Freyr - 01.01.1949, Page 24

18
FREYR
Karótin og þýðing þess
í grænum jurtum er efni nokkurt, sem
nefnist karótín. Þegar skepnan etur jurt-
irnar þá fær hún karótínið með; í likama
spendýrsins breytist nokkur hluti þess í
A-vitamín, en það hefir fjölþætta og mikil-
væga þýðingu fyrir alla lífsstarfsemi.
Áratugir eru síðan rannsóknir leiddu það
fyrst í ljós, að þetta efni er ómissandi til
þess að viðhalda eðlilegri starfsemi net-
himnunnar í auganu, og bæði menn og
skepnur verða náttblindar ef skortur er á
A-vitamíni. Siðar hefir verið sannað, að
vöxtur og þroski sjóntaugarinnar er að
verulegu leyti háður A-vitamínmagni því,
sem einstaklingurinn fær. Þá er eðlileg
starfsemi og mótstöðuafl slímhimnanna
mjög háð A-vitamínforða líkamans, eða
með öðrum orðum hversu mikið magn af
því fæst í fóðrinu. Nokkur dýr missa mátt í
afturhluta kroppsins og hreyfingar verða
slingrandi og lítt sjálfráðar, ef þetta vita-
mín skortir. Þetta á rót sína að rekja til
truflana í starfsemi fruma í mænu og
taugakerfi því, er stjórnar vöðvunum. Þá
hafa um allmörg ár verið þekkt áhrif A-
vitamíns á vöxt ungviðanna. Til viðbótar
þessu má svo nefna, að áhrif þess, í sam-
bandi við önnur vitamín, eru fjölþætt og
þýðingarmikil.
Karótín í blóðinu.
Þegar skepnan etur karótínið í fóðrinu
sogast nokkur hluti þess í gegnum þarm-
veggina inn í blóðið og við efnaskiptin
sundrast sameindirnar og til verður A-
vitamín. Efnabreytingar þessar eru flókn-
ar og ástæðulaust að útskýra þær frekar
hé^, en aðalatriðið er, að karótínið er
nauðsynlegt, meira að segja lífsnauðsyn.
f búfjárræktinni hefir þetta ekki litla
þýðingu. Eðlileg frjósemi búfjárins er að
verulegu leyti háð því hve mikið magn
karótíns og A-vitamíns er í blóðinu. Til-
raunir hafa sannað, að þegar fóður kúnna
er að mestu rófur eða korn, eða hvoru-
tveggja, er alltaf nokkur hætta á að kálf-
arnir fæðist veikburða, en sé ofurlitlu af
heyi bætt við þá er útkoman allt önnur
og betri, og ennþá betri ef viðbótarfóðrið
er vothey.
Karótínmagnið í blóðinu er mælt í ein-
ingum sem kallast gamma og miðað
er við 100 ml blóðvatn. Tilraun hefir sýnt,
að við nefnd fóðurskilyrði, þegar ekki var
notað hey, var um 150 gamma í blóðinu, en
þá fæddust kálfarnir að vetrinum annað-
hvort líflitlir eða dauðir.
Á haustin er blóð grasbitanna venjulega
mettað með karótín, en að vetrinum þverr
magn þess smám saman ef ekki er séð
fyrir nægilegri viðbót í daglegu fóðri. Og
auðvitað þverr magn karótíns fyrr í blóði
hámjólka kúa en hinna, sem lítið mjólka
eða standa geldar, því að verulegt karótín-
magn fylgir mjólkurfitunni (gróðrar-
smjör). Þessvegna er karótínþrungið smjör
sérlega verðmætt.
Erlendis hefir kúablóð oft verið rann-
sakað að sumri, hausti, vetri og vori, og
þá verið staðfest, að á sumrin og haustin
getur karótínmagnið í blóðinu verið allt
að 1600 gamma en fer minnkandi að vetrin-
um og er síðari hluta vetrar og á vorin oft
ekki nema 100 gamma í 100 ml blóðvatns,
eða ennþá minna. Til þess að tryggja allri
lífsstarfsemi eðlilega þróun, er því nauðsyn-
legt að leitast við að fullnægja karótínþörf-
unum og haga fóðuröflun og fóðurnotkun
með tilliti til þess.
Frjósemi og karótín.
Það er staðreynd, að frjóvgun getur ekki