Freyr - 01.08.1999, Qupperneq 2

Vaxandi
alþjóðavæðing
Alþjóðavæðing og heimsvæðing
eru orð sem heyrast æ oftar þegar
ijallað er um samvinnurekstur í
framleiðslu og sölu búvara i fram-
tíðinni. Innri markaður ESB hefur
útrýmt mörgum fyrri landamærum.
Þróunin í Austur-Evrópu, GATT-
samningamir, væntanlegir WTO-
samningar og aðrir fríverslunar-
samningar reka á eftir aukinni al-
þjóðavæðingu.
Fjölþjóðafyrirtæki á matvæla-
markaði hafa um langa hríð stefnt
að þvi að starfa á alþjóðamarkaði,
þó að heimamarkaðir þeirra hafi
gefíð þeim góða raun. Nestlé,
Unilever, Coca Cola, Keloggs,
CPC og mörg önnur stórfyrirtæki
eru aðalkeppinautar samvinnufé-
laga í framleiðslu og sölu búvara,
með gífurlega ijármuni sem þau
verja í rannsóknir, þróun nýrra af-
urða, kaup á fyrirtækjum og upp-
byggingu markaða. Þau sækjast
eftir yfírráðum á markaði og dóttur-
fyrirtæki þeirra, sem standa sig
ekki, eru umsvifalaust lögð niður
og stefnan er tekin á markaði í nýj-
um löndum.
En það er ekki eingöngu í fram-
leiðslu matvæla sem fjölþjóðafyrir-
tækin auka umsvif sín og sam-
keppni. Keðjur smásöluverslana
verða einnig sífellt alþjóðlegri.
Stærsta keðja smásöluverslana á
matvælamarkaði, Metro, starfar í
18 löndum og margar aðrar keðjur
reka verslanir í 5-10 löndum. Sam-
starf verslanakeðjanna er algengt
og þróun í átt til enn frekari sam-
þjöppunar er greinileg. Bandaríska
verslanakeðjan Wallmart hefur
komið sér fyrir á evrópska mark-
aðnum og stefnir þar hátt eins og á
heimamarkaði.
Evrópskur landbúnaður, sem
byggist á fjölskyidubúum, stendur
andspænis iðnvæddum bandarísk-
um landbúnaði. í Bandaríkjunum
ala nú um 2000 búgarðar upp naut-
gripi til kjötframleiðslu sem nemur
meira en helmingi þeirra 30 millj-
óna gripa sem slátrað er. Um þriðj-
ungur allra slátursvína þar í landi
koma frá framleiðendum með fleiri
en 50 þúsund ásetningssvín. Ný
kúabýli i Bandaríkjunum eru sjald-
an með innan við 1000 kýr.
Bandarískur verksmiðjubúskapur
er nú á leið til Evrópu. Eitt af stærstu
bandarísku verksmiðjubúunum, sem
rekur einnig fóðurffamleiðsludeild
og sláturhús, Smithfíeld, hefur
ákveðið að verja 300 milljónum
dollara til að kaupa upp jarðir og
koma á fót svínabúskap í Póllandi.
Þegar sá dagur rennur upp að
Pólland gengur inn í ESB, verður
bandarískt verksmiðjubú tilbúið til
að keppa við evrópsk fjölskyldubú.
Stærsta mjólkurbú heirns, United
Dairy Farmers of America, tekur á
móti meiri mjólk en samanlögð
framleiðsla í Svíþjóð, Finnlandi,
Danmörku, Noregi og á Irlandi.
Þetta fyrirtæki, sem á rætur sínar í
Miðvesturríkjunum, sækir nú á
vestur á bóginn í USA og hefúr lýst
þvi yfír að það hyggist koma á fót
starfsemi í öðrum löndum. Nú þeg-
ar keppir það við sænska útflytj-
endur á erlendum mörkuðum fyrir
undanrennuduft.
í öllum ferli matvælaframleiðsl-
unnar fara fyrirtæki stækkandi, sam-
eining fyrirtækja á sér stað, sem og
aukið samstarf matvælaverslana-
keðjanna og framleiðsla, vinnsla og
sala verður æ meira á einni hendi. í
framleiðslu aðfanga á sér einnig stað
samþjöppun. Díoxínhneykslið í
Belgíu sýnir áþreifanlega hvemig
hver hlekkur í framleiðsluferlinum
er háður öðmm og hvemig þræðimir
dreifa sér um stór svæði. Gölluð
ffamleiðsla ffá undirverktaka í Vall-
oníu til verksmiðju sem framleiddi
fóðurfítu í Flanders leiddi til þess að
rekstur bændabýla og matvælaiðn-
aðarfyrirtækja í Belgíu hmndi. Nú er
talað um að skaðinn nemi um 100-
110 milljörðum króna og að þetta
hafí áhrif á markaði fyrir matvæli
hinum megin á hnettinum.
(Internationella Perspektiv
nr. 23/1999).
IVIol
Engisprettufaraldur
í Mið-Asíu
Matvæla- og landbúnaóarstofnun
SÞ, FAO, hefur sent ffá sér tilkynn-
ingu um vaxandi engisprettufaraldur
í kornræktarhéruðum Mið-Asíu.
Engisprettusveimamir, sem em ár-
vissir í Kasakhstan, dreifa sér nú til
nágrannalandanna, bæði í suðri,
Usbekistan og Kirgistan, og í norðri,
Rússlands. Fregnir em um skaða af
völdum engispre)tna á svæðum i
Rússlandi sem hafa ekki orðið fyrir
þeim síðan á þriója tug aldarinnar.
Samkvæmt upplýsingum FAO
skortir bæði bændur og yfirvöld ráð
og afl til að beijast við engisprett-
umar og þess er vænst að vanda-
málin aukist enn á næsta ári vegna
þess að nú em engisprettuegg miklu
víðar en áður.
Vegna mikilla erfiðleika í land-
búnaði í Mið-Asíu og skorts á
rekstrarfjármagni hefúr mikið af
landi verið tekið úr ræktun. Það gef-
ur skordýmm byr undir báða vængi
auk þess sem þetta sumar hefúr ver-
ið óvenju heitt og þurrt.
(Bondebladet, nr. 32-33/1999).
2 - FREYR 9/99