Dagblaðið Vísir - DV - 20.11.2004, Síða 24

24 LAUQARDAGUR 20. NÓVEMBER 2004
Helgarblað 13V
Frásagnir af hinu sokkna Atlantis komust fyrst á kreik suður í Aþenu á 4. öld fyrir okkar tímatal. Þær
gengu í endurnýjun lífdaga á síðari hluti 19. aldar þegar bók um landið komst á metsölulista. Siðan hafa
visinda- og fræðimenn, skáld, rithöfundar og ýmsir fleiri kveðið sér hljóðs og lýst landi þessu fjálglega.
Þrjú Atlantis hafa fundist síðan í byrjun júní á þessu ári, á írlandi, Spáni og í austanverðu Miðjarðarhafi.
Athnms tr alls staoar og hvergi
Um 355 árum fyrir okkar tíma-
tal settist aþenski heimspekingur-
inn Platón niður og hripaði hjá sér
frásögn sem hann hafði eftir Krítí-
asi, einum af þrjátíu harðstjórum
Aþenu. I-Iann hafði sína sögu eftir
spekingnum Sóloni en hann hafði
heyrt sína sögu hjá egypskum
prestum. Sagan var eitthvað á þá
leið að fyrir mörg þúsund árum
hefðu Aþeningar hrundið árás
stórveldis sem staðsett var úti í
Atlantshafi. Skömmu síðar eyddist
stórveldið í óskaplegum náttúru-
hamförum og saga þess gleymdist.
Atlantis Platóns
Fyrir meira en 11 þúsund árum
bjó göfug og hraust þjóð á eyju í
Atlantshaflnu. Þjóð þessi var auð-
ug því mikið var af auðlindum um
gjörvalla eyjuna en hún var líka
miðstöð verslunar og viðskipta.
Landið hét Atlantis og lýsir Platón
því svo: „... á þeim tíma var eyja
vestan við sundið sem þið kennið
við súlur Herkúlesar. Eyja þessi var
stærri en Líbýa og Asía samanlagð-
ar. Handan hennar voru aðrar
eyjar, en þaðan mátti komast til
Robert Sarmast frá Los Angeles
Sagðist um daginn hafa funduð Atlantis á
sjávarbotni milli Kýpur og Sýrlands.
meginlandsins mikla, sem umlyk-
ur heimshafið. Hafið innan við
sundið er aðeins flói með mjórri
innsiglingu, en hafið handan
sundsins er hið sanna heimshaf og
er það umlukið stóru meginlandi.
Á eyju þessari, Atlantis, var voldugt
konungsveldi, er drottnaði yfir ailri
eynni og nokkrum öðrum, svo og
hluta meginlandsins. Veldi þeirra
náði einnig yflr hluta Lýbíu allt til
Egyptalands, og Evrópu, allt til
Týrreníu."
Platón lýsir jafnframt atvinnu-
háttum, stjórnarfari og þjóðskipu-
lagi á Atlantis og þykja þær lýsingar
nokkuð líkar hugmyndum hans um
fyrirmyndarþjóðfélagið. Atlantis
var ríki Póseidons sjávarguðs, synir
hans og konunnar Kleitó voru
fyrstu konungar eyjunnar. Kynslóð
eftir kynslóð lifðu Atlantisbúar far-
sælu, einföldu og göfugu lífi. En svo
urðu græðgi og valdaþorsti allsráð-
andi og þegar Seifur varð þess var
kallaði hann saman goðin á
Olymposhæð að ræða örlögAtlant-
isbúa. „Það riðu yflr jarðskjálftar
miklir og flóða og á einum regndegi
... hvarf eyjan Atlantis niður fyrir
yfirborð sjávar. Því er hafið á þeim
slóðum ófært vegna grunnsævis-
leðju sem myndaðist við tortím-
ingu eyjarinnar." Svo segir Plátón,
eyjan sjálf, íbúarnir og sagan hurfu
í hafið.
Eftirmálar
Aristóteles hafði aldrei mikla trú
á sannleiksgildi þessarar frásagnar
Platóns. Engu að síður hefur hún
valdið mönnum töluverðum heila-
brotum og jafnvel hugaræsingi
öldum saman. Síðustu aldir, ára-
tugi og ár hefur hver fræði- og
áhugamaðurinn á fætur öðrum
fjallað um Atlantis og leitað þess.
Francis Bacon kallaði bók sína um
fyrirmyndarríkið Nýja Atlantis árið
1627 og þegar bók Ignatiusar
Donnelly um Atlantis - Heiminn
fyrir syndaflóðið kom út árið 1882
gengu Atlantisfræðin í endurnýjun
lífdaga. Ritgerðir og bækur eru til í
þúsunda tali og hafa menn staðsett
eyjuna frá Svalbarða suður í Ind-
landshaf og frá Mið-Ameríku langt
austur í Asíu, á Azoreyjum, Krít og
Suðurskautslandinu. Flestir hafa
þó gert ráð fyrir að eyjan hafi verið
í Atlantshafinu, í samræmi við frá-
sögn Platóns, en samkvæmt nú-
tímajarðfræðirannsóknum er ekki
líklegt að í Atlantshafi hafi eitt sinn
verið stórt land. Atlantiskenningin
hefur einnig verið notuð til að út-
skýra það sem mörgum flnnst líkt
með fornmenningu Egypta og há-
menningu Inka, Maya og Azteka í
Ameríku.
Til eru þeir sem telja að í frá-
sögninni hafi Platón einfaldlega
blandað saman hugmyndum
sínum um fyrirmyndarsamfélag
manna og minningum um ein-
hverjar hrikalegustu hamfarir á
jörðinni síðustu árþúsundin; þegar
eyjan Þera í Miðjarðarhafi sprakk í
loft upp í miklu sprengigosi. Þar
heitir nú Santoríní.
Enn leita þó menn Atlantis um
veröld víða, síðan í byrjun júní á
þessu ári hafa menn fundið minjar
um land þetta á að minnsta kosti
þremur stöðum hér vestanheims.
Atlantis á Spáni
í byrjun júní tilkynnti
þýski fræðimaðurinn Rainer
Kiihne að hann hefði legið
yfir gervihnattamyndum af
suðurhluta Spánar. Þar sæj-
ust merki um tvær rétt-
hymdar byggingar og
nokkrar hringlaga í jörðinni
og kæmu þær heim og sam-
an við lýsingar Platóns af
Atíantisborg. Þetta væri á
suðurströnd Spánar, ekki
langt frá Cadiz, og hefði
svæðið orðið illa úti í flóð-
um fyrir 2800 til 2500 árum.
Ktihne telur rétthyrndu
byggingarnar tvær annars
vegar hof Póseidons og hins
vegar hans og Kleitóar.
Vissulega væru byggingar-
leifarnar og svæðið mun
stærri en Platón segði en
Kuhne telur hugsanlegt að
Platón hafi hreinlega ekki
trúað stórkarlalegum lýsing-
unum eða að hann og nú-
tímamenn séu ekki að nota
sömu mælikvarða.
Breskur fornleifafræð-
ingur og sérfræðingur í úr-
vinnslu gervihnattamynda
segist vissulega sjá eitthvað
á myndunum en þorir ekki
að fullyrða neitt um eðli
þeirra að svo komnu máli.
Hann telur rétt að byrja á að
reyna að aldursgreina
mannvistarleifarnar áður en
menn fara að túlka þær og
skilgreina. En Kuhne lætur
sig ekki og bíður spenntur
eftir að fornleifafræðingar
hefji störf. En það gæti dreg-
ist nokkuð því meint Atíant-
is á Spáni tilheyrir vernduð-
um Donana-þjóðgarðinum.
Atlantis á frlandi
Sænskur landfræðingur
við Uppsalaháskóla, Ulf
Erlingsson, sagði írskum
fjölmiðlum um miðjan
ágúst að hann teldi næsta
víst að Atlantis væri hvergi
annars staðar en í Boyne-
dal á eynni grænu. Hann
hafði þá rannsakað forn
grafhýsi í dalnum, einhver
þau stærstu og elstu í
Evrópu og þar væru greini-
lega minjar hins forna
fyrirmyndarþjóðfélags
Platóns. írland væri að auki
nákvæmlega jafn stórt og
Atlantis Platóns, meira að
segja breiðast um miðjuna.
Sléttan í miðju landsins
væri umkringd fjöllum rétt
eins og hjá Platóni. Norður
af Dyflinni eru meint graf-
hýsi eldri en pýramídarnir
á Egyptalandi en Ulf
Erlingsson þau hin fornu
hof Póseidons og Kleitóar.
Til forna sátu írskir yfir-
konungar á Tara-hæð í
Meath-héraði. í Ævi sánkti
Patreks, sem skráð var á 7.
öld, er Tara-hæð sögð
höfuðstaður írlands en þar
segir Erlingsson áður hafa
verið miðju Atíantis, borg-
arhæðina eða Akrópólis, í
stjórnar- og trúarlegum
skilningi.
Landfræðingi við Trin-
ity College í Dyflinni þykir
hugmynd Erlingssons
heldur langsótt, menn
gjörþekki lönd, strönd og
sjávargrunn við írland og
ef þar lægi forn stórborg
væri hún löngu komin í
ljós.
Atlantis í Miðjarðarhafi
Um síðustu helgi tilkynnti
svo bandaríski arkitektinn
Robert Sarmast að með hjálp
neðansjávar ómmælitækja
hefði hann fundið Atlantis á
sjávarbotni milli Kýpur aust-
anverðrar og Sýrlands eftir
rúmlega tveggja ára þrotlausa
leit. Þar séu hlaðnir borgar-
veggir, einn þeirra heilir 3 km
að lengd, og 1500 metra djúpir
skurðir eða díki. Þama á sjáv-
arbotninum liggi hvorki meira
né minna en borgarhæð þessa
forna menningarríkis og segir
Sarmast stærð og útlit mann-
vistarleifanna passa svo al-
gjörlega við lýsingar Platóns á
Atlantís að ekki getí verið um
aðra menningarþjóð að ræða.
Auk þess sýndu rannsóknir að
fyrrum hefði þessi hluti
Miðjarðarhafsbotns verið yfir
sjávarmáli. Sjófarendur þessir
hefðu búið milli Grikklands og
Egyptalands enda hefðu
heimildarmenn Platóns verið
þaðan.
Yfirmaður fomleifarann-
sókna á Kýpur tekur fiéttum
þessum heidur fálega og telur
sannanir skorta tilfinnanlega.
Enginn leikur verði að vinna
að fomleifarannsóknum
neðansjávar á þessu svæði,
hvað þá að grafa 1500 metra
ofan í botnlögin.
Langt inni í Asíu og í
Amazónskógum Suður-Ame-
ríku eru menn svo enn að
leita að Atlantis og litlar líkur
því á skorti á stórkostlegum
uppgötvunum á næstu mán-
uðum og ámm. Atíantis virð-
ist vera alls staðar og hvergi í
senn.