Freyr - 01.01.1953, Page 9

Í’RÉYR
3
ózen
Þurrkasumurin tvö — 1951 og 1952 — hafa
Sunnlendingar sannreynt hvers virði það er
að eiga góð áveitulönd. Þau hafa bjargað
stórum hóp skepna yfir veturna, sem alltaf
eru á milli sumra og þau hafa skapað ýmiss-
um bændum möguleika til að viðhalda bú-
stofni, sem annars var tvísýnt um hvernig
bjargað yrði og búi við haldið.
Auðvitað hefir það kostað fjármuni að
efna til áveita í stórum stíl og auðvitað hafa
framkvæmdirnar kostað erfiði, en launin,
sem nú fást, það eru þó ávextir starfsins og
fjármunanna. í árum, eins og þeim sem
nefnd voru, er eftirtekja áveitulandanna
sérstaklega mikils virði og það því fremur
sem áveitulöndin voru óvenjulega vel
sprottin eins og jafnan er í sólríkum sumr-
um, því að þá hitnar vatnið af geislum sól-
arinnar að vorinu, en vatnsvarinn svörður
finnur eigi til blásturs eða frostnótta. Og
þegar það bætist við, að í slíkum þurrka-
sumrum má flekkja á víðlendum áveitu-
svæðum, þá er vænlegt til eftirtekju að
heyja á þessum vatnsræktuðu engjum.
En það er víðar en á Suðurlandi að áveitu-
lönd eru til og það er víðar en þar, sem víð-
ar lendur bíða þess að verða nytjaðar eins
og áveitulönd á Skeiðum og í Flóa. Þessi
lönd geta borið margfalda ávöxtu miðað við
það, er nú gerist. í sumum af þessum lönd-
um er falið frjómagn, langt um meira en
víða þar, sem verið er að rækta til túns.
Um allan heim — og einnig hér á íslandi
— flytja fallvötn frjóefni af fjöllum ofan,
undan jöklum, úr giljadrögum og hlíðum og
hólum, steinefni og jurtanæringarefni, og
botnfella þetta á láglendinu. Þannig mynd-
ast óshólmar (deltur) og þannig myndast
dalbotnar. Svona svæði eru alþekkt fyrir
frjósemi. Og svona lönd eru yfirleitt auð-
veld til ræktunar. Þar sem hálfgrös vaxa
eru áveitur einatt viðeigandi, en þar sem
heilgrös gróa þarf jafnan að bera á — ein-
att einhliða áburð, í bili að minnsta kosti.
En hvorutveggja aðferðir gefa jafnan hina
ágætustu raun — auðug og gjöful gróður-
lönd.
* * *
Eg kem að vestan — af Stóra-Vatnsskarði
— og ái við Arnarstapa. Hér stóð Matthias,
þegar hann varð gæddur andagift þeirri,
sem gaf honum efnið í hið fræga og fagra
kvæði: „Skín við sólu Skagafjörður“.
Víst er sýnin fögur og ekki er ofmælt það,
sem í kvæðinu er tjáð. Og hér á Arnarstapa
er það ætlan manna að reisa minnisvarða
einu helzta skáldi íslendinga, Stepháni G.
Stephánssyni, sem hér ólst upp, en fluttizt
vestur um haf.
Langt frá ættlandi sínu gerðist hann lýs-
andi viti -— sannur sonur ættlands síns og
barn þess héraðs, sem hann óx upp í -—
Skagafirði. Þar vestra brann vitinn — ljóð
frá tungu hans ómuðu á íslandi ekki síður
en vestra. Því væri viðeigandi að hér á Arn-
arstapa brynni ljósmerki til miimingar um
hann, er sæist frá öllum þeim byggöum
Skagafjarðar, sem annars geta séö Arnar-
stapann, væri leiðarmerki vegfarendum
og minnti þá á hinn andlega vita, sem
skáldið var þjóð sinni og þjóöarbroti vestra.
Og hérna á næstu grösum hné Hjálmar
skáld frá Bólu til hinnstu hvíldar, þetta
olnbogabarn síns tíma, sem líklega hefir
verið gætt andagift fremur flestum þeim,
sem orkt hafa ljóð á íslenzkri tungu. Afrek
þau, sem hann skilaði eftirkomandi kyn-
slóðum, voru felldar hendingar um athafn-
ir og atburði, aldarfar og almenn viðhorf.
Verk þessara manna voru andræn og vér
greinum þau aðeins þegar litið er á þau blöð,
sem orðavali þeirra heíir verið raðað á.
Þannig geymast sjóðir þeir, er þeir söfnuðu
á langri leið. En allt er þetta smíð sem til
gamans og hugarhægðar verður notuð.