Freyr - 01.08.1951, Side 16

252
FREYR
1946 1,8 milj kr
1947 1,0 — —
1948 2,0 — —
1949 2,0 — —
1950 1,0 — —
1951 1,0 — —
Samtals eru þetta 8,8 milj kr, þaraf 7,8
milj kr veittar fram til ársloka 1950. Bók-
færður stofnkostnaður héraðsveitnanna
var, eins og að framan segir, 13,8 milj kr í
árslok 1950, og bókfærður styrkur úr ríkis-
sjóði var 7,5 milj kr, eða 54% af stofnkostn-
aði. Bókfærð heimtaugagjöld voru 2 milj
kr og bókfærður styrkur því samtals 9,5
milj kr. Afgangurinn, 4,3 milj kr, eru lán,
sem veitunum ber að endurgreiða.
Vænzt hafði verið til þess, að héraðsveit-
urnar fengju lán á frjálsum markaði fyrir
þeim hluta stofnkostnaðar, sem þær geta
staðið undir. Reyndin er hinsvegar, að slík
lán hafa algerlega brugðizt. Öll lán héraðs-
rafmagnsveitna ríkisins hafa verið sótt í
raforkusjóð, þótt hlutverk sjóðsins sé fyrst
og fremst að veita lán til byggingar orku-
vera og aðalorkuveitna rafmagnsveitna
ríkisins, sem ætlað er að standa að öllu
leyti undir stofnkostnaði án styrkveitinga.
Framlag ríkissjóðs til héraðsveitnanna
lækkaði á árinu 1950 niður í helming frá
því sem var á árunum 1948 og 1949, úr 2
milj kr niður í 1 milj kr, og sama upphæð
er veitt á árinu 1951. Jafnframt þessari
lækkun er ríkisstjórninni hinsvegar heim-
ilað í fjárlögum 1950 og 1951 að taka allt
að 1,5 milj kr lán hvort árið fyrir raforku-
sjóð til raforkuframkvæmda. Þessi láns-
heimild var notuð á árinu 1950 og 1,5 milj
kr lán fengið hjá Tryggingarstofnun rík-
isins. Eins og nú horfir um lánsfjárútveg-
un koma slík lán að sjálfsögðu í góðar þarf-
ir vegna þess hluta stofnkostnaðar, sem
héraðsveitunum er ætlað að standa undir,
en þau geta ekki komið í stað beinna fjár-
veitinga, sem renna til veitnanna sem
óendurkræfur og vaxtalaus styrkur. Það
veltur á þessum styrkfjárveitingum ríkis-
sjóðs, hversu hratt byggingu samveitna í
sveitum verður haldið áfram, og skal hér
að lokum vikið að því atriði.
Hve hratt verða samveitur byggðar?
Eins og fyrr segir, er áætlað að samveit-
ur verði með tímanum lagðar til 2.300 býla
til viðbótar þeim 600, sem þegar eru tengd-
ar. í fyrsta áfanga verði lagt til 1.600 býla,
sem þurfa til jafnaðar 1 km af háspennu-
línum og 45.000 í stofnkostnað á býli; í
öðrum áfanga til 700 býla, sem þurfa til
jafnaðar allt að 1,5 km af háspennulínum
og 60.000 kr í stofnkostnað á býli. Veitur í
fyrsta áfanga geta staðið undir 9.000 kr
stofnkostnaði á býli, en veitur í öðrum á-
fanga sennilega ekki nema 8.000 kr, vegna
meiri viðhaldskostnaðar. Með styrkveitingu
samkvæmt raforkulögunum verður þá fjár-
öflun þannig:
Fyrsti áfangi, 1.600 býli á 45.000 kr.
Framlag ríkisins 27.000 kr/býli: 43,2 milj kr
Framlag héraða 9.000 —/ — : 14,4 — —
Lán 9.000—/— : 14,4 ---------
45.000 kr/býli: 72 milj kr
Annar áfangi, 700 býli á 60.000 kr.
Framlag ríkisins 39.000 kr/býli: 27,3 milj kr
Framlag héraða 13.000—/— : 9,1 — —
Lán 8.000—/— : 5,6 — —
60.000 kr/býli: 42 milj kr
Núverandi framlag úr ríkissjóði, 1 milj
kr á ári, svarar til þess, að veitum í fyrsta
áfanga sé lokið á 43 árum og veitum í öðr-
um áfanga á 27 árum, báðum áföngum á
70 árum. í fyrri áfanga fá 37 býli rafmagn
á ári, í þeim síðari 26. Tæknilega hefur
hinsvegar verið talið hæfilegt að leggja til
100 býla á ári, og til þess nægði fjárveit-
ingin á árunum 1948 og 1949, en eigi að
halda þeim hraða í framtíðinni þarf ríkis-
styrkurinn, að óbreyttu verðlagi, að vera
2,7 milj kr á ári í 16 ár og 3,9 milj kr i 7 ár.
Framkvæmdum yrði þá lokið á 23 árum.
Þegar kemur að síðari áfanganum, þarf
að hækka heimtaugagjöld, eða framlag
héraða á annan hátt, úr 9.000 upp í 13.000
kr á býli.