Freyr - 01.09.1952, Blaðsíða 18

300
FREYR
Fiðurskiptin.
Það er lífeðlislegt fyrirbrigði að búfé
gangi úr hárum og fuglar skipti fiðri með
reglulegu millibili. Við þekkjum öll að
hrossin ganga úr hárum á vorin. Kýrnar
skipta jafnan hárum síðari hluta vetrar.
Sauðfé gengur úr reifi á vordögum. Um
fugla er það að segja, að þeir skipta líka
um fiður og hér á norðurhveli heims virð-
ist fiðurfelling tilheyra síðsumri og hausti,
eða með öðrum orðum fara fram þegar
starfinu í þágu viðhalds stofnsins er lokið.
Fiðurfelling hænsnanna er venjulega í
september eða október. En eins og þeir
þekkja, sem hafa hænsni undir höndum eða
kynni af þeim, ber það einatt við að hænsn-
in fella á öðrum tímum. Snögg skipti á
fóðri og aðbúð geta haft þau áhrif, að hæn-
an fellir fiður að verulegu eða miklu leyti
og á þessu er hætta á flestum tímum árs þó
sjaldgæft sé íraman af vetri og um miðj-
an vetur. En úr því kominn er marzmán-
uður er algengt að hænur felli fiður. Sum-
ar þeirra fella einnig aftur að hausti. Það
er óheppilegt að hænur felli tvisvar á ári,
því það leiðir til verulegs taps fyrir þann
aðila, sem hefir hænsnin sér til nytja.
Fiðurfelling er hreint lífeðlislegt fyrir-
brigði, eins og að ofan greinir, og fyrir-
brigði þessu fylgir annað, sem sé það, að
eggjastokkar hænunnar starfa óreglulega,
þeir verða fyrir áhrifum hormóna, sem
verka þannig, að eggjamyndun takmarkast
mjög. Það virðist sem sé liggja í eðli fugls-
ins, að fiðurmyndun geti ekki átt sér stað
þegar kynkirtlar starfa af fullum krafti,
enda ekki óeðlilegt, því að til fiðurmynd-
unar þarf mikla næringu alveg eins og til
eggj af ramleiðslu.
Það er allra bezt ef allar hænur vildu gera
svo vel að fella fiður á þeim tíma, sem
menn helzt vildu. Með því væri hægt að
hafa vald á varpinu og dreifa því meira
og jafnara yfir árið, en þetta er ekki hægt,
því að eðli hænunnar virðist vera að hafa
fiðurskipti á hausti.
Nú er því framundan sá tími, er fiður-
skipti fara fram. Ef menn vilja láta hæn-
urnar fella á sem skemmstum tíma, er þetta
hægt með því að breyta snögglega um fóð-
ur og samtímis breyta hitastigi í húsinu.
Af öðrum ástæðum getur þetta verið var-
hugavert, svo varla er hyggilegt að gera
það. En hitt er vert að muna, að þegar
hænur eru í fiðurskiptum, er þeim nauð-
synlegt að fá gott fóður og sérstaklega að
fá talsvert mikið af próteini. Sumstaðar er
kennt að gott sé að gefa hænsnum brennd
horn, klaufir og þess háttar, þegar fiður-
skipti standa yfir. Ekki mun vera vísinda-
lega staðfest að þetta sé eftirsóknarvert.
Hins vegar er ekki ósennilegt að þetta geti
átt sér stað, því að efnaleg uppbygging fið-
urs, og horna eða klaufa á jótrurdýrum
eða öðrum spendýrum, er mjög áþekk og
í hvorutveggja eru viss prótein-sambönd
alveg eins. Hing vegar er það víst að við
bruna rofna próteinsamböndin, svo það er
í hæsta lagi frumefni þeirra, sem þá koma
til greina við uppbyggingu fiðurs hjá hæn-
unni. En það er ekki ómögulegt að þetta
geti verið. Að minnsta kosti er það víst, að
hænan eyðir minnstum tíma til fiðurskipta
ef vel er við hana gert og hún mætir ekki
missmíðum meðan á þessu stendur. Því ber
að kappkosta að hlynna vel að hænunum
um fiðurskiptatímann, svo að þær komist
sem fvrst í varp aftur.
Alifuglarœkt í U. S. A.
Eggjaneyzla Svía er 180 egg á mann um
árið eða y2 egg á dag.
íslendingar borða í hæsta lagi y3 úr eggi
á dag og nú líklega ekki nema um 100 egg á
ári. Svíinn borðar um 2 kg. hænsnakjöt á
mann árlega.
íslendingar framleiða nálægt 50 smálest-
um af hænsnakjöti á ári, að minnsta kosti,
og ef það er allt borðað, er það um 350
grömm á mann. En svo er vitað, að í sveit-
unum fer enn allmargt af hænsnunum á
hauginn, og það dregst frá. Furðulegt, að
fólk skuli borða sjófugl, en kasta hinu ljúf-
fengasta kjöti, sem völ er á, þar sem
hænsnakjötið er.
Vestur í U.S.A. er miklu meira borðað af
eggjum og hænsnakjöti en hér er greint.
Þar er neyzlan 400 egg á mann árlega og
þar borðar hver einstaklingur 14 kg af
hænsnakjöti um árið. Hagskýrslur sýna, að