Freyr - 01.08.1908, Blaðsíða 3

FREYR.
83
Framlarir í jarðrækt og kynbætur búfjár
í ákveðnar stefnur hljóta að hafa átt mestan
Jiátt i því, að hætt var í mörgum löndum
Norðurálfunnar að nytka ær, þó auðsætt sé,
að fleiri orsakir hafi getað stutt að því. Víst
er það, að eusku kjötfjárkynin myndu nú eigi
standa á þvi stigi, er þau standa, ef ekki hefði
verið hætt að mjólka ærnsr, og á líkan hátt
liefðu mjaltir á ám af binurn ullfinu fjárkynjum
að sjálfsögðu verið þröskuldur í vegi fyrir full-
komnun þeirra kynja.
En hvernig svo sem þessu er varið, þá
virðast líkur benda til þess, að sá siður að
nijólka ær hafi fluzt hiugað til lands með land-
námsmönnum, en ekki hitt, að hann hafi verið tek-
inn upp hér vegna mjólkurskorts. Skulu nú tekin
fram nokkur^ atriði skoðnn þessari til stuðnings.
I Noregi var það siður alt fram á 19. öld,
eigi síður en víða aunarstaðar í NorðuráJfunni
að kýr voru fóðraðar mjög illa, en hestar
miklu betur. Hestarnir fengu bezta heyið,
en nautpeningur varð að láta sér nægja að fá
hálm, heyrusi, hreindýramosa o. s. frv.1) Naut-
peningnum var og beitt mikið og iíðan hans
var þvi mjög komin uudir því, hve gott beiti-
landið var. Nú er beitiland í Noregi mjög
viða allrýrt og kýr þar í landi hafa þvi hlotið
að mjólka lítið. A þeim tíma var nautpenings-
ræktin alls ekki bundin við mikla grasrækt
og jarðrækt eins og nú er.
En að þessu hafi verið líkt varið hér á
landi og í Noregi, fyrst eftir landnám, er vafa-
laust, enda sézt það af tvennu. Hið fyrra er
það, að fornmenn höfðu svo mikinn íjölda
nautgripa, að til engra rnála getur komið. að
mjólkur, og þyrfti þvi ekki nema 120 pd mjólkur
yfir daginn úr 100 ám til þess að gjöra 8 pd.
smjörs með þeim mjólkurgæðum.
‘) Sbr. J. Smith. Det norske Landbrugs
Historie. Kristiania 1870, bls. 11—13.
ræktað hey (taða) eða annað gott hey hafi
verið til handa nautgripunum. Sögur vorar
geta og þess, að nautpeuingi hafi verið beitt
á vetrum. Hið siðara er það, að á söguöldinni
var svo mikil rækt lögð við hestana, eins og
Einar Asmundsson hefir svo ijóslega sýnt
(Búnaðarrit II. árg. bls. 17.—20,), að þeir hafa
hlotið að eyða því bezta af fóðrinu, er til var.
En þrátt fyrir það, þó hér hafi verið illa
með nautpeninginn farið eins og i Noregi og
kýrnar því orðið að mjólka lítið, þá hefir samt
ekki þurft af því að leiða neinn mjólkurskort
frá því, sem menn voru vanir við frá Noregi,
því fjölgun nautgripa hefir vafalaust orðið sam-
fara fjölgun sauðfjárins, með því að hvorttveggja
naut og sauðfé lifði mikið á útigangi. Og við
þetta er ennfremur athugavert, að sökum þess,
að hagar hér eru. og hafa engu síður þá verið,
miklu betri en i Noregi, þá má telja víst, að
nokkru betur hafi kýrnar mjólkað hér en í
Noregi ,um þessar mundir. Það verður því af
þessum ástæðum öllum ekki séð, hvað knýja
hefði átt forfeður vora til að taka upp mjaltir
á ám. Mjólkurskortur gat það ekki hafa verið
og er því ekki hægt að álíta annað senniiegra
en að þetta hafi verið arftekinn siður frá Noregi.
Sauðamjólkina hafa forfeður vorir, hinir
fornu íslendingar, sjálfsagt notað allmikið til
osta og skyrgjörðar. Ostar hafa þá vafalaust
verið búnir til meira og almennara, en siðar
varð. En vel má og vera, að ostagjörð hafi
allmikið tíðkast í Noregi í þá daga og því
hafi hún og orðið algeng hér. Geitf'é hefir i
Noregi verið mjólkað frá ómunatíð og geita-
mjólkin verið höfð í osta. Og þegar litið er
til þess, að suður í Norðurélfunni hefir sauða-
mjólk verið og er höfð til ostagjörðar jafnhliða
geitamjólk, þá er sú getgáta eigi fjarri líkurn,
að sama kunni að hafa átt sér stað í Noregi
um þær mundir, sem ísland bygðist þaðan
og sá siður því líka verið hingað íluttur.