Freyr - 15.12.1979, Blaðsíða 8

Hvernig er jörðin í stakk búin til aö auka
matvælaframleiðsluna? Þetta er fyrst og
fremst framleiðsla af landi, því að öll höf og
vötn heimsins uppfylla aðeins um 14% af
neyslu dýrapróteins, eða 65—70 milljónir
tonna. Getum við aukið landbúnaðar-
framleiðsluna án þess að ofbjóða hráefnun-
um, sem til þess þarf, og án þess að skaða
umhverfið? Hvaða áhrif hefur þrýstingur
fólksfjölgunarinnar á auðlindir og fram-
leiðslumöguleika landbúnaðarins?
Mörk framleiðslugetunnar.
Landbúnaðarframleiðsla er byggð á eigin-
leika grænna nytjaplantna til að nota sólar-
orku við að breyta ólífrænum efnum lofts,
vatns og jarðar í lífræn efni, sem aðallega eru
notuð til fæðu, annað hvort sem bein
plöntufæða eða sem fóður handa húsdýrum.
Prófessor James Mac Kay hefur nýlega tekið
saman yfirlit um mörk framleiðslugetu
nytjaplantna. Framleiðslugeta nytjaplantna
byggist á samspili erfðaeðlis þeirra við ýmsa
umhverfisþætti, svo sem Ijós, hita, vatn, kol-
díoxíð, steinefni, vinda, sjúkdóma og pestir.
Loomis og Williams (1963) hafa reiknað út
hámarksafkastagetu plantna við ákjósanleg
skilyrði. Þar sem aðeins 8% af þurrefni
plöntunnar eru ólífræn efni, er framleiðsla
frá photosynthesis aðaluppistaðan í þurrefni
plöntunnar. Sólarorkan til þessarar fram-
leiðslu getur orðið um 50 gígakaloríur ha/
dag. Plantan getur notað um 5.3% af þessari
orku og getur því framleitt allt að 670 kg/ha/
dag eða 67 g/m2/dag. Hámarksframleiðsla
fer svo eftir vaxtartímanum. Miðað við
photosynthesis kornplöntu í 100 daga með
korn:hálm:rót-hlutfall 5:3:2 og 12% rakayrði
reiknaður hámarksafrakstur 37.500 kg af
korni/ha. Mæld uppskera afkastamestu
nytjaplantnanna, hinna svokölluðu C4
plantna (t. d. Sorghum vulgare), er meira en
50 g/m2/dag. Að viðbættum vexti róta, um
20%, er þetta mjög nálægt hinni reiknuðu
hámarksuppskeru. C3 plöntur, en til þeirra
teljast allar nytjaplöntur Norður-Evrópu, fara
sjaldan yfir35 g/m2/dag, en þetta kemur ekki
að sök, m. a. vegna verri birtuskilyrða á
norðiægum slóðum.
Það er mikilsvert að skoða þessar upp-
skerutölur í Ijósi landbunaðarsögunnar, en
flestar mikiivægustu nytjaplönturnar hafa
verið notaðar í 12000 ár og lengur. Talið er,
að kornuppskera hafi upphaflega verið
Tafla 1. Matvæiaframleiösla 1978.
Milljónir Aukning
lesta árið 1977
Korn ........................... 1400 4 %
Olíujurtir ....................... 47 4 %
Belgjurtir ....................... 50 4 %
Kjöt ............................ 125 2 %
Tafla 2. Mannfjölgun í milljónum.
Ár
1950 ........................................... 2500
1975 ........................................... 4000
2000 (?) ....................................... 6000
Tafla 3. Nýting plantna á sólarorku.
Sólarorka, sem fellur á 1 ha lands á dag 50 gígahitaein-
ingar.
Jurtir nota af þvf ................3 gígahitaeiningar.
Mesta þurrefnisframlag af hverjum ha á dag . .670 kg
eða af hverjum m2 á dag .....................67 grömm.
Tafla 4. Framleiðsla kornjurta.
Korn/hálmur/rót: 5/3/2 og 12% vatn 37. 500 kg/ha/100
daga.
Tafla 5. Landsvæði jarðar.
Milljónir ha
íslaus svæði ........................13000
Ræktanlegt land ..................... 3200
Ræktað land ......................... 1400
Land, sem þarfnast vökvunar .......... 359
Margar uppskerur á ári svara til .... 4000
Beitilönd ........................... 3600
Tafla 6. Minnkun á ræktuðu landi á mann.
1950 um 0. 24 ha á nef.
1975 um 0. 18 ha á nef.
Fólksfjölgun 60%
Aukning ræktaðs lands 20%
Tafla 7. Borgar- og þéttbýlisbúar.
1959 .................................... 30%
1975 .................................... 40%
2000 .................................... 50% (?)
Þörf fyrir land undir þéttbýli 1975—2000 um 63 millj. ha.
814
FREYR