þetta er nýmæli, er
vér efumst ekki um að geti með tímanum, ei
vel er áhaldið, hjálpað mörgum fátækum bóuda
og grasbýlismanni til að eignast ábýli sitt, og
sem vér hikum því eigi við að mæla með. Skiljan-
lega má þó ekki verja miklu af ársvöxtum
sjóðsins í þessu augnamiði vegna annara krafa
og þarfa.
Stofnfé sjóðsins vill nefndin láta verja „til
lánveitinga til jarðabóta og hvers kyns at-
vinnubóta við jarðyrkju11, og til lána „gegn
öðrum veðrétti til ábýliskaupa, hvort heldur
eru jarðir, eða grasbýli og þurrabúðir utan
kaupstaða11.
Hingað til hefir stofnfé Ræktunarsjóðsins
aðeins verið lánað til jarðabóta, en nefndin vill
að það sé einnig brúkað til þess að hjálpa
mönnum til sjálfsábúðar, þannig að sjóðurinn
lám' til viðbótar við það, sem fæst í öðrum
lánsstofnunum út á fasteignir, svo mikið, að lán-
takandi fái samtals út á ábýli sitt alt að '2/a
söluverðs.
Aukið starfsfé á sjóðurinn að fá við al-
menna sölu þjóðjarða. Nokkuð dregur það og
sjóðinn, þegar frá líður, ef útlánsvextir verða
hækkaðir úr 3°/0 upp í 4°/0 eins og nefndin
leggur til.