Freyr - 01.08.1940, Blaðsíða 15

FREYR
Búmennskafyrr og nú
Fyrr á árum og öldurii voru það taldir
búmenn, sem komust vel af fyrir sig og
sína, voru bjargálna eða vel það, sem
kallað var.
Oftast nær mun aðalstyrkur þeirra tíma
búmanna hafa verið: Vakandi hugsun um
heyöflun og árvekni í allri skepnuhirðingu.
Aftur á móti voru breytingar allar og nýj-
ungar þyrnir í þeirra augum. Vitnuðu þeir
oft í afa sinn eða föður um eitt og annað:
„Faðir minn sæll hafði það nú svo.“ Sbr.
ljóðið: „Faðir minn sparaði fóðrið við hjú-
in, farnaðist honum því ágæta vel.“
Enginn hefir lýst þessum búskaparhátt-
um skarplegar en St. G. St„ þegar hann
talar um búskapinn á Keldu, þar sem túnið
var þýft og holtin nærri.
Og höggdofa fólkið á fálætis setri
hlaut fannmok og vatnsburð á sérhverjum vetri.
Og meðan að sumarið lýsti yfir landi,
gekk lúastirt að votabandi.
En fátt þó þar væri um framför og hægðir,
í fóðursæl geymslubúr skorti ei nægðir.
Fjarri sé það mér, að gera lítið úr fast-
heldni við fornar venjur, sem vel hafa
reynzt. En hætta nokkur fylgir því, að
röm fastheldni geti gert menn bæði ein-
sýna og þröngsýna. Þeir kostir, sem mest
prýddu fyrri tíma búmenn og enn er og
ætíð verður sönn prýði á hverjum bónda,
eru iðjusemi, nýtni og reglusemi.
En nútímabúmaðurinn þarf miklu fleira
til að bera en fyrirrennari hans.
Auknar kröfur til lífsins, vaxandi hraði
viðskiptanna, véltæknin og hin nýju land-
búnaðarvísindi, heimta að nútímabóndinn
hafi til að bera fjölþætta þekkingu, verk-
lega æfingu og leikni í öllum hinum marg-
háttuðu vinnubrögðum nútímabúskapar.
Ætíð verður bóndinn að hafa það hugfast,
að hann á sjálfur að vera leiknasti mað-
urinn á heimilinu við hvaða starf, sem að
höndum ber utanbæjar. Með því eina móti
125
er hægt að stjórna öðrum svo við verk, að
þeirra vinnuafl notist að fullu.
En langsterkasti þáttur nútímabú-
mannsins verður eftirtekt hans og hag-
nýting á öllum nýjungum á sviði búskapar-
ins. Einmitt það, sem talinn var versti
ókostur fyrri tíma búmannsins — nýjunga-
girnin — verður nú höfuðkostur bóndans.
Á sviði jarðræktar þarf hann að fylgjast
af alefli með öllum nýjum tilraunum og
niðurstöðum þeirra: Um kartöflur, rófur og
grasrækt; um áburðaraðferðir, áburðar-
tíma, tegundir og magn, — jurtasjúkdóma
og varnir, jarðvinnsluaðferðir og verkfæri,
o. m. fl.
Á sviði kvikfjárræktar það nýjasta í kyn-
bótum og kröfum markaða, fóðrun, hirð-
ingu, notkun hjálparmeðala og fóður-
bætis.
í raun og veru þarf nútímabóndinn að
vera gagnmenntaður og halda vel við
menntun sinni með því að lesa allar
nýjungar, sem við koma búskap og hann á
völ á. Afkoma og glæsileikur í búskap hans
er kominn undir því hversu duglegur hann
er að viða þessu að sér og notfæra sér það.
Einn höfuðstyrkur danskra bænda er tal-
inn sá, hversu fljótir þeir hafa verið að
notfæra sér niðurstöður tilrauna í hvaða
grein landbúnaðarins, sem verið hefur.
Enda eru þeir taldir beztu bændur í heimi.
Þessari hlið búmennskunnar hefur því
miður ekki verið nógu mikill gaumur gef-
inn eða vel á lofti haldið. En hér þarf
breyting á að verða. Tilraunstarfsemi öll
þyrfti að komast í fastari rás og bænda-
efni og bændur menntaðir í því að notfæra
sér þær. —
Vísindin efla alla dáð,
orkuna styrkja, viljann hvessa,
vonina glæða, hugann hressa;
farsældum auka lýð og láð.
Þetta var kveðið fyrir 100 árum.
Ólafur Sigurðsson, Hellulandi.