Freyr - 01.11.1990, Blaðsíða 32

Dr. Þorsteinn Ólafsson, dýralæknir
Snöggaðfcrðirtil aðfangprófa kýr
með hormónamælingum
Inngangur.
Eftir að kýr hefur haft egglos myndast á eggjastokknum svokallað gulbú (corpus luteum).
Gulbúið framleiðir hormón sem hefur verið nefnt fósturlífsvaki (progesteron). Tilgang-
urinn með þessari hormónaframleiðslu er að viðhalda meðgöngunni effrjóvgað egg býr
um sig í leginu.
Verði ekki frjóvgun eða eggið nær
ekki að festast í leginu koma boð
frá leginu um að gulbúið eigi að
hverfa úr eggjastokknum. Þá
minnkar fósturlífsvakinn (progest-
eronið) í blóðinu og kýrin getur
beitt aftur og það verður nýtt egg-
los með eftirfarandi vexti á gulbúi
og framleiðslu fósturlífsvaka. Svo
lengi sem kýrin festir ekki fang
gengur fósturlífsvakinn í bylgjum í
blóðinu. Hann er í lágmarki í örfáa
daga á þriggja vikna fresti þegar
kýrin er að ganga en eykst þess á
milli. Þegar kýrin festir fang verð-
ur stöðugt mikið af fósturlífsvaka í
blóðinu fram að burði, sjá mynd 1.
Sveiflurnar í framleiðslu fósturlífs-
vakans eru mælanlegar í mjólk-
inni.
Vegna þess að á gangmálum er
fósturlífsvakinn varla mælanlegur í
blóði eða mjólk hefur það verið
notað sem fangpróf og til að greina
beiðsli. Ef ekki er mælanlegt magn
af fósturlífsvaka í mjólk eða blóði
er kýrin örugglega fanglaus.
Aðferðir.
Á seinni árum hafa verið þróaðar
einfaldar aðferðir til að mæla fóst-
urlífsvaka í mjólk. Aðferðirnar
byggja á mótefnamælingum og
aflestur flestra á litabreytingu á
vökva þar sem vökvinn litast ef
ekki er fósturlífsvaki í sýninu.
Mælingarnar er auðvelt að fram-
kvæma í mjólkurhúsi eða eldhúsi
og krefjast ekki annars tækjakosts
en þess einnota búnaðar sem fylgir
með efnunum sem notuð eru.
Helsti gallinn við aðferðirnar sem
hingað til hafa verið notaðar er að
til að meta litabreytinguna þarf
samanburðarsýni í hvert sinn sem
mælt er. Þess vegna geta sýnin sem
hægt er að mæla orðið mun færri en
framleiðandi gefur í skyn. Þá er
geymsluþol efnanna mjög tak-
markað, svo að þau vilja úreldast
Dagar
Breytingar á magni fósturlífsvaka í mjólk.
856 FREYR
21. NÓVEMBER 1990