Dagblaðið Vísir - DV - 20.11.2004, Síða 27

DV Helgarblað
LAUGARDAGUR20. NÓVEMBER 2004 27
Mr-evrópsk stítni og
suður-evrópsk skipulogning
Víðsvegar í heiminum gildir sú
regla að morgunmatur eigi að vera
hollur og/eða góður. Sumir ganga
jafnvel svo langt að segja að hann sé
mikilvægasta máltíð dagsins, og að
öll h'ðan mannsins fari eftir því hvað
maður lætur ofan í sig fyrst á morgn-
ana.
Það er líklega vegna skorts á fylgni
við þessa grundvallarreglu að því
fylgir gjarnan mikil vanlíðan að vera
staddur á Bretlandseyjum. Hvar sem
maður er staddur í heimsveldinu fær
maður alltaf pylsur, egg, beikon og
bakaðar baunir í morgunmat.
Ómissandi er svo brauðið sem er sett
á pönnuna undir lokin og látið
drekka í sig fituna, svo að ekkert fari
nú til spillis. Einhver munur er þó
eftir landshlutum. í Skotlandi, til
dæmis, bæta þeir gjaman við Black
Pudding, sem er ekki ósvipað slátri.
Kannast þó ekki við neinn hérlendis
sem borðar slátur í morgunmat.
Hollur morgunmatur myndi
leysa margt
Á Norður-írlandi, á hinn bóginn,
borða menn eitthvað sem þeir kalla
IJJsfer Fry, einnig þekkt undir nafn-
inu „hjartaáfall á diski“. Ulster Fry er
í megindráttum það sama og enskur
morgunmatur, bara meira af öllu, og
kartöflubrauð þar að auki. Ekki er
undarlegt að Norður-írar skuh vera
enn pirraðri en aðrir eyjaskeggjar,
enda læðist að manni sá grunur að
mörg stjórnmálavandamál mætti
leysa með hoUara mataræði á
morgnana.
Fyrir hjólreiðamenn er enskur
morgunmatur ekki besta leiðin tU að
byrja daginn. Þó að hjólreiðamar
komi hreyfingu á blóðið og forði
manni ffá bráðum bana vegna blóð-
Valur Gunnarsson
rifjar upp hjólreiðaferð
i um Bretland.
Bréf frá Bretlandi
tappa finnur maður hjartað hamast
meira en eðlUegt er og grunar að öU
plön um að sitja í heitu pottunum í
eUinni og bölva ungviðinu fari fyrir
lítið.
í mikilmennskubrjálæðinu sem
fylgdi því að hafa komist út úr Edin-
borg og yfir í úthverfin ákváðum við
að hjóla aUa leiðina tíl London.
Mensi, sem var íþróttamaðurinn af
okkur tveimur, þrátt fyrir að hafa set-
ið fastur í lesherbergi aUt sumarið og
lært tungutækni, sem hvorki hann
né nokkur annar virtist vita hvað var,
brunaði á undan. Ég brtmaði á eftir
honum.
Fyrirheitna landið Jórvík
Brunaði var kannski orðum auk-
ið. Ég hjólaði eins og ég gat, en hann
var löngu horfinn. Sársaukinn í lær-
unum jókst og keppti við sársaukann
í rassinum vegna hnakksins, sem
virtist ekki vera hannaður með þæg-
indi í huga. Þegar dagurinn var
hálfnaður gafst ég upp. Hvort sem
það voru síðbúin áhrif morg-
unverðarins eða einfaldlega of-
reynsla veit ég ekki, en ég einfaldlega
gat ekki meir. Ég lagðist niður í vega-
kantinn, búinn að missa aUan lffs-
vUja.
BUl stoppaði og spyrði hvort ég
þyrfti á hjálp að halda. Ég sagðist
einungis vera að hvúa mig, og bUlinn
hélt áfram. Skömmu síðar kom
Mensi hjólandi tU baka, og sagði að
einhver á bU hefði stoppað hann og
spurt hvort hann kannaðist við
hjólamann sem lá slasaður í vegak-
antinum. Við ákváðum að halda okk-
ur við upprunalegt markmið og setja
stefiiuna á Jórvík.
Og þangað komumst við, eftir
átta daga og mikU átök við breskar
hæðir, rok og morgunmat. í miUitíð-
inni hafði Jórvík vaxið í huga okkar
sem einhvers konar fyrirheitna land.
Þar höfðu frændur vorir og forfeður
hafst við þúsund árum áður. Þar
hafði EgiU ort Höfuðlausn sína, tU
þess að telja Erík Blóðöx trú um að
höfuð skáldsins væri betur komið
fast við búkinn.
Húðflettir Norðurlandabúar
Forfeður okkar áttu þó í talsverð-
um samskiptaörðuleUcum við inn-
fædda, eins og þeirra var vani. TU að
finna bót á því var brugðið á það ráð
að fórna blóðerni tíl Óðins. Það
gengur þannig fyrir sig að maður
tekur einn Englending, rífur af hon-
um rifbeinin og tekur lungun út.
Þegar hann svo andar sínu síðasta
blaka lungun eins og vængir á erni.
Þetta gladdi Skandínavana og mögu-
lega Óðin líka, en Englendingum var
minna skemmt. í staðinn tóku þeir
Norðurlandabúa, húðflettu þá og
hengdu skinnið upp á kirkjudymar,
tU að sannfæra þá um gUdi kristinn-
ar trúar. Víkingarnir létu segjast,
enda virtist Óðinn vera hálfgerð
veimUtítta við hliðina á Guði krist-
inna manna.
