Freyr - 01.08.1999, Page 18

Annað
21%
Flugvargur o.fl.
5%
Máfar og hrafnar
16%
Refur og/eöa
minkur
11%
Refur, minkur,
flugvargur o.fl.
5%
Minkur o.fl.
5%
Minkur og
flugvargur
21%
2. mynd. Nytjuð vörp i slembiúrtaki. Hlutfallsleg tíðni varpa sem hafa orðið
fyrir langvarandi samdrœtti í dúntekju vegna ýmissa afrœningja.
nytjuð vörp þá vera 419 talsins
(Ámi Snæbjömsson 1996) en nið-
urstöður þessarar könnunar benda
til fækkunar niður í allt að 329
(±23) og áætlanir á tjóni á landinu
hér á eftir miða við þessa tölu.
Af 68 nytjuðum vörpum í slembi-
úrtaki höfðu 20 (29%) minnkað á
undanfömum áratugum um 120 kg
samtals, 29 (43%) höfðu staðið í
stað og 19 (28%) höfðu stækkað,
samtals um 160 kg. Ástæður sam-
dráttar í varpi vom taldar margar en
algengasta einstaka skýringin (20%
varpa) var ágangur máva og hrafna
(2. mynd). Aukin almenn umhirða
um vörpin var algengasta einstaka
skýringin (21%) á stækkun varpa
(5. mynd).
1. Tjón af völdum refa
A. Samdráttur í dúntekju.
Meðal þeirra 42 varpa í slembi-
og viðbótarúrtaki, sem urðu tyrir
tjóni vegna refa, átti langvarandi
samdráttur í dúntekju sér stað í 10
(24%) vörpum og tímabundin
lækkun í 5 (12%) að auki. Með því
að yfírfæra þessi hlutföll á landið í
heild má áætla að 31 ±9 varp hafi
orðið fyrir langvarandi lækkun í
dúntekju og 16±115 vörp að auki
fyrir tímabundnum niðursveiflum
af völdum refa. Langvarandi sam-
dráttur var að meðaltali 3,0±2,9 kg
dúns á ári, ef varpið að Mýrum í V,-
ís. er frátalið en 6,0±10,0 kg ef það
er talið með. Ástæðumar fyrir því
að þetta meðaltal er gefið upp með
og án varpsins að Mýmm em þær
að samdráttur þar var mjög hátt yfir
meðaltali og var hann rakinn til
einnar tófú sem viðkomandi um-
sjónarmaður taldi mjög afbrigði-
lega í hegðun og að hún hefði e.t.v.
verið alin upp af mönnum (Valdi-
mar Gíslason, munnl. heimild).
Tímabundinn samdráttur var að
meðaltali 1,6± 1,5 kg dúns á ári í
4,5±3,5 ár að meðaltali.
Séu þessar niðurstöður yfirfærðar
á landið í heild má áætla að vegna
langvarandi samdráttar, sem rekja
má eingöngu til refa, sé dúntekja nú
92±90 kg minni á ári en ella ef ekki
er tekið mið af Mýmm, en 187±313
kg ef Mýrar em með í reikningum.
Auk þess má gera ráð fyrir allt að
6±7 kg minni dúntekju á ári vegna
tímabundins samdráttar.
Þess verður að geta, að nokkuð
algengt virðist vera að æðarkollur
flytji sig tímabundið eða til lang-
frama milli varpa ef þær verða fyrir
umtalsverðum skakkaföllum, svo
sem dæmi em um að Þyrli í Borgar-
fjarðarsýslu og víðar (Böðvar Þor-
steinsson, munnl. heimild). Því er
ólíklegt að samdráttur upp á 200-
500 kg vegna refa hafi komið fram
á landsvísu undanfama áratugi og
má í því sambandi nefna að heildar-
aukning vaxandi varpa var 160 kg á
ári, svo sem fyrr segir, á sama tíma
og heildarlækkun minnkandi varpa
Annað
5%
Veðurfar
5%
Aukin
vargfuglaeyðing
þangsláttur
5%
Aukin
vargfuglaeyðing
11%
Aukin umhirða og
vargfuglaeyðing
11%
Auknar veiðar/varsla
gagnvart ref
11%
Auknar refa- og
minkaveiðar og
varsla gagnvart ref
5%
Auknar minkaveiðar
16%
Auknar minkaveiðar
og umhirða
5%
Aukin umhirða
21%
3. mynd. Nytjuð vörp í slembiúrtaki. Hlutfallsleg tiðni varpa þar sem dúntekja
hefur aukist undanfarna áratugi af mismunandi ástœóum.
18 - FREYR 9/99