Nýi tíminn - 29.03.1946, Page 2

NÝI TÍMINN
Föstudagur 29. marz 1946
Á N orð' >-Austurlandi er
ífjallgarður mikill, sem nefnd-
tir var fyrr á öldum, Dimmi-
ifjallgarður. Nú mun aðeins
nokkur hluti f jallgarðs þessa
yera nefndur því nafni-
Á fjallgarði þessum eru
sýslumönk Norður-Múlasýslu
og Norður-Þingeyjarsýslu. —
Yfir fjallgarð þenna vojru
[farnar ýmsar leiðir, en
jtíðast var farin leiðin í milli
Grímstaða á Fjöllum og
Haugstaða í Vopnafirði. En
það skal tekið fram, að 'hér
er átt við Grímstaði hina
gömlu, sem nú eru lagstir í
eyði fyrir löngu. Mun marg-
lur ferðalangurinn kannast
yið uppblásnar bæjarrústir
eða bæjartættur þessar, rétt
yið akveginn yfir Fjöllin.
Þessi leið, í milli Grímstaða
gömlu og Haugstaða í Vopna-
jfirði, er óra-löng dagleið,
einn af lengstu fjallvegum
landsins, auðnir og öræfi er
Ari Arnalds:
Silfursalinn og urðarbúinn
farandinn staddur á háum
fjallshrygg. Hvílík útsýn. —
En sú fegurð. — Heiður him-
inn, enginn andvari. Óend-
anleg vídd öræfanna blasir
við. — Allt er faldað ihvítri
mjöll. Lengst í fjarska, út við
sjóndeildarhringinn í suðri,
getur að líta Snæfellið fagra,
sem teygir sig hátt, eins og
tignarlega grannvaxin gyðja.
Nokkru vestar blasir við hinn
þéttvaxni Herðibreiður með
þökuhettu niður um herðar.
Mót vestri má sjá Reykja-
hlíðarfjall og Námaskarð og
nokkra tinda Mývatnssveitar
fjalla. En framundan mót
austri, sést óendanleg slétta,
yfir að fara, hálsar og hæð- eggsléttir sandar, faldir nokk
ir, hryggir og ásar og 1 milli urri föim.en uppúr standa á
þeirra dimmir og djúpir dal- siuiíu stöðum, steinar og
Ír eða eggsléttir eyði-sandar. 'áökkir drangar.
Er því mjög villigjarnt á Útsýnið til norðurs var hul-
Efjallgarði þessum. — Illviðra- ið, því «ró ský þyrluðust
isamt er á þessum öræfum, UPP með ofsa hraða um norð-
þar sem norðan næðingarnir Ur hivel. — Óveðursnornirnar
og austan aftökin skiptast á, stigu þar sinn trölladans. —
bg á vetrum eru veður öll Veðrahamur var í vændum.
Jválynd á f jallgarði þessum.
Það var fyrir rúmri öld,
Þegar í stað lætur göngu-
maður skiðin bera sig með
eða nánar, í kringum 1830, að eldingarhraða niður á slétt-
langferðamaður nokkur lagði una- En seint vilja skíðin
leið sína yfir Dimmafjall- skríða áfram í fönninni á
garð, snemma á jólaföstunni. sléttunni. Innan stundar sáust
Ferðamaður þessi gisti að ekki handaskil vegna ofsa-
Grímstöðum, hinum gömlu. moldviðris. Gjörist ferða-
Kvaðst hann heita Guðmund- maður skjótt göngumóður.
lir og eiga heima 1 Grófinni Loks rakst hann á stóran
í Reyk-javík, og væri hann klettadrang. par leitaði hann
kallaður Guðmundur í Gróf- sér skjóls og tók sér árbít
anni. Hann kvaðst vera silf-' °S teigaði úr pitlunni ný-
ursali, enda hafði hann með-' mjólkina frá Grímstöðum.
'ferðis tvær læstar töskur úr Kastaði síðan pitlunni frá
selskinni, og í þeim hafði fra sér- Lagði hann síðan af
hann allskonar silfurvarning stað, og áfram skriðu skíðin,
rtil sölu, svo sem skeiðar, silf-.— alltaf á jafnsléttu allt til
urbúna spæni, giftingar-
hringa, eða svonefnda ein-
bauga, millur, brjóstnálar og
kvölds. Náttmyrkrið féll yfir,
og seint um kvöldið rakst
göngumaður á stóran klett.
ýmsa aðra skartgripi. Kvaðst Þar lét hann fyrirberast um
hann leggja mesta áherzlu á,! nóttina.
bð gista á mannmörgum í ibirtingu næsta morgun
heimilum, einkum prestssetr-
um, því þar seldust munirnir
þezt.
Árla morguns, að liðinni
slotaði veðrinu. Skafrenning-
ur var, en snjókoma engin.
Þegar ferðamaðurinn fór að
taka saman pjönkur sínar,
Óttu-stundu, lagði silfursali rakst hann á mjólkurpytluna
þessi af stað, frá Grímstöð- frá Grímstöðum, sem hann
um hinum gömlu, áleiðis yfir hafði skilið eftir tóma, þegar
Dimmafjallgarð, að Haug- hann tók sér árbít daginn áð-
stöðum í Vopnafirði, eins og ur. ’ Varð honum hverft við,
áður er sagt, snemma á jóla- en áttar sig skjótt á þvi, að
[föstunni, að líkindum árið allan seinni part dagsins,
1830- Maður þessi var allhár daginn áður, 'hafði hann ver-
yexti, gjörfulegur á velli, ið að hringsóla um snævi-
nokkuð við aldur. Töskur þakta sandflákana. Þetta var
feínar bar Ihann, aðra á baki, sami klettadrangurinn.
hina fyrir, spenntar saman Silfursalinn leggur síðan
imeð breiðum selskinnsólum af stað áfram yfir sandinn.
yfir báðar axlir. I hliðar-
tösku hafði hann nesti sitt.
Þegar hann renndi af stað
tá skíðum sínum, með brodd-
fetaf í hendi, var niðdimm
inótt. Lausasnjór hafði fallið
jog því seinfært á skíðunum
— stillt veður. Hvergi hreifði
heinn andvari eitt einasta
fenjókom.
Þígar lýsti af degi, var veg-
Eftir alllangan tíma er hann
kominn að jaðri sandsins og
framundan er ás mikill......
Sér hann þá, sér til mikillar
undrunar, mann standa á
ásnum, sem gengur þar um
gólf, fram og aftur, og ber
sér á milli. Silfursalinn kall-
ar þá til mannsins, sem virt-
ist verða hverft við. Hittust
þeir síðan. Maður þessi
kvaðst vera vinnumaður frá
Haugstöðum í Vopnafirði-
Hafði 'hann verið sendur að
Grundarhóli á Fjöllum, og
lagt þaðan af stað, — til baka
— daginn áður, og verið að
villast í kafaldsbylnum kvöld
ið áður og um nóttina. Nú
kveður vinnumaður þá báða
eiga samleið til Haugstaða,
en þeir hafi báðir villzt langt
úr leið og eigi þeir því fyrir
höndum óra-langa leið yfir
öræfin.
Segir ekki af ferðum þeirra
frekar yfir öræfin. — En
næsta dag, þegar bóndinn á
Haugstöðum 1 Vopnafirði
rak fé sitt á haga, sér hann
vinnumann sinn ikoma hæg-
fara, með iþunga byrði á skíð-
um, sem hann dregur. Var
það silfursalinn, sem bund-
inn var ofan á skíðin, — hafði
hann gefist upp á öræfunum.
Á Haugstöðum í Vopna-
firði dvaldi silfursalinn, sér
til hressingar, fram að jólum.
Þegar hann hafði náð sér
að fullu, eftir hrakningana á
Dimmafjallgarði, lagði hann
af stað frá Haugstöum á
leiðis til prestsetursins Hofs
í Vopnafirði, þar sem séra
Guttormur Þorsteinsson trón-
aði með miklum. myndug-
leik, stórbúi og fjölmennu
heimili. — Þetta var aðfanga-
dag jóla. —
Þegar silfursalinn var kom-
inn á hálsbrúnina fyrir ofan
Hof, þá iblasti við sjónum
hans Vopnafjarðarsveit. Veð-
■ur var blítt. Áliðið dags.
Varð hann hrifinn af þessu
vinalega héraði. Framan úr
Hofsárdalnum kom gangandi
fólk, 1 hópum, niður hlíðina á
móti þutu menn á skíðum,
með miklum hraða. En út á
héraðinu sáust hópar ríðandi
manna, koma úr ýmsum átt-
■um, reynandi fáka sína, á egg
sléttu láglendinu og hinum
skeiðfrægu Hofsánbökkum.
Allir stefndu heim. að Hofi.
Allt í einu rýfur klukku-
hljómur kyrrðina. Dingl —
dangl, dingl, dangl — dangl.
Það var hringt til aftansöngs
að Hofi. Silfursalinn setur á
sig skíðin og sendist áfram
niður hálsinn. Veit hann ekki
fyrr til, en ihann nemur stað-
ar á flötinni milli bæjar og
kirkju að Hofi, umkringdur
af kirkjufólki, er komið var
til aftansöngs og gekk til
tíða .— Hinn óþekkti að-
komumaður, silfursalinn,
hlýddi einnig á tíðir. Aðfanga
dagskvöldið beindust hugir
allra að þessum óþekkta
aðkoonumanni, sem sloppið
hafði úr greipum heljar á
Dimmafjallgarði, með svo ó-
skiljanlegum hætti, eða ein-
berri tilviljun.
Á prestsetrinu Hofi, - var
mikið um dýrðir þetta að-
sýni dreymdi mig á Hofi í
nótt. — Aðeins sá munur, að
í gegnum dyrnar á Dyrfjöll-
unum sá ég til suðrænna
landa og sólbjartra stranda
En nú eru þar aðeins dimm
ský.------
Siðan kvöddust þeir vin-
irnir, — silfursalinn og fylgd-
armaður. Silfursalinn renndi
sér á skíðunum, sem hrað-
fleygur fugl, niður brekkur
og börð, þar til hann stað-
næmdist á túninu á Fossvöll-
um.
Sér hann þá mann ganga
frá fjárhúsum til bæjar, geng
ur í veg fyrir hann og spyrst
fyrir um gistingu. Maður
þessi var ekki ýkja hár, en
samanrekinn og þéttur, fá-
máll fyrst í stað. Kvaðst
hann vera húsbóndinn og
bauð gesti til bæjar og inn
1 skála, — framhýsi við bæj-
ardyr. Síðan hvarf hann út,
fangadagskvöld. Skartgripir
skoðaðir. — Hringir mátaðir
ó fingrum. Nælur á brjóstum
Spengur um enni. — Síðla
kvölds varð silfursalanum
gengið út. Frá fjárhúsunum
kemur ráðsmaðurinn á staðn-
um og við hlið hans fóstur-
dóttir prests, gengu þau rak-
leitt til silfursalans og föluðu
af honum trúlofunarhringi.
Festu þau síðan heit sín um
kvöldið. Að því loknu var
gengið til náða. Friður og ró
hvíldi yfir prestssetrinu Hof
hina heilögu nótt.
Á prestssetrinu Hofi sat
silfursalinn, í bezta yfirlæti,
um jólin. Næstu daga eftir]en ag langri stundu liðinni
kom hann aftur, og var þá
reyfari í máli. Sat húsbóndi
hjá gesti sínum allt kvöldið
og snæddi með honum. Seint
um kvöldið hreyfði silfursal-
því við 'húsbóndann,
mn
jólin, heimsótti hann nokkra
bæi í Vopnafjarðarhéraði og
hafði skartvörur sínar á boð-
stólum.
En daginn fyrir gamlárs-
dag ,árla morguns, lögðu þeir
af stað frá Hofi, silfursalinn hvort hann mætti ekki ganga
og bjargvættur hans frá i til baðstofu og sína heimilis-
Dimmafjallgarði, vinnumað- • fóliki varning sinn. Húsbónd-
urinn frá Haugstöðum. Lögðu jnn tók því fálega. Kvað hann
þeir leið sína suður yfir hinn óþarfa fyrir silfursalann að
langa fjallveg, Smjöivatns- 0pna töskur sínar, því að fólk
heiði, er liggur milli Vopna- sitt færi til kirkju á nýársdag
fjarðar og Fljótsdalshéraðs. ag Kirkjubæ og þá gæti það
Færi var hið bezta, og runnu j skoðað skartgripi hans- Seint
fráir fákar með þá hratt eft- una kvöldið er heimilisfólk
ir hjarninu. Þegar komið var
á suðurbrún iheiðarinnar, svo-
nefnda Biskupsbrekku, áðu
var háttað, bauð húsbóndinn
gesti sínum góðar nætur.
Næsta dag — gamlársdag,
þeir ferðalangarnir. Tókui — var veður allgott, en snjo-
fram skreppu sína og mötuð- ■ drífa svo þétt, að spor hurfu
ust- Hér áttu vegir þeirra aðja stuttri stundu. Bjó silfur-
skiljast... Fylgdarmaðurinn I sahnn sig til ferðar frá Foss-
snúa aftur, en silfursalinn
renna á skíðum sínum niður
'heiðarbrekkumar, að Foss-
völlum, þar sem ákveðinn
var gististaður. — Þetta var
að áliðnum degi, sól ekki
gengin til viðar. — Meðan
þeir mötuðust, starði silfur-
salinn fjarhuga á hið nnd-
urfagra hérað.
í austri sást Héraðsflóim
spegilsléttur — Öldurnar
kysstu Héraðssandana mjúk-
um kossum. — Mót suðri
blöstu við hin risavöxnu
Dyrfjöll, með dyrnar opnar
upp á gátt. í suðvestrinu
opnaðist hinn búsæli Jökul-
dalur. Úthéraðið breiddi út
faðm sinn með öllum sínum
ásum og eggsléttu grundum.
Hjaltastaðaþinghá fjærst
undir Dyrfjöllunum. í miðið
Hróarstungan, og prestssetrið
Kirkjubær þar 1 miðri sveit.
— Þar hellti sólin sínum síð-
ustu geislum á kirkjuturn-
inn. Þangað var ferðinni
heitið næsta kvöld, — gaml-
árskvöld. — Næst fótum
ferðalangsins, var Fossvalla-
land, þar byrjar hin fagra
Jökulsárhlíð. En út úr mynni
Jökuldalsins brunar Jökulsá
á dal, fram hjá Fossvöllum,
með þungum nið- — Silfur-
salinn starði hugfanginn á
þenna mikilleik náttúrunnar.
Loks xnælti hann: Þetta út-
völlum og var ætlunin að
halda til Kirkjubæjar og
gista þar, á prestssetrinu ný-
ársnótt.
Þegar silfursalinn ætlaði
að kveðja, kvaðst Fossvalla-
bóndinn myndi fylgja hon-
um yfi.r að Jökulsárbrúnni,
því launhált væri, ef til vill
ísing eða svell undir snjón-
um á brúnni, svo að hún gæti
verið yarasöm. Jökulsárbrúin
var, og er, í hvarfi við Foss-
vallabæinn, nálægt fjórðung
stundar gangur frá bænum
að brúnni. Lyfti Fossvalla-
bóndinn töskum silfursalans
á axlir sér og gekk á undan,
áleiðis yfir að ánni. Brátt
hurfu þeir 1 snjódrífunni, og
sömuleiðis spor þeirra. Segir
ekki af ferðum þeirra fram-
ar. En síðla kvölds kem Foss-
vallabóndinn heim og tók
þátt í hátíðahöldum áramót-
anna, ásamt heimilisfólkinu.
Á nýársdag var fjöldi
manns við kirkju að Kirkju-
bæ. Að loknum tíðum, fór
fregnin um silfursalann milli
manna sem eldur í sinu. Foss-
vallafólkið. skýrði frá því, að
húsbóndi þeirra hefði fýlgt
silfursalanum eitthvað áleið-
is til Kirkjubæjar- En kirkju-
fólk var komið frá hverjum
bæ í Hróarstungu, og enginn
hafði orðið var við silfursal-
ann. Felmtri sló yfir fólkið