Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 29.12.1949, Page 17

TÍMARIT V.F.I. 1949
91
alflutningsgjald verða um 375 kr. per tonn af sementi.
Þessi upphæð er um fimm sinnum hærri en gildandi
farmgjöld fyrir sömu vöru sjóleiðis.
I {iriðja atriði er gert árð fyrir, að sement verði
flutt til Reykjavíkur í ,,-samskonar pramma og ætl-
aðir eru til sandflutningsins“. „Samkvæmt því yrði
flutningskostnaður kr. 7.00 per tonn af sementi. . .”.
Æskilegt hefði verið, að frekari rökstuðningur hefði
fylgt þessari staðhæfingu. Flutningsgjöld með Þyrli,
sem er þrisvar sinnum stærra skip en ráðgert er að
nota, eru nú 25. kr. per tonn af olíu fluttri milli Hval-
fjarðar og Reykjavíkur. E. t. v. væri hægt að fram-
kvæma þennan flutning fyrir lægri kostnað en fram-
angreindan kostnað við olíuflutninga. Ósennilegt
verður það þó að teljast, að hægt væri að framkvæma
þá fyrir helmingi lægra verð, og sjö kr. verðið má
teljast útilokað. Það verður því að gera ráð fyrir
miklu hærri kostnaði við þennan lið, og allur sá kostn-
aður er sóað fé.
Því er haldið fram í greinargérðinni, að það muni
kosta 35 þús. kr. meira að flytja 10 þús. tonn af
sementi frá Reykjavík til Akraness en að flytja 45
þús. tonn frá Akranesi til Reykjavíkur. Þetta virðist
vera misskilningur, því vissulega mætti nota sömu
tæki og aðferðir við hvoru tveggja flutningana, án
þess að heildarkostnaður aukist fyrir það, að flutt er
minna magn.
I greinargerð staðsetningarnefndarinnar er hvergi
gert ráð fyrir kostnaði við lóðir, lóðamannvirki, hafn-
armannvirki né vatnsveitu á Akranesi. Nú hafa hins-
vegar fengizt upplýsingar um það, að þessi kostnaöur
muni vera á annan tug millj. krónur. Það ætti því
ekki að valda tvímæli, að æskilegt sé að staðsetning
hinnar fyrirhuguðu sementsverksmiðju verði tekin
til gagngerðrar endurskoðunar.
Tildrög að félagsfundinum 20. jan. voru í stuttu
máli svo, sem hér fer á eftir. I nóv. s. 1. kom ég að
máli við þáverandi formann félagsins, próf. Finnboga
R. Þorvaldsson og benti honum á, að æskilegt væri
að staðsetning hinnar fyrirhuguðu sementsverk-
smiðju yrði rædd á félagsfundi. Féllst hann brátt á
réttmæti þess, að málið yrði tekið fyrir á félagsfundi.
Hann féllst einnig á þá skoðun mína, að miður æski-
legt væri fyrir meðlimi félagsins að bera fram gagn-
rýni á þetta mál í dagblöðunum, en ég hélt því fram,
að félagsfundur í V.F.I. væri sá rétti vettvangur til
þess að koma fram leiðréttingu í þessu máli. Hins-
vegar gerði próf. Finnbogi ekki ráð fyrir, að félags-
stjórnin ætti að eiga frumkvæðið að þessum fundi,
heldur myndi heppilegra, að nokkrir meðlimir félags-
ins óskuðu eftir honum. Hinn 29. nóv. skrifuðu 12
meðlimir undir slíka ósk, og skömmu siðar ákvað
stjórnin að fundurinn skyldi haldinn. Formaður bauð
mér því næst að halda framsöguræðu um málið á
félagsfundi, sem halda ætti 14. des. Ég kvaðst reiðu-
búinn að gera þetta, hinsvegar töldum við það að
ýmsu leyti rétt að gefa formanni verksmiðjustjórn-
ar kost á framsögu um þetta efni. Endanlegt sam-
komulag hefir orðið um það, að formaður sements-
verksmiðjustjórnar skyldi flytja erindi um þessu
skylt efni fyrst í janúar. Erindið var flutt 20 jan.
og hefir verið skráð í Tímarit V.F.I. 5. hefti 34. ár-
gangs.
Málefnaflutningur í erindi þessu gefur tilefni til
rækilegrar greinargerðar, einkum þar sem dr. Jón
skoraðist undan að mæta á framhaldsfundinum, svo
að gagnrýni á erindið var látin falla niður. Plássins
vegna skal þó aðeins stiklað á stóru.
Fyrst skal sú skoðun mín staðfest, að ég álít, að
sandnám við strandlengju Snæfellsness og hafnleysi
Mýra muni ekki standast samkeppni við sandnám
á Patreksfirði fyrir verksmiðju við Faxaflóa, hvorki
hvað kostnað né öryggi snertir.
Meðnefndarmenn mínir í sementsverksmiðjunefnd-
inni voru á öðru máli. Þegar % af áskildum tíma-
fresti F. L. Smidth & Co. til þess að skila saman-
burðaráætlunum fyrir verksmiðjur við Patreksfjörð,
Önundarfjörð og Reykjavík var liðinn, létu þeir
stöðva þessa útreikninga, og var firmað fengið til
þess að gera í þess stað áætlanir fyrir verksmiðju
staðsetta á Akranesi.
Þegar skeljasandurinn á Sviðinu fannst, seinna i
þessum mánuði, breyttist útlitið vissulega til batn-
aðar, og var nefndin á einu máli í því að leggja
til, að hann yrði notaður til sementsframleiðslu. I
sementsverksmiðjunefndinni lagði Jón fram kort það,
sem birt er á bls. 65 í Tímaritinu. Svæði það, sem
afmarkað er úti á Flóanum, er um 50 km- að flat-
armáli. Þessu korti fylgdi eftirfarandi skýring:
„Á hinu auðkennda svæði hefir fundizt hreinn eða
því sem næst hreinn skeljasandur (sandur, sem inni-
heldur 90—100% af skel), en þau svæði úti í fló-
anum, sem á hefir fundizt kalksnauðari skeljasand-
ur, eru ekki merkt á kortinu."
Mér brá því illa, þegar myndin á bls. 66 var sýnd,
og ég sá, að þetta var ekki rétt.
Dr. Jón virðist líta á það sem reglu, að kísilsýru-
hlutfallið í sementi verði að vera minnst 2.2. Þetta
er skv. uppsetningu Michaelis frá 1914. Sérfræðing-
ar síðari tíma eru þó ekki á sama máli.
Knowles Associates skrifuðu sementsverksmiðju-
nefndinni og ráðlögðu að reyna að notast við kísil-
sýruhlutfall basaltsandsins, 1.45. R. K. Meade (Port-
land Cement, bls. 19) gefur töflu yfir efnagreining-
ar á portlandssementi framleiddu á 30 stöðum í
Bandaríkjunum. Af þeim eru sex með kísilsýruhlut-
fallið 1.9 og lægra, lægst 1.46. A. C. Davis (Portland
Cement 1943, bls. 19) segir, að í venjulegu port-
landssementi sé hlutfallið milli 1.6 og 3.5. J. C. Witt
(Portland Cement Technology 1947, bls. 192) segir
frá kísilsýruhlutfallinu, sem reglu, er geti verið til
aðstoðar, en að það sé orðið úrelt, og R. H. Bogue (The