Freyr - 01.10.1906, Blaðsíða 3

FREYR.
119
þar sem svo hagar til, hafa lagað sig eftir kjör-
Tinum að þessu leyti. Pjölæru plönturnar eru
nefnilega þannig útbúnar frá árinu á undan,
að þær geta hagnýtt sér svo að segja hina
fyrstu sólskinsdaga, og gróðurinn þarf þvi til-
tölulega styttri tíma til að þroskast eftir því
sem norðar dregur. Þar sem gróðrartíminn er
stuttur og sumar tiltölulega kalt eins og hér á
landi, getur horið við að plöntunum vinnist
ekki tíð til að ala aldini, þó mun það fremur
sjaldgæft hér á landi að því er innlendar teg-
undir snertir. Oðru máli er að gegna með
plöntur frá heitari löndum, þær komast allfiest-
ar ekki lengra en á blótuaskeiðið þegar þær
flytjast til kaldari ianda; hitinn er ekki nógu
mikill og sumarið ofstutt til aldinþroskunar.
Haustið og veturinn. Þegar alvarlega er
farið að hausta að, fara plönturnar að búa sig
undir veturinn og fara þær að því á ýmsan
hátt. En allur útbúnaðurinn miðar að hinu
sama: að verjast uppþornan og er venjulegast
f því fólginn að gera yfirborð ofanjarðarsprot-
anna svo lítið sem mögulegt er, þvi minna
gufar upp af litlum fleti en stórum.
Einærar plöntur minka sig hvað mest und-
ir veturinn, því plantan sjálf deyr með öllu og
aðeins fræið lifir að vetrinum; yfirborð plönt-
unnar getur tæplega orðið öllu minna. Eræinu
er vel borgið á vetrinn, því bæði er fræskurn-
ið til skýJis og svo er ekki erfitt fyrir lítið
fræ að rata á skjól milli visinna stráa.
Tvíæiar plöntur ná ekki lengra fyrsta ár-
ið en að mynda blaðhvirfingu, og halda þær
þvi gerfi að vetrinum. Blaðhvirfingarnar liggja
þétt við jörðina og eru opt eins og grafnar
n'iður í mosann; blöð þeirra eru svo þétt að
þau skýla hvort öðru og þótt yztu blöðin deyi
falla þau ekki burt, en eru þá hinum til varn-
ar. Tvíærar plöntur á öðru aldursári deyja út
með öllu eins og einæru jurtirnar og aðeins
fræið lifir þá að vetrinum.
Ejölærar jurtir fella mestan hlutann af of-
anjarðarsprotunum þegar fer að vetra. Það
sem stendur upp úr jörðinni virðist oft vera
alveg dautt á að sjá, en svo er þó ekki. Séu
t. a. m. yztu visnuðu blöðin tekin burt koma
græn og lifandi blöð i ljós innan við. Svo er
því að minnsta kosti varið með starir og gras-
tegundir á íslandi. Þar sem ekkert skýlir
plöntum þessum á vetrinn deyja ofanjarðarsprot-
arnir svo að segja með öllu, en því meira af
þeim lifir sem skjólið er betra. Þar sem var-
anlegt snjólag hvílir á jörðu á vetrum eru því
mjög margar plöntur veturgrænar.
Tré. Þá komum vér að trjánum. Þau
fella ennþá minna að haustinu, nefnilega aðeins
blöðin auk blómsprotanna, en stofnar þeirra og
greinar eru korkvarðar og brumið er með hlíf-
arblöðum, svo þeim er ekki sérlega hætt við
að þorna upp.
Sigrænar plöntur breytast minst á haustin
því þær fella aðeins blómsprotann eins og
krækiberjalyngið t. a. m.
Þar sem vetrarríki er og snjór hylur jörð-
ina er fjöldinn allur af plöntunum veturgrænn
og fannasveitirnar eru þannig miklu auðugri
af veturgrænum plöntum en snjóberu svæðin.
Hér á landi hafa ýmsar plöntur svo sem vor-
blómið, grávíðir, birkið o. fl. fullþroska blóm-
brumávetrin og fjöldi plantna hefir hálfþrosk-
að blómbrum. Islenzku plönturnar eru því
fljótar til þegar snjóinn leysir og sólin nær
þeim og þeim verður því meira úr sumrinu og
aldinþroskunin er vissari.
Um vinnutímann til sveita
eftir Pétur Stefánsson í Fjallsseli.
(Niðurl.)
Hvað kemur til þess að menn slóra við
vinnu? Það einkum, að menn hafa ekki áhuga
á henni, leiðist hún og þykir hún óbærileg.
Óreglubundinn og langur vinnutími er nærri
óbrigðult meðal til að verka þannig. Reglu-
bundinn og hæfilega langur vinnutimi hefur
óefað gagnstæð áhrif. Menn vinna með áhuga
og ánægju, þykir vinnan vera holl og hress-
andi, og ganga glaðir til hennar og frá —
kvíða ekki fyrir morgundeginum. Óreglubund-
inni vinnu fylgir ófrelsi. Það má segja hjúun-
um verk seint og snemma á daginn. Húsbænd-
ur mundu ekki kunna því vel, að hjú sin af-