Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 29.12.1949, Blaðsíða 16

90
TÍMARIT V.F.I. 1949
ekki verða annarsstaðar fundin, og rannsókn þeirra
hefur aukið mjög á þekkingu manna og skilning á
þeim lögmálum, sem gilda innan atómkjarnans og
annars staðar, þar sem mikil orka er að verki. Sem
stendur verður ekkert sagt með vissu um hagnýtingu
þessara rannsókna, en ef dæma skal eftir reynslu
liðna tímans, þá virðist það vera nokkurn veginn gef-
ið mál, að þekking sú, sem menn eru að afla sér
með rannsóknum á geimgeislunum, verði einhvern
tíma hagnýtt í einhverri mynd. Rannsóknir þessar
eru nú undirstaðan að áframhaldandi þróun atóm-
vísindanna, og þær virðast til þess fallnar að graf-
ast fyrir hið innsta eðli efnisins og samband þess
við orkuna.
Staðsetning sementsverksmiðjunnar.
(Svar við erindi dr. J. E. Vestdals).
Eftir Harald Ásgeirsson.
Án þess, að því er séð verður, að rannsóknir á
aðstæðum væru gerðar, skrifaði Jóhannes Bjarnason
grein í Tímann 4. ágúst s. 1. þar sem mælt var með
staðsetningu verksmiðjunnar á Akranesi. 5. ágúst
var skipuð nefnd til þess að ráða úr um staðsetningu
verksmiðjunnar, og þessi nefnd skilaði áliti, sam-
hljóða Tíma-greininni þann 8. sama mánaðar.
I greinargerð þessarar nefndar er staðreyndum svo
hallað, að óbærilegt er, að hún ráði úrslitum í svo
mikilvægu máli sem bygging sementsverksmiðju er
á þessum tímum. Þess vegna eru eftirfarandi athuga-
semdir við þessa greinargerð dregnar fram.
I greinargerð nefndarinnar eru ýms atriði dregin
fram og lögð til jafns fyrir staðsetningu verksmiðj-
unnar á Akranesi annarsvegar, og hinsvegar fyrir
þann stað, sem nefndin taldi líklegastan sunnan Hval-
fjarðar, Örfirisey. Aðeins þrjú atriði eru tekin til
útreiknings, en samandregin eru þau eftirfarandi:
1. Það má dæla sandinum úr Teigavör jafnóðum
og hann er notaður, og sparast við það 180 þúsund
krónur á ári, ef verksmiðjan verður á Akranesi.
2. Það þarf að flytja 10 þús. tonn af sementi fyrir
Hvalfjörð áleiðis norður í land. Aukakostnaður við
þetta verður 350 þús. krónur á ári ef verksmiðjan
verður í Reykjavík.
3. Dreifingarkostnaður til Suð-Vesturlands verður
315 þús. krónum hærri frá verksmiðju á Akranesi.
Mismunur þessara þriggja liða verður 215 þús. kr.
Akranesi í vil.
Ekki verður séð, hvernig nokkur af þessum liðum
fái staðist í raun.
Útreikningar á fyrsta atriði munu í stuttu máli
vera svo, sem hér fer á eftir. Að verksmiðju í
Örfirisey þyrfti að flytja 22 þús. tonn af basalti á
ári á kr. 4.50 per tonn, eða samtals 99 þús. kr. á ári.
Auk þessa mun áætlað, að flytja þurfi 11 þús. tonn-
um meira af skeljasandi til þeirrar verksmiðju á kr.
7.00 per tonn, eða fyrir 77 þús. kr. á ári. Samtals eru
þetta 176 þús. kr. eða nær 180 þús. kr.
Ekki verður séð, að gert hafi verið ráð fyrir nokkr-
um kostnaði við það að nema sandinn úr Teigavör.
Hinsvegar er staðhæft: „honum má dæla jafnóðum
og hann er notaður . . . svo að hvorki þarf að flytja
hann í pramma né byggja fyrir hann geymsluþró“.
Þetta mun ekki vera rétt. Til þess að hægt sé að dæla
þessum sandi verður að gera ráð fyrir ca. 60% inni-
haldi af sjó. Þessi sjór þynnist ef til vill nokkuð við
það að við þessa blöndu bætist þveginn skeljasandur.
Ef gert er ráð fyrir, að hægt verði að láta brennslu-
efjuna (slurry) innihalda 60% af föstum efnum, verð-
ur afgangs 40% af þynntum sjó. Ef þynningin nemur
% samsvarar þetta 30% af 3,5% söltum sjó. Dag-
framleiðsla verksmiðjunnar á að verða 250 tonn af
sementi. Föst hráefni til þeirrar framleiðslu verða
þá um 375 tonn, og vökvi þá um 250 tonn, þar af SA
sjór eða um 185 tonn. Saltinnihaldið verður því
185 tx 3,5% =6,5 tonn.
Mest af þessu salti gufar upp í heita enda ofnsins,
og þéttist aftur þar í ofninum sem hitinn er 600—800°
C og myndar hina illræmdu alkali hringa, sem loka
ofninum.
Af þessum ástæðum er það að sementsverk-
smiðju er nauðsynlegt að hafa ferskt vatn, til þess
að þvo saltið úr sandinum.
Láðst hefir að taka tillit til þess, sem nauðsynlegt
má þó telja, að gera ráð fyrir veðurtöfum á sand-
náminu frá Sviði. Sennileg afleiðing af þeim töfum
mundi vera sú, hvar sem verksmiðjan annars væri
staðsett, að sanddæluskipið yrði notað til þess að dæla
upp basaltsandi þá daga, sem það getur ekki dælt á
Sviðinu. Einnig hefir láðst að gera ráð fyrir því, að
skel geti fengizt með öðrum basaltsandi, en þeim,
sem áætlað er að nota úr Teigavör.
I öðru atriði er gert ráð fyrir, að sementi verði
dreift landleiðis frá Reykjavík til Mið-Vestur- og
Norð-Vesturlandsins. Ekki er sennilegt, að sá háttur
verði hafður á dreifingunni. Ef gert er ráð fyrir
gildandi flutningataxta á þessum leiðum, myndi með-