Fylkir - 07.05.1971, Blaðsíða 4

L
Fylkir
Haraldur Guðnason
r
UM SAFNAHUSIÐ
MEÐ FORSPJALLI
Það hefur orðið að ráði, að
ég segði nokkuð frá safna-
húsbyggingunni og um leið
örlítið vikið að því, hvernig
búið er að söfnum hér í bæ.
Ræði ég þá um leið um bóka
safnið fyrst og fremst, enda
er því ætlaður stærstur hluti
í húsinu og málum þess er
ég kunnugastur.
Bókasafnið, sem að stofni
til var Lestrarfélag Vest-
mannaeyja, er nú komið á
aðra öld, stofnað 1862. Það
er með eldri bókasöfnum
landsins; hið fyrsta bókasaín
handa almenningi var stofn-
að í Flatey á Breiðafirði 1836.
Árið 1869 átti félagið hér um
500 bindi bóka; allgott ó þeim
tíma. Stjórnin (danska) gaf
safninu 200 bindi valinna
bóka á dönsku og Jón Sigurðs
son forseti sendi safninu
merka bókagjöf, og var kos-
inn heiðursforseti félagsins
1863. Bókasafnið var Eyja
búum þá furðu góður skóli
Ekki neinn háskóli, eins og
nú stendur til að fjölga, en
góður skóli samt. Bókakostur
ekki mikill, en að meginhluta
úrvals fræðirit. Og þá lásu
menn vel. Og kannski hafa
menn vitað betur þá, hvað
þeir vissu lítið.
Fyrstu áratugina var safn
ið á ýmsum stöðum, m. a. á
kirkjuloftinu, en nokkru fyr-
ir aldamót var það flutt í
þinghúsið, þar sem nú er
Borg. Þar var það lengst af
meðan það var sýslubókasafn
frá 1905. „Eyðimerkurganga“
safnsins hófst þá fyrst að
marki er bæjarstjórnin fékk
húsbóndavaldið. Það var flutt
í barnaskólahúsið, upp á aust
urloft í óinréttað herbergi.
Þar var bókavörðum boðið
upp á það, að afgreiða bæk-
ur með ullarvettlinga á hönd-
um frostaveturinn 1918.
Seinna var safnið flutt í kjall
annn, vestustu stofu. Þá
keyrði fyrst um þverbak, því
þar runnu bækurnar út í
slaga og mygluðu síðan; mun
aði minnstu að þær gereyði-
legðust, dreifðar út um gólf-
ið. í grein um safnið eftir Pál
Kolka, i blaðinu Skildi 19.
okt. 1923, segir m. a.:
„Skömu eftir að ég kom í
bæjarstjórn (1922), skoðaði
ég safnið og var forviða á,
hversu margar góðar bækur
það átti og ófáanlegar. Á bók
unum var þykkt myglulag,
blöðin límd saman af sagga,
og íukkalyktin og óloftið af
þeim var svo magnað að ég
efast um, að annað sé hægt
að gera við rnegnið af þeim,
en að aka þeim fram af Urð-
unum fyrir framan sýslu-
mannssetrið." Sýslumaður var
þá enn forseti bæjarstjórnar,
eða oddviti.
Nokkru eftir að hér var
komið, tók Hallgrímur Jón-
asson kennari að sér að gera
safnið starfhæft. Lagði hann
mikla vinnu í endurreisn
| safnsins og var bókavörður
! 1924 — ’31. Safnið ver þá á
j Drífandalofti í tveim her-
| bcrgjum. Nokkru síðar var
J safnið flutt í hús Önnu Gunn
laugsdóttur við Miðstræti. Þar
voru jafnvel meiri þrengsli
en á Drífandaloftinu.
Árið 1939 var safnið flutt
í hús Tómasar Guðjónssonar
í 2 allstór herbergi, þar sem
nú er ljósmyndastofa Óskars
Björgvinssonar, en 1956 var
það flutt á þann stað, sem
það hefur nú til umráða í
sama húsi.
Jón í Hlíð, útgerðarmaður
og rithöfundur var fyrstur til
þess að koma með tillögu
opinberlega um byggingu
I■ bókasafnshúss. Jón skrifaði
grein um þetta í Skjöld 30.
jan 1924: Bókasafnið á göt-
vnni. Jón segir ,að um ára-
skeið hafa bókasafnið verið
þrætuepli og eigendum til
skammar, Varla þarf að geta
þess, að tillaga Jóns fékk eng
ar undirtektir.
í bæjarstjórn var tiliaga |
um byggingu „fulkomins bóka j
safns fyrir bæjarfélagið"
fyrst á tíagskrá 12. desember
1929. Var felld með 4 : 3 atkv.
Málið !á niðri á kreppuár-
unum 1930 — ‘40. Eftir 1940
komu l'ram tillögur um að
byggja yfir safnið. 1953 var
samþykt sú tillaga, að sækja
um fjárfestingarleyfi til að
»,byggja hús yfir bókasafn,
byggðasafn og skjalasafn bæj
arins“. Samþ. með atkv. allra
fulltrúa.
1954 var samþykkt að í
bæjarstjórn að byggja bóka
sr.fnshús á svonefndri Hlíðar-
lóð við Skólaveg og teikn-
ingar gerðar. Sú lóð var
seld, en samþ. í bæjarstjórn
1956 að reisa hús handa safn
inu á Stakkagerðistúni, skv.
málefnasamningi þeirra
ílokka, er þá fóru með völd-
in. Teikningar gerðar, frum-
legar og fallegar. En ekkert
varð úr framkvæmdum.
í árslok 1961 var samið um
kaup á húsi Netagerðar Vest-
mannaeyja við Heiðarveg, fyr
ir 1,5 millj. kr. handa byggð-
ar- og bókasafni. Húsið hent
aði vel til innréttingar, en
staðurinn ekki góður. Var
nú hafin einangrun hússins í
væntanlegu bókasafni. En í
ársbyrjun 1964 er samþykkt
í bæjarstjórn með atkv. allra
bæjarfulltrúa, að gera húsið
að slökkvistöð. Sannaðist þá
sem oftar, að „allt er í heim-
inum hverfult”.
Á árinu 1956 var safnið
flutt úr tveimur herbergjum