Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.10.1981, Blaðsíða 11

t.d. Skiparannsóknastofnunin. Enn-
fremur getur sérhver kennari gert rann-
sóknarsamning án þess að SINTEF
komi þar nærri. Samvinnan milli
SINTEF og hinna einstöku rannsóknar-
hópa innan NTH er því algjörlega frjáls
og þykir reynslan hafa sannað gagnsemi
þessa frjálsa fyrirkomulags.
Fyrir sérhvert rannsóknarverkefni,
sem tekið er upp af SINTEF, er gerður
verkefnissamningur milli stofnunarinn-
ar og þess aðila sem greiðir kostnaðinn.
Þegar iðnfyrirtæki er samstarfsaðili, eru
oft ákvæði í samningnum, sem tryggja
hagsmuni þess aðila, sem kostar rann-
sóknina eða þróunarstarfið. Þar geta
verið ákvæði um einkaleyfi, um að
SINTEF megi ekki birta niðurstöðurnar
nema með samþykki viðkomandi aðila,
og einnig, að SINTEF megi ekki sinna
hliðstæðu verkefni fyrir annan aðila á
samningstímanum, jafnvel ekki næstu
sex mánuði eftir að honum lýkur. Mál
af þessu tagi geta verið vandmeðfarin,
en þykja þó ekki valda verulegum erfið-
leikum hjá SINTEF. í sambandi við
hinar hagnýtu rannsóknir Raunvísinda-
stofnunar hefur orðið nokkur umræða
um atriði sem þessi og því hefur jafnvel
verið haidið fram, að þjónusta af þessu
tagi við einstök fyrirtæki væri óeðlileg
við háskólastofnun. Ég tel, að þessi
sjónarmið hafi um of mótast af þröng-
um hagsmunum einstakra fyrirtækja.
Norðmenn telja, að kennslu við
tækniháskólann sé verulegur styrkur í
hinum hagnýtu rannsóknarverkefnum,
því fyrir tilstilli þeirra tengist skólinn
betur atvinnulífinu, og mörg hinna
þriggja mánaða löngu lokaverkefna hjá
nemendum sækja efnið til slíkra rann-
sóknaverkefna. Einnig er það mikil-
vægt, að starfsmenn SINTEF taka tölu-
verðan þátt í kennslu við NTH og er
skólanum mikill styrkur í því að eiga
greiðan aðgang að tæknimönnum með
jafnmikla reynslu og starfsmenn
SINTEF búa yfir, því þar er rík áhersla
lögð á nýjar tæknigreinar. í nokkrum
tilvikum hafa nýjar kennslugreinar
sprottið upp af starfsemi SINTEF.
IV. TÆKNISJÓÐUR
Hér að framan var þess getið, að um
þriðjungur af rekstrarfé SINTEF kemur
frá opinberum sjóðum. Meginhluti
þessa fjár kemur frá tæknisjóði, sem
rannsóknaráð Noregs (NTVF) úthlutar
úr. Fé er þar veitt til verkefna að undan-
genginni umsókn með ítarlegri kostn-
aðar- og tímaáætlun ásamt greinargerð.
Hliðstæðir, mjög öflugir tæknisjóðir
munu vera til hjá öllum hinum tækni-
væddu nágrannaþjóðum okkar. Þeir
eru þar veigamikill þáttur í tæknilegum
framförum þeirra.
Ekki verður skilist við þessa umræðu
um hagnýtar rannsóknir við Háskóla
íslands án þess að ræða þennan þátt
nokkuð nánar, því þarna vantar að
mínu áliti mikilvægan hlekk í viðleitni
okkar til að nýta vel nýja möguleika,
sem nútímatækni býður upp á.
Enda þótt ýmsir sjóðir hér á landi sinni
að nokkru því hlutverki, sem eðlilegt er að
ætla tæknisjóði, er það þó aðeins í tak-
mörkuðum mæli og oftast er um að
ræða verkefni, þar sem stutt er í hagnýt-
an árangur.
Hér á landi hefur Vísindasjóður
reynst mjög vel, enda þótt hann ráði
yfir mjög takmörkuðu fjármagni miðað
við verðugar umsóknir. Umsóknir til
sjóðsins eru metnar vandlega af hinum
færustu mönnum fyrir úthlutun og
tryggir þetta góða nýtingu hins tak-
markaða fjármagns.
Mörg góð verkefni hafa verið leyst
með hjálp Vísindasjóðs á liðnum árum
og hann hefur hrundið af stað mörgum
stórum verkefnum, en aðrir aðilar síðan
tekið verið fjármögnun þeirra eftir að
fyrsta lota starfsins, sem hefur verið
unnin með hjálp Vísindasjóðs, hefur
sýnt gildi þess verkefnis, sem ráðist var
Við þurfum að fá hliðstæðu við
Visindasjóð til styrktar tæknilegum
verkefnum. Mjög kemur þá til greina að
fela Vísindasjóði þetta verkefni með því
að bæta við þriðju deildinni, Tækni-
deild, til viðbótar Hugvísindadeild og
Raunvísindadeild, en samtímis þyrfti að
stórauka tekjur sjóðsins og efla starf
hans þannig, að heildarstefna hans verði
mörkuð skýrar og honum verði gert
kleift að fylgjast betur með árangri af
því starfi, sem fé er veitt til.
V. LOKAORÐ
Eins og þegar hefur verið getið, er
sóst í vaxandi mæli eftir því að nýta
þekkingu, reynslu og rannsóknar-
aðstöðu við Háskóla Islands til að leysa
ýmis vandamál í íslensku atvinnulífi og
íslensku þjóðfélagi. Töluvert starf af
þessu tagi hefur verið unnið við Verk-
fræði- og raunvísindadeild og við Raun-
vísindastofnun á síðari árum, en þó án
heildarskipulags.
Ég tel að hér á landi sé enn brýnni
nauðsyn að nýta þá möguleika, sem Há-
skólinn býður upp á til lausnar slíkum
verkefnum, en í nágrannalöndum
okkar, því sökum mannfæðar hér er í
ýmsum tilvikum vart í annan stað að
leita.
Háskóli íslands er því eðlilegur vett-
vangur hagnýtra rannsókna í ýmsum
greinum tækni og raunvísinda, því
kennarar og sérfræðingar hans búa þar
yfir mikilli reynslu og þekkingu.
Ég tel því mikilvægt fyrir íslenskt
þjóðfélag, að þekking sú og reynsla,
sem er að finna við Háskólann, verði
nýtt á skipulegan hátt til að leysa fjöl-
mörg brýn verkefni í íslensku þjóð-
félagi, og að hagnýtar rannsóknir þar
verði efldar verulega samtímis því, að
tengsl við ýmsar aðrar stofnanir og
fyrirtæki verði treyst. Eins og stendur
eru vaxtarmöguleikar fyrir hinar hag-
nýtu rannsóknir við Háskólann mjög
takmarkaðir og er skjótra úrbóta þörf.
Við íslendingar verjum miklu fé til að
mennta ungt fólk. Vöxtur Háskólans
síðasta hálfan annan áratug ber þessu
glöggt vitni. Hinsvegar vantar mikið á,
að við nýtum sem skyldi þá miklu sér-
þekkingu, sem þetta unga fólk hefur
aflað sér. Samtimis bíða fjölmörg brýn
verkefni úrlausnar. Nútímatækni er
grundvöllur hinna góðu lífskjara, sem
íslenska þjóðin býr nú við. Við eigum
mikla möguleika ónotaða til að bæta
lífskjör okkar enn að mun. Þessu getum
við því aðeins náð, að við nýtum vel þá
þekkingu og reynslu, sem til er í
landinu. Mikilvægur þáttur í sókn til
betri og traustari lífskjara er að nýta vel
þá sérþekkingu og rannsóknaraðstöðu,
sem er að finna við Háskóla íslands. Ég
tel, að fyrstu skrefin þar ættu að vera:
1) Að koma betra skipulagi á hinar hag-
nýtu rannsóknir Háskólans.
2) Að auka verulega húsnæði fyrir þess-
ar rannsóknir.
3) Að stofna öflugan sjóð til styrktar
íslenskum tæknirannsóknum.
HEIMILDIR:
(1) Rannsóknir við Háskóla íslands á sviði
raunvísinda og verkfræði. Rannsóknaráð rikisins.
Rit 1981:1.
(2) Vistfræði háskólarannsókna. Páll Theo-
dórsson. Raflost, blað rafmagnsverkfræðinema,
1981.
(3) SINTEF 25 ár, 1950-1975. Skýrsla frá
SINTEF, Þrándheimi.
TÍMARIT VFÍ 1981 — 71