Freyr - 01.04.1983, Qupperneq 28

Ritfregnir
Tré og runnar á íslandi.
Ásgeir Svanbergsson
íslensk náttúra I.
Gefin út að frumkvæði Skógrœktarfélags Reykjavíkur.
Útg. Bókaútg. Örn og Örlygur hf, Reykjavík 1982.
Asgeir Svanbeigsson
TRÉ
OG
StlMR
ÁÍSLANDI
(.efin úl aft rnmikia-öi Skógrii'klaifélags KeykjaiiVui
Nokkru fyrir sl. jól barst mér í
hendur umrædd bók sem er yfir-
gripsmesta sérfræðiritiö um tré og
runna sem til þessa hefur verið
gefið út á íslensku. Um tilgang
bókarinnar segir eftirfarandi í for-
mála hennar: „Riti þessu er ætlað
að koma til móts við vaxandi al-
mennan áhuga á ræktun trjáa og
runna. Það á að fræða unt upp-
runa og skyldleika tegunda, rækt-
un og útbreiðslu þeirra hérlendis
og auðvelda nafngreiningu þeirra.
Við val tegunda var stuðst við
námsskrá Garðyrkjuskólans og
reynt að fjalla um flestar algengar
trjá- og runnategundir hérlendis
og allmargar sjaldgæfar. Þá er
einnig minnst á margar tegundir í
grasagörðum og hjá söfnurum og
enn aðrar sem óvíst er hvort finn-
ast hér“.
Þar sem ég frétti fyrir ári síðan
að bók þessi væri væntanleg, hef
ég beðið með tilhlökkun eftir að
kynnast henni.
I bókinni fjallar höfundur um
10 ættkvíslir barrviða og greinir
frá 56 tegundum innan þeirra.
Þess utan telur hann upp álitlegan
fjölda afbrigða.
Af lauftrjám og runnum er sagt
frá 50 ættkvíslum, lýst 260 tegund-
um og skráð til viðbótar hartnær
150 afbrigði. Algengari tegundum
lýsir höfundur allnákvæmlega, en
annarra getur hann lauslega. Af
afbrigðum hefur verið valin sín
ögnin af hverju, í flestum tilvikum
af þekktari og betri endanum,
enda annað tilgangslaust. í bók-
inni eru greiningarlyklar að teg-
undum innan 18 ættkvísla til að
auðvelda notendum bókarinnar
að átta sig á því, sem verður á vegi
þeirra. Þannig á að vera unnt að
rekja sig til þeirra tegunda sem
staðið er andspænis í garði, eða
skógarteig, séu þær á annað borð í
lyklinum. Hvort leiðarvísar þessir
muni koma þeim að gagni sem
eignast bókina, verður reynslan
að leiða í Ijós. Notkun plöntulykla
krefst glöggskyggni á ýmis ein-
kenni í fari plantna, og þarf því
nokkra þjálfun til að nota þá.
Annað er, að í þeim tilvikum þar
sem ekki eru ræktaðar hreinar
tegundir, en svo mun víða haga til
með runngróður í görðum, er
ávallt hætt við að lyklar sem þessir
reynist gagnslitlir. Þeir geta þó
kannski leitt á sporið. Svipuðu
máli getur gegnt um greiningar-
lykla sem byggja á einkennum
sem seint eða sjaldan kann að
gæta, sbr. köngla á ýmsum ber-
frævingum. Eigi að síður er víst að
þessi uppátekt höfundar gerir
bókina áhugaverðari en ella.
Fljótt á litið má samt búast við
að það kunni að geta ruglað ýmsa,
að höfundur hefur í stöku tilvikum
tekið fleiri tegundir með í lykil en
hann að öðru leyti getur um. Tel
ég, að hann hefði átt að gera
lesandanum grein fyrir þessu við
inngang viðkomandi lykils, en svo
er eigi. í tveimur tilvikum er og
greinilegt að eitthvað hefur brost-
ið við frágang lykla, sbr. í ættkvísl-
inni Abies-þinur. Þar er skilgreint
á milli A.nobilis og A.procera, en
þetta er ein og sama tegundin,
eðalþinur. Hér má reyndar upp-
lýsa, að ræktun eðalþins hefur
verið reynd lítilsháttar. Veit ég um
tvo garða sunnanlands þar sem
nokkrar hríslur hafa staðið um
langt árabil. Á öðrum staðnum
hafa þær ná álitlegum hæðarvexti,
en hafa staðið allt of þröngt og
geta því ekki talist til fegurðardísa.
Fræ var fengið á sínum tíma hjá
Skógrækt ríkisins.
í síðara tilvikinu er alvarlegur
brestur í lyklinum að Amelanchi-
er-Bervið. Hefði höfundur betur
alveg sleppt því að raða lykli þess-
um saman.
268 — FREYR