Þeir fengu svo staðfestingu á
þessu árið 1069 þegar konungur
Bretlands, Vilhjálmur Bastarður,
fréttí af dönskum flota fyrir utan
strendur Jórvíkur. Hann hafði
áhyggjur af því að Jórvíkingar af
norrænum uppruna myndu ganga
Dönum á hönd, og lét brenna Jórvík
og aUt landsvæði norður að Durham.
Yfir 100.000 manns létust. Síðan þá
hefur York verið óumdeUanlega ensk
borg, og misstí það samband sem
hún hafði haft við Norðurlönd.
Horn með sultu er megin-
landsmorgunverður
En samt sem áður er eitthvað eft-
ir sem minnir mann á að hér fóru
forfeður okkar um. Fólkið er áber-
andi hávaxnara og fríðara en í öðrum
hlutum Norður-Englands. Og það er
líka skipulagðara. Bresku þjóðfélagi
má almennt lýsa þannig að þeir hafi
stífni og ósveigjanleika Norður-Evr-
ópubúa, en skipulagshæfni og hrein-
lætí Suður-Evrópu. Þannig virðist
ekkert nokkum tímcm virka eins og
það á að gera í Bretlandi, en fólk
bætir það ekki upp með að gefa
hvort öðru séns. En í Jórvík virðast
hlutirnirmeiraog minna ganga upp,
það er meira að segja hægt að kom-
ast á netið, sém virðist ekki hafa
komið tíl Norður-Englands ennþá.
Meira að segja í stórborginni New-
castle var ekki nokkur Ufandi leið að
finna nettengingu.
Á hosteUnu buðu þeir jafhvel upp
á meginlandsmorgunverð, sem var
kærkomin tUbreytíng. TU háðungar
Frökkum og öðrum siðmenntuðum
þjóðum var þetta þó einungis horn
með sultu, sem manni leið þó tals-
vert betur af þegar fr am í sóttí.
Og þó að Bretar hafi misskUið
framburðinn og kaUað borgina York
er þó enn hægt að finna Jórvik, en
það er nafnið á vfkingasafni í mið-
borginni sem er byggt ofan á gamla
víkingabænum.
Slæm tannhirða og óhollur
matur
Þegar í safiiið er komið tekur
ungur maður með gleraugu,
íklæddur hvítum slopp á mótí okk-
ur. Hann leiðir okkur inn í tímavél,
sem á að fara með okkur aftur á vík-
ingaöld. Véhn hristist, og hann tíl-
kynnir okkur að hún hafi bUað, og
stöðvast árið 866, einmitt árið sem
víkingarnir réðust fyrst á bæinn.
Hann er hálfskömmustulegur á svip
yfir því að þetta skuli vera dagvinn-
an hans, en leiðir okktu: samt út um
víkingabæinn. Þar eru brúður af vík-
ingum sem tala saman á nútímaís-
lensku, og víkingamarkaður, en
markaðshljóðin eru spUuð af bandi
sem tekið var upp í Kolaportínu ein-
hvem sunnudaginn.
Loksins emm við komin að fom-
minjunum, og leiðsögumaður bíður
þess að fá að láta ljós sitt skína, en
gestir virðast almennt áhugasamari
um brúðumar.
Jórvík var á tímum víkinganna
ein stærsta borgin í Norður-Evrópu,
með um 15.000 íbúa áður en VU-
hjálmur kom tíl skjalanna. Ef tíl vUl
hefði mannkynssagan orðið talsvert
öðmvísi ef að Haraldur Harðráði, og
ekki Vilhjálmur hefðu lagt undir sig
Bretland árið 1066, en þeir gerðu
báðir innrás það árið. Mögulega
hefði það getað leitt af sér sameinuð
Norðurlönd, sem hefðu orðið stór-
veldi Norðursins um ókomna fram-
tíð. En svo fór ekki, og í staðinn höf-
um við fahandi heimsveldi með
slæma tannhirðu og óhoUan morg-
unmat. En það góða við Bretland,
eins og það er, er að maður er að
minnsta kosti alltaf feginn að
koma heim.
of fare dodging
ln fiagusl Í0M, 82 convlitoil, __
Icxa! fon, dodjsrs !»l<! "
-----"■ £10^3S In fin®* oad torts
[ Skrifaðir upp
Kannski maður reyni að svindla
sér, en þeir sem lenda i löggunni
I leyni eru skrifaðir upp...
Fatso's
Bretarnir gera sig re
að njóta afraksturs
matargerðar.
Loksins
Valur nálgast langþráðan
leiðarenda, fyrirheitna
\ landið York.. ■________
Víkingar
Vlkingamarkaðurinn
I Jórvlk, meö hljóð-
| um frá Kolaportinu.
Viðbjóður
Yorkshire Pudd-
I ing, helsti réttur
Yorkshire-héraðs.
Fjölmenning?
Á Rómverjaslóöum ná-
lægt múr Hadrian eru
bannskiltin bæðiá
ensku og latlnu.
Ast í Bretlandi
Einhver elskar Denise nógu
mikið til að skrifa nafn henn■
ar ájárnbrautarbrúna.
No Smokinc
No!i Fumar
Blóðörninn i
allri sinni dýrð
Gladdi fólkið frá
Skandinavíu.
Skömmustu-
legur Vlkingurí
sumarvinnunni.