Akranes - 01.07.1954, Blaðsíða 16

RAGNAR JOHANNESSON:
Vordflgnr í VArploodi
— Æðejf í fsnfjarðnrdíúpi —
MÉR gekk ekki vel að sofna fyrsta kvöld-
ið, sem ég var í Æðey. Ekki var það
þó af því, að illa færi um mig. Dúnsæng-
urnar þar vestra eru engin ræksni. Prins-
essan í ævintýrinu hefði varla fundið fyr-
ir bauninni gegnum slíkar sængur. — Og
hljótt var í húsinu. Heimilisfólkið svaf
vært eftir langan vorannadag.
En ég átti erfitt með að hætta að hlusta
á kliðinn að utan, þennan fjölþætta klið
væran nið landöldunnar í fjörunni, marg-
víslegar raddir óteljandi fugla á láði og
legi og lofti, raddstyrkan kór, öðru hverju
rofinn af hvellu gargi kriunnar og skærum
unglambsjarmi. Allt var þetta svo undar-
lega töfrandi og seiðandi. Þann, sem er
þvi vanur, leiðir þessi kliður í væran, frið-
sælan svefn, en ókunnug eyru lokkar hann
til að vaka og hlusta, enda þótt þau skynji
1 íka værðina og friðinn.
Ég fór fram úr og horfði út um opinn
gluggann. Ot i „nóttlausa voraldar veröld“.
Grasi grónar hæðirnar vöfðu grænl og
viðlent túnið i hlýjum faðmi sinum, en
á hak við, handan sundsins, risu fann-
hvítar hlíðar Snæfjallastrandarinnar, þvi
að seint voraði á Vestfjörðum þetta vor.
Næturdöggin er tekin að falla á nýgræð-
inginn. Ærnar eru lagztar uppi i brekkun-
inn og lömbin hafa flest komið sér í ból-
ið lika. Þau hnipra sig upp að mjúkum
feldi móðurinnar og leggja litlu, snotru
snoppuna upp á bóg hennar.
En krian gefur sér enn ekki tíma til
að hvíla sig. Hún hnitar hringa yfir tún-
inu, hátt í lofti, flugfim og vængprúð,
lætur sig falla, stöðvar sig og smýgur
aftur upp i loftið sem örskot.
Svo finnst mér sem þama utan úr bjartri
vornóttinni stari hundruð augna. Það eru
dökk augu, blikandi af ást og hamingju.
Þessi augu eiga bústnar móleitar mæður,
sem ylja eggjum sínum í mjúkum dún-
hreiðrum. Það eru heiðursfreyjur þess-
arar eyjar, æðarkollurnar.
Hér er riki þeirra. Eyin ber nafn þeirra.
Um þúsundir ára hafa þær gert hér hreið-
ur, kynslóð eftir kynslóð. Fyrst áttu þær
eyna einar. Svo komu mennirnir. En hér
varð maðurinn ekki óvinur dýrs og nátt-
úru, drepandi, rænandi og eyðileggjandi.
Hér varð hann vinur og verndari. Hér
eru fuglinn og maðurinn félagar, sem
þekkja gagnið, sem þeir geta haft hvor
af öðrum og snúast því saman til varnar
gegn ásókn og óvinum.
Ekki þarf lengi að leita æðarfuglsins,
þegar komið er í Æðey. Á vognum vaggar
æðarfuglinn sér á sólgullinni báru. Þegar
siglt er inn i fagran faðm hafnarinnar
sjást æðarkollur skjótast frá fjörunni í
hreiðrin, ef einhverjar hafa leyft sér að
bregða sér í bað örstutta stund. Upp bryggj-
una að íbúðarhúsinu eru örfá skref. Fram-
an við það er hlaðin steinstétt. Undir þeirri
stétt eru nokkur æðarhreiður, hlaðin af
manna höndum. Þar verpa æðarkollur og
sitja svo fast, að þær láta sig engu skipta
stöðugan umgang og eril um hlað og
bryggju. Þær láta sem ekkert sé, þótt
stigið sé yfir þær. En séu svona heima-
kollur áreyttar að óþörfu, verður þeim
fyrr gramt í geði en þær óttist. Þá eiga
þær til að glefsa óþyrmilega í friðarspill-
inn, og láir þeim það enginn. Þær eru
húsfreyjur í sínu hreiðri.
Þegar ég var rétt að festa svefninn,
hrökk ég upp við það, að eitthvað straukst
við húsvegginn. Þetta kom aftur og aftur,
smádynkir og högg og loks fylgdi ámát-
legur jarmur. Á rosalegri haustnótt hefði
mér ekki orðið um sel, en nú var
björt júní-nótt. Samt fór ég aftur fram
úr og leit út. Fast við húshliðina, við eld-
liúsdyrnar, stóð roskin ær, fremur ófríð
sýnum. Hún þefaði með gættum og nudd-
aði hausnum við vegginn. Svo leit hún upp
og sá mig og jarmaði enn.
Daginn eftir fékk ég að vita, að þessi
ær hefir verið heimagangur árum saman,
víkur aldrei langt frá húsum og er frá-
bærlega sníkin. Hún fylgist með því, sem
•fram fer í eldhúsinu og fær margan góð-
an bitann og sopann. Kvölds og morgna
vitjar hún dyra.
Eftir þetta ævinýri féll ég i fastan og
væran svefn.
Það sem nú hefir verið sagt um heima-
alinginn roskna og spekt æðarfuglsins, get-
ur verið sýnishorn af sambúð manna og
málleysingja í þessari ey. Það er engin
tilviljun, að annar þeirra Æðeyjarbænda
er dýralæknir, sem gegnir dýralæknis-
störfum í víðáttumiklu umdæmi. Hann
hefir þó ekki stundað lækninganám i fjar-
lægum háskólum. Eyjan hans og umhverf-
ið hafa verið hans háskóli og dugað honum
vel. Og ekki get ég hugsað mér, að nokk-
ur geti orðið heimilisfastur i Æðey, nema
sá, sem getur umgengizt dýr með um-
hyggju og kærleika. Ekki getur heldur
farið hjá þvi, að líf þess manns, sem elzt
upp i svo innilegu sambandi við náttúr-
uria hlýtur að verða auðugra og fyllra en
þeirra, sem alast upp á rykugri möl i
kreppu .grárra steinmúra og þekkja ekki
önd frá æðarfugli. Og ætli sá, sem næm-
ur ér á lif og kjör hinna mállausu smæl-
ingja, verði ekki skilningsbetri á þarfir
nauðstaddra bræðra meðal manna?
—★—
Það hafði lengi verið draumur minn
að kynnast Isafjarðardjúpi nánar, eink-
um perlum þess, eyjunum, Æðey og
Vigur. Margar lokkandi sögur og lýsingar
hafði ég heyrt frá þessum kostasælu eyj-
um, þær voru hið laðandi ævintýri, eyj-
ar lifs og friðar í faðmi hins kalda djúps.
Nú gafst mér tækifærið til gista bæði þessi
sérstæðu höfuðból, og njóta þar gestrisni
manna og náttúru, en í þessum þætti verð-
ur aðeins fjallað um Æðey, hvað sem
seinna verður.
Við fengum okkur far með fiskibát úr
Súðavik, sem var að fara á mið sín í
Djúpinu. Þegar sjómennirnir höfðu lagt
net sín, ætluðu þeir að skjóta okkur á land
í Æðey.
Kalt var og hvasst út Djúpið þetta kvöld
og bárurnar klöppuðu kinnunginn ómjúk-
lega, eða nægilega til þess, að heilsa min
fór að leika á bláþræði. Og meðan ég
horfði upp um lúgarsgatið á veðurbarin
andlit sjómannanna, sem stóðu þarna sjó
klæddir á þilfarinu og störðu gegn særok-
inu, rólegir og einbeittir, hugleiddi ég það,
hve skjótlega breytt lífskjör draga úr við-
námsþrótti kynslóðanna. Um þessar slóð-
ir höfðu afar mínir siglt um úfinn sæ,
hressir og æðrulausir eins og þeir sætu á
rúmi sinu heima i baðstofu, róið margan
langan barning, án þess að blikna, en hér
lá ég, afkomandi þeirra á annan og þriðja
lið, fölur á kjammann og miður mín af
sjóveiki. Þegar siglt er gegn sædrifi og
norðangarra milli snarbrattra og grettra
fjalla Vestfjarða skilst vel, hvers vegna
„kjörin settu á manninn mark,
meitluðu svip og stæltu kjark“.
Þessi ferð tekur enda eins og aðrar.
báturinn kemur í lygnari sjó. Veðrið hef-
ir ekki leyft okkur að taka venjulega land-
göngu að þessu sinni. Við komum norðan
að eynni, að lágum klettum. Hinum meg-
in sundsins rís Snæfjallaströndin, sem nú
ber sannarlega nafn með rentu. Með fjör-
unni er dökk rönd, allt hitt er hvítt af
snjó, og er þó kominn miður júní. Búsæld
arleg virðist hún ekki i fljótu bragði, þessi
strönd, og sízt þegar þannig vorar. Samt
88
AKRANES