Freyr - 01.08.1999, Blaðsíða 34

Hestasláttuvél i notkun i Gróðrarstöðinni á Akureyri á fyrstu árum hennar skönmni eftir aldamótin, en fyrstu
hestatœkin til heyskapar komu rétt fyrir aldamótin.
mæli, einkum fyrstu aldirnar, á
meðan árferði var mikið hagstæð-
ara en síðar varð, á 15., 16. og 17
öldinni. Komræktin varð þó aldrei
algeng, nema í veðursælustu hlut-
um landsins, og endanlega lagðist
hún niður á 16. öldinni.
Kornræktinni fylgdi nokkur
kunnátta og tæki til jarðvinnslu. I
íslendingasögunum er sagt frá því
að menn áttu arðuxa, og þar kemur
einnig fram að menn brutu land,
plægðu, bæði til túnræktar og akur-
yrkju. Arðurinn var tréplógur, eins
og þá mun hafa verið notaður um
öll Norðurlönd. Jámplógar munu
ekki hafa komið til íslands fyrr en
eftir miðja 18. öldina eins og síðar
verður vikið að. í skrám sem til em
yfir eignir ýmissa stórbúa á 14. og
15. öld, þar sem talin eru öll bús-
gögn utan húss sem innan, er hvergi
nefndur plógur eða arður, né önnur
jarðyrkjutæki.
Auk búfjárafurðanna nýttu menn
sér ýmis náttúragæði (hlunnindi);
ýmiss konar grastekja var stunduð,
34 - FREYR 9/99
hvannarætur, skarfakál, söl en lang-
mikilvægust voru fjallagrös sem
komu sums staðar að veralegu leyti
í staðinn fyrir kornmat.
Veiðar í ám og vötnum gáfú
veralega fæðu og fuglatekja marg-
háttuð var mikilvæg, (eggjatekja,
gæsir, álftir, lundi, bjargfugl
o.s.frv.) Við sjóinn og í árósum
voru selveiðar og við og við hval-
reki sem gaf björg í bú. Sjávarút-
vegurinn var svo annar mikilvæg-
asti bjargræðisvegur þjóðarinnar,
bæði til fæðuöflunar og til útflutn-
ings. í sjávarútvegi var tæknin á
sinn hátt jafh frumstæð og í land-
búnaðinum.
Engin þilskip, eða stærri skip,
voru gerð út á íslandi fyrir 1750,
aðeins árabátar og einu veiðarfærin
voru handfæri. Sama var þó að er-
lendar þjóðir hefðu öldum saman
gert út á íslandsmið á haffærum
skipum. Hollendingar, Bretar,
Spánverjar og síðar einkum Frakk-
ar frá Normandí. Fyrstu tilraunir til
þilskipaútgerðar vora einmitt gerð-
ar á síðari hluta 18. aldarinnar (sjá
síðar um fyrstu tilraunir til við-
reisnar á íslandi) en þær lánuðust
ekki. Útvegurinn var að öllu leyti
stundaður af útvegsbændum sem
tóku við vermönnum víða að af
landinu.
Á þessum tíma vora því enn eng-
in sjávarþorp eða þéttbýlisstaðir á
íslandi. Verslunarstaðimir voru
mjög fámennir. Árið 1801 vora
íbúar Reykjavíkur aðeins 307.
Grandvöllur fyrir þéttbýlismyndun
kom ekki fyrr en með þilskipaút-
gerð á síðari hluta 19. aldar og síðar
útgerð togara og vélbáta um og eftir
aldamótin 1900.
Af öllu framansögðu er ljóst að
fólkið í landinu gat ekki orðið fleira
en það sem lifað gat af þeim búfjár-
flölda sem hægt var að framfleyta
af landinu með hinum frumstæðu
búskaparháttum. Nánar tiltekið fór
þetta eftir því hve mikils fóðurforða
fyrir veturinn var hægt að afla með
hinum framstæðu tækjum.
Þegar árferði var erfítt aflaðist
i