Freyr - 01.06.1966, Síða 19

FREYR
281
ÞÓRIR BALDVINSSON:
BYGGINGAR OG BÚSKAPUR
Á síðari árum hefur því oft verið haldið
fram, að búeiningar hér á landi væru yfir-
leitt of smáar. Stundum hefur þessu verið
hampað af stjórnmálamönnum, sem sjaldn-
ast eru í vandræðum með að finna sök í
annars garði. Vægast sagt er þetta á litlum
rökum reist. Það er að vísu til fjöldi smárra
búa, og hví skyldi það ekki svo vera? Bænd-
ur eru misjafnir eins og fólk í öðrum stétt-
um, og meðal þeirra er töluvert af mönnum,
sem af ýmsum ástæðum eru ekki til þess
fallnir að reka stór bú. Það væri engum
greiði gerður með því að knýja þá til þess
að gera það, sem þeir eru ekki færir um.
Og ekki er víst, að þeim vegnaði betur í
öðrum störfum, þótt slík tilfærsla gæti
stundum verið rökrétt.
Þó eru ekki allir smábændur þessu marki
brenndir. Annar hópur þeirra, og hann all-
stór, rekur smábúskap, af því að það hentar
þeim og nægir þeim. Þessir bændur eru oft
mikil snyrtimenni. Þeir lifa einföldu lífi,
gera litlar eða engar kröfur til munaðar,
fara vel með húsdýr sín og önnur verðmæti
og eru flestum einstaklingum vægari um
kröfur til þess varnings, sem kostar erlend-
an gjaldeyri og ekki telst til þess daglega
brauðs. Hví skyldu þessir menn ekki mega
lifa lífi sínu á sinn náttúrulega og fábrotna
hátt, þótt einhverjum finnist það ekki stórt
í sniðum?
Loks er hinn þriðji flokkur bænda og er
hann fjölmennastur og oftast í þýðingar-
mestu framleiðsluhéruðum landsins. Þessir
bændur hafa væn bú og margir stórbú, og
í Vestur-Evrópu mun ekki vera hærri
hundraðstala stórbænda en á þessum svæð-
um. Þannig er fjöldi bænda á mjólkurfram-
leiðslusvæðum í Eyjafirði, Borgarfirði og
Suðurlandsundirlendi, sem hafa 30—60
gripi í fjósi, og þó nokkrir, sem hafa frá 60
til um og yfir 100 gripi.
Sagan er þó ekki öll sögð með þessu. Bú-
stærðin er langt frá því að vera einhlítur
mælikvarði á það, hvað sé góður eða heppi-
legur búskapur. Því fer svo fjarri, að stór-
búin eru oft eigendum sínum til hreinnar
óþurftar.
Einstaklingar innan íslenzkrar bænda-
stéttar standa að ýmsu leyti illa að vígi um
það að velja sér hagfræðilega réttar búein-
ingar. Hér hafa engar viðhlítandi athug-
anir farið fram á þessum málum, og Bún-
aðarfélaga Islands, sem líkt og flestar aðrar
stofnanir, býr við þröngan fjárhag, hefur
ekki getað komið sér upp búhagfræðideild
bændum til aðstoðar í þessum efnum. Þegar
það svo bætist við, að vegna þeirrar bylt-
ingar, sem orðið hefur í öllum starfshátt-
um búskaparins á fáum árum, hafa bændur
að baki sér ónóga reynslu um hina nýju
háttu.
Hér getur því oft verið úr vöndu að ráða
og oft lítill tími til stefnu. Bóndinn verður
oftast að taka ákvörðun um lágmarks bú-
stærð, þegar hann byggir útihúsin, og hann
verður einnig að ætla sér pláss til stækk-
unar. En hvað á hann að miða við? Það er
að vísu augljóst, að stærðir bygginganna
verða sumpart að markast af fjölskyldu-
aðstæðum og sumpart af þeim möguleik-
um, sem jarðnæðið veitir. Hið fyrra er
breytilegt frá einum tíma til annars, en
undir það heyra vinnuafl og fjármunjir.
Hér verða oft mistök vegna þess, hve erfitt
er að sjá eitt og annað fyrir. Bóndi, sem
byggir útihús sín, þegar hann er á bezta
vinnualdri og börn hans að komast til
þroska, byggir oftast stærra en heppilegt er.
Hann gleymir því, að eftir fá ár eru fugl